grootste kracht erlangen, en zoo hevig zijn, dat zij, naar de
uitdrukking Tan den ouden Bontius, den nieuweling schier een
tweeden zondyloed doen Treezen. Yoor de gezondheid is deze
weersgesteldheid niet nadeelig. De regens zuiveren de lucht en
zetten de lagere moerassige landen geheel onder water; zij voeden
de rivieren met eene ontzaglijke watermassa, die ze sneller doet
stroomen en vaak plotseling hare oevers doet overschrijden. De
schadelijke effluvien worden juist door den overvloed des waters
tegengehouden, menigvuldige onweders zuiyeren den dampkring,
en de koele winden en yerfrisschende regens matigen de tempe-
ra tu u r, zoodat de natte moeson op Java over het algemeen de
gezondste tijd des jaars is, ofschoon toch ook de door de sterke
vochtigheid onderdrukte huidfunctien eigenaardige ongesteldheden
met zieh brengen. Met hetrekking tot den naam „westmoeson“
aan dezen wind gegeven, behoort nog te worden aangemerkt,
dat hij zieh werkelijk op Java door plaatselijke oorzaken zeer
dikwijls als yolkomen westenwind voordoet.
In Maart begint de westmoeson zijne kracht te verliezen. Hij
waait nog bij tusschenpoozen met harde vlagen, doch in April
worden die minder sterk en menigvuldig. Hu zijn wij in de voor-
jaarskentering, die gedurende een wat langer tijd soortgelijke
verschjjnselen vertoont .als wij reeds in de najaarskentering op-
merkten. De wind komt reeds nu en dan uit het oosten en
wordt dikwijls door windstilten vervangen, waarhij echter de
wolken vaak het bewijs leveren dat in de hoogere dampkrings-
lagen de strijd der tegen elkander stootende luehtstroomen wordt
voortgezet. Hu en dan waaien lichte koelten, van regen verge-
zeld, heurtelings uit alle streken van het kompas.. Maar allengs
maken regen en onweder, stilten en flauwe koelten, voor de re-
gelmatige werking van den oostenwind en de gestadige afwisseling
van land- en zeewind plaats. Zoo wordt het Mei en de oostmoeson
staat door.
Wp hoorden in het voorafgaande reeds herhaaldelijk van landen
zeewinden. Ook deze moeten wij nader leeren kennen. De
regelmatige afwisseling van land- en zeewind, die men overal in
de warme gewesten in de nabijheid der kusten waarneemt, en die
men, niet onaardig, met het ademhalingsproces bij de organische
wezens vergeleken heeft, schijnt ook al hären voornamen grond
te hebben in het verschil in warmteopnemend vermögen van land
en zee. Het land dat in warmte-capaciteit zeer aanmerkelijk voor
het water onderdoet, wordt veel spoediger door de keerkringszon
verwarmd; de teruggekaatste stralen verdünnen den dampkring
die er over zweeft, en een luchtstroom snelt uit zee aan om
het evenwicht te herstellen. Te Batavia wordt de zeewind gewoon-
lijk des morgens omstreeks 10 ure merkbaar. Hij waait er uit den
aard der zaak uit het noorden, • doch heeft in het droge jaarge-
tijde eene noordoostelijke, in het natte eene noordwestelijke rich-
ting, en kenmerkt zieh daardoor als eene hloote wijziging van
den passaat of moeson, die naar het land getrokken wordt. De
zee, die zooveel langzamer dan het land verwarmd wordt, is in
dezelfde verhouding träger om de wärmte weder af te geven of
uit te stralen. De dampkring boven het land wordt dus des nachts
veel spoediger afgekoeld, en nu lokt de wärmere en ijlere lucht
die boven de zee zweeft, op hare beurt den dichteren luchtstroom
van het land en de bergen tot zieh. In de Java-zee waait de
landwind uit het zuiden en hij is e r, althans in het natte jaar-
getijde, een bepaalde verstoorder van den moeson, dien hij dan
echter nu eens slechts tot op kleinen afstand, dan eens in het
geheel niet van de kust kan terugdringen. Trouwens gedurende
den regentijd zijn de temperatuurverschillen van land en zee ook
minder merkbaar, daar het wolkenfloers de zonnestralen onder-
schept. Het is dus natuurlijk dat te Batavia alleen in het droge
seizoen de landwind regelmatig met den zeewind beurt houdt,
en dat men in den regentijd in de Java-zee niet op landwinden
mag rekenen. In het tijdperk der regelmatige afwisseling bereikt
de zeewind te Batavia zijne hoogste kracht omstreeks twee tot
drie ure na den middag en houdt tegen zes ure geheel op.
Dan volgt een- tijd van stilte, die zieh met de kenteringen tus-
schen de moesons vergelijken laat. Doch naarmäte de dampkring
afkoelt, stroomt de koudere berglucht toe en breekt de landwind
door, die nog lang nä het opgaan der zon met zijn fris-
schen adern lust en leven verspreidt, om eerst tegen acht of
2