nen den naam van zeevleermuizen; andere, de torpedo’s , worden
om hun sterk electrisch vermögen sidderroggen geheeten.
Grooter is de verscheidenheid der teleostei of beenachtige
visseben. Van deze zijn de troskieüwigen (lophobranchii) vertegen-
woordigd door soorten van naaldvisseben (Syngnathus), die, of-
schoonzij anders inzee leven, op Java niet zelden in zoet water
gevangen worden. Voor de voeding komen deze zeer kleine visebjes.
niet in aanmerking; hunne huisbouding is daardoor merkwaardig,
dat het manneige een zak heeft waarin bet de eieren uitbroedt
die het wijfje er in legt.
Worden de troskieüwigen om hun gering volumen als spijze
versmaad, om andere redenen is dit het gevalmet de scleroder-
men en gymnodonten, die te zamen de groep der plectognatben
uitmaken. De sclerodermen worden verworpen wegens de beenige
hardheid hunner huid of omdat men hun vleesch voor vergiftigd
houdt. Zij zijn in de Javascbe wateren vertegenwoordigd door
soorten van de geslachten Ostracion, Babstes en Monaoantbus.
Vooral de eerste verdienen een bijzondere vermelding wegens haar
rijken kleurendos, en meer nog wegens haar wonderlijken vorm,
die haar in onze taal den naam van köffer- of strijkijzervisschen
heeft doen geven. Het liebaam is namelijk gevat in een drie- of
vierhoekig pantser, uit zesboekige platen samengesteld, en dat
slechts openingen heeft voor den kop, den staart en de zeer kleine
vinnen. Ook bij de hoornvisseben (Balistes) is de huid hard, ruw
en als met wratten bedekt, terwijl zij längs den staart en op den
rüg met eenige evenwijdige rijen van boornaebtige stekels ge-
wapend zijn. Aan het vleeseh der gymnodonten of naakttandigen,
door Diodon en Tetrodon vertegenwoordigd, worden bedwelmende
eigenschappen toegeschreven. Van de vele familien van visschen
die op en bij Java voorkomen, zijn de lophobranchii, sclerodermen
en gymnodonten de eenige die nooit door de inlanders
worden gegeten.
De derde groep der beenachtige visseben vormen de physostomen,
van welke de familie der muraenidae of palingen en alen en die der
clupeidae of haringen door tal van soorten op Java vertegenwoordigd
zijn. De muraena’s komen deels in de zoete, deels in de zoute
wateren voor en vele soorten evenaren door levendigbeid van
kleuren de sebitterendste slangen. De rivier-muraenen heetenbij
de inlanders ikan moa; zij zijn weinig minder smakelijk dan de
Europeescbe palingen, maar moeten, daar zij niet menigvüldig
zijn, te Batavia duur betaald worden. Nog zeldzamer is daar de
zeepaling , die eene lengte van vier tot vijf voet bereikt; maar
zijn vleesch is veel minder fijn en smakelijk, Van de clupeidae
verdient in de eerste plaats vermelding het geslacht Clupea of
de eigenlijke haringen, onder welker vele soorten de ikan tembang
en ikan boelan-boelan bet menigvuldigst voorkomen. Onder de
verwante geslachten wordt eene kleine söort van EngrauliS, de
ikan t r i , bij millioenen gevangen. Maat de vöor Java belangrijkste
visch uit deze groep is de ikan bandeng (Cbanos of Lutodeira
orientalis), die, versch of gerookt, een zeer smakelijk en ge-
zond voedsel oplevert, en vaak, na eerst gekookt of geroosterd
te zijn, naar de binnenlanden vervoerd wordt, waat bij steeds
tot goeden prijs koopers vindt. De teelt van dezen zeeviseh in längs
het strandnangelegde Vijvers, tambaks geheeten, is daarom in Soe-
rabajaen andere oostelijke residentien van Java een milde bron van
welvaart voor debevolking. Van de overige familien der physostomen
komen de esocieden of snoeken op Java bijha niet voot; de visschen
die de Europeanen te Batavia met den naam snoek aanduideh,
behooren tot bet geslacht Sphyraena, dat wij eerst veel later znllen
ontmoeten. Menigvüldig zijn daarentegen de sootten der verwante
scomberesöcidae, waaronder Exocoetus Javanicus, door de inlanders
ikan terbang (vliegende visch) genoemd, omdat zijne borstvinnen
zoo groot zijn dat zij hem tot vliegen in staat stellen, door de gastro-
nomen zoo hoog wordt geacht, dat zij zijn zeldzaainheid betreuren.
Onder de nog overige familien van physostomen zijn de gewichtigste
voor Java de cyprinidae of karpers en de siluridae
of meervallen. Zijn ook vele karpersoorten weinig smakelijk en
worden zij alleen door de ärmere inlanders genuttigd, twee soorten
zijn er die zoowel door de Europeanen als door de inlanders tot
de lekkerste visschen gerekend worden, en in de Preangerlanden,
waar ze het gemis van zeeviseh moeten vergoeden, op groote
schaal in vijvers (pengampangs) worden geteeld. Deze soorten
14*