weg waarheen de stoet gaat en geeft daaraan den naam van
sawoer.
Is de stoet bij het graf gekomen, dan wordt een der priesters
uitgenoodigd om voor te gaan bij de dängä koeboer (Arab. do’a
qoboer, het grafgebed). Inmiddels wordt het lijk in den kuil
nedergelaten, waarin het op de rechterzijde moet gelegd worden,
met het aangezieht naar de qibla ') gekeerd. In het graf zelf
moet gezorgd worden voor een karas of afschutsel, zoo hoog
boven het lijk dat dit zieh kan opriehten, wanneer de engelen Nakir
en Monkir tot den overledene komen om hem over zijn geloof
te ondervragen. Wanneer dus het lijk in eene kist ligt en deze
zelve niet hoog genoeg is om een karas overbodig te maken,
wordt er het deksel afgenomen en de karas op de vereischte
hoogte boven de kist gemaakt. De moslem houdt den dood slechts
voor een slaap en acht het bewustzijn niet uit het lijkgeweken.
Hij gelooft dan ook dat de engelen, zoo zij van den overledene
geen voldoend antwoord bekomen, hem met slagen tüchtigen, en
daarom wordt, wanneer de kuil reeds met aarde gevuld is, door
een priester die zieh op het graf plaatst, de talqin opgezegd,
d. i. het onderricht hoe hij te antwoorden heeft. Dit Arabische
woord is in het Javaansch tot telekim verbasterd.
Uit hetgeen hierboven over den begrafenisstoet gezegd is , kan
men opmaken dat de rouwkleur bij de Javanen niet zwart maar
wit is. Het is echter geen gebruik dat de nabestaanden van den
overledene rouwgewaad dragen; alleen betaamt het aan zijne
vrouw of vrouwen gedurende den tijd der ’iddah 2) zieh van op-
schik en opzichtige kleuren te onthouden.
Ofschoon de Islam in zijn oorspronkelijken eenvoud tegen het
maken van graftombes gekant was, is nergens in de Mohamme-
daansche wereld aan dit voorschrift de hand gehouden, vooral
waar het vorsten of heiligen geldt. Op Java is het gebruik alge-
meen om voor aanzienlijken grafteekenen op te richten, die
kidjing of in Krämä sekarran genoemd worden. Zij bestaan uit
langwerpige stukken hout of hardsteen, soms met lof of bloemwerk
versierd, die op elkander gestapeld worden, of meer nog uit een
liggend houten middelstuk met een plat rechtop staand stuk aan de
beide uiteinden, dat tönger heet, en in gedaante verschilt naarmate
een persoon van het mannelijk of vrouwelijk geslacht in het
graf is besloten. In het eerste geval heeft de tenger een ronde
of spitse verhevenheid, in het andere is zij van boven vlak of
gegleufd. Om deze stijlen te steunen is het geheel besloten binnen
een vierkant raam van op den kant staande planken.
Eindelijk verdient nog de gewoonte der Javanen opmerking
om op de begraafplaatsen bepaalde soorten van bloemen te planten.
Zij gebruiken daarvoor de andjoewang (Calodracon Jacquinii),
maar vooral de kambodja (Plumeria acutifolia), beide oorspron-
kelijk vreemde gewassen, daar de eerste uit China, de andere
uit Amerika afkomstig sehijnt. Yooral maakt de kambodja, wanneer
hare wijd uiteenstaande en gebogen takken met de wel-
riekende witte bloemen prijken, op de graven een treffenden
in d ru k , omdat dan alle spoor van bladeren verdwenen is. Zij
kan als het zinnebeeid gelden van het hoogere leven, dat,
ook naar het geloof der moslemen, zieh door den dood uit het
vergankelijk leven hier beneden ontwikkelt.
Yan het huiselijk ga ik over tot het maatschappelijk leven der
Javanen ; doch het is mijn voornemen niet dit hier in zijn ge-
heelen omvang te behandelen. Onder de vreemde heerschappij
heeft natuurlijk de maatschappelijke toestand van Java groote
veranderingenondergaan; doch daarvan rekenschap te gevenbehoort
meer tot de geschiedenis dan tot de ethnographie. Intusschen zijn, ten
gevolge van de eigenaardige beginselen waarnaar Java door zijne
Europeesche overheerschers is bestuurd geworden, de sporen der
oorspronkelijke maatschappelijke inrichtingen op verre na nie*
uitgewischt. Yoor zoover dit de Yorstenlanden betreft, sehijnt het
mij meer gepast in de bijzondere beschrijving dier gewesten daarop
terug te komen; maar het is ook in sommige opzichten het
geval in de Gouvernementslanden. Het Regeeringsreglement,
daarin getrouw aan het voorbeeld der Oost-indische Compagnie,
huldigt in art. 67 het beginsel, dat, zooveel de omstandigheden
het toelaten, de inlandsche bevolking gelaten wordt onder de