koetoengan is een soort van vest of borstrok van wit of gebloemd
katoen, met een kraag en tot den elboog reikende mouwen,
waarmede de meer gegoeden het bovenlijf bedekken. Bij de vrouwen
beantwoordt daaraan de kemben, een strook lijuwaad die
door geringe en aanzienlijke beide onder de armen om het
bovenlijf gewikkeld wordt om den boezem te bedekken, of in
plaats daarvan de kotang (Soend. koetang), een borstrok van wit
katoen met mouwen en over de borst dichtgeknoopt. Bij de minder
verfijnde Soendaneezen zijn deze vrouwelijke kleedingstukken
weinig in gebruik. Bij hen dragen ook de vrouwen het bovenlijf
dikwijls geheel naakt, zoodat de sarong haar eenige kleeding uit-
maakt. De kotang wordt ook door mannen gedragen als deel der
oorlogskleeding, maar mist dan de mouwen.
Over de koetoengan of, bij gemis van deze, over het bloote bovenlijf
dragen de Javaansche mannen het kleedingstuk dat door de
Europeanen gewoonlijk met den Maleischen naam badjoe (waar-
van ons b a a d j e , dat thans ten onrechte b a a i t j e geschreven
wordt), maar door hen zelven in Ngoko klambi of koelambi, in
Krämä rasoekan wordt geheeten. Het is öf wit öf meer gewoonlijk
blauw met lichter en dönkerder strepen, sluit om den hals
met een opstaanden kraag, en hangt overigens open en los tot op
de heupen, terwijl de wijde mouwen slechts even over den elboog
reiken. Ook de vrouwen dragen een klambi, als opper-
bovenkleed, maar van eenigszins anderen vorm. Zij is namelijk
alleen aan den hals open en sluit overigens om het geheele bovenlijf
tot aan de heupen, terwijl de lange nauwe mouwen om
het handgewricht met knoopjes gesloten zijn. De klambi der
vroilwen is altijd van effen kleur en gemeenlijk donker blauw.
Maar bij beide seksen wordt de klambi soms vervangen door de
takwä, en' bij de ambtenaren en krijgslieden altijd door de sikepan.
De takwa is korter dan de klambi, en heeft knoopen aan den
halskraag en lange mouwen) de sikepan is een buis met nauwe
mouwen, eene rij knoopen en twee körte slippen van voren,en
is öf met gouddraad gestikt öf met goudgalon afgezet. De knoopen
aan deze verschillende kleedingstukken zijn bij de meer bemid-
delden van goud of zilver, anders van geringer metaal of van
glas. Over deze kleedingstukken dragen de vrouwen als zij uit-
gaan tot sieraad (of ook om er een kind of iets anders in te
dragen) den slendang, een langen, smal opgevouwen, meestal gebatikten
doek, die, dubbel toegeslagen, zoo over de schouders
wordt gelegd, dat aan de rechterzijde de beide slippen lang
afhangen. Bij het hofkostuum der mannen behoort noch klambi,
noch takwä, noch sikepan; zij verschijnen voor den vorst met
bovenlijf, armen en hals geheel naakt en met boreh besmeerd.
De vrouwelijke beambten aan de hoven dragen een soort van
sikepan en daarover de simboeng of sömbong, een lang breed
lint, meest van gele zij de, als sjerp om de middel geslagen, en
met lange, roodgekleurde, tot op den grond afhangende uiteinden.
Deze sjerp is onderscheiden van de sampoer, die alleen door
prinsessen gedragen wordt. Laatstgenoemde is glad, terwijl de
sembong geplooid of gevouwen is.
Onder- de djarit dragen de geringe Javanen veeltijds nog een körte
wijde broek, katok geheeten, die niet beneden de knieen reikt.
Längere tot over de knie reikende broeken, die meer gegoede
Javanen in navolging der Arabieren dragen, heeten seroewal;
de zeer lange om de enkels sluitende broeken die tot de oorlogs-
en hofkleeding behooren, worden tjelänä genoemd. De regenten
dragen onder hun bebed gemeenlijk een broek van Europeeschen
vorm, met goudgalon versierd. De körte broek vervangt bij de
geringe Soendaneezen niet zelden de tjawet als eenig kleedingstuk.
De broek der Madoereezen is van een bijzondere snede.
Zij is wijd om het ljjf, maar nauw van een weinig boven de
knie tot aan de enkels, en wordt om de middel vastgesjord met
een wit of groen koord met kwasten aan het einde, dat door
een ruime schuif loopt, terwijl de broeksband met groote knoo-
■ pen versierd is.
Yan schoeisel wordt weinig gebruik gemaakt, schoon som-
migen uit de geringe volksklasse dikke houte zolen (gamparan)
onder den voet bevestigen, soms door middel van een riempje,
meestal door een pennetje met een knop, dat tusschen de too-
nen wordt gestoken. Bij meer gegoeden komen hiervoor in de
plaats de lederen zolen, taroempah geheeten, waaraan bandjes