zijn vertrek betaald te hebben, bij zijne terugkomst het dub-
bele dier som moest voldoen. Doch in 1852 verklaarde een arrest
van het Hooggerechtshof deze heffingen onwettig, omdat zij niet in
yerbindenden vorm waren afgekondigd, en de Gouv. Gen. Duymaer
yan T-wist nam daarop den 3den Mei een besluit, waarbij zij ge-
heel werden afgeschaft. Hij werd daarbij yooral geleid door de
bedenking, dat maatregelen tot beperking der bedeyaart, die yoor
de moslemen een heilige godsdienstplicht i s , niet zjjn overeen te
brengen met de godsdienstvrijheid, die de Nederlandsche wetten
ook aan den inboorling yan Java waarborgen.
Yan de opheffing der beperkingen mocht men natuurlijk eenige
vermeerdering yan bet aantal der bedevaartgangers verwachten.
Zij zou echter vermoedelijk binnen enge grenzen beperkt zijn
gebleven, zonder die verlevendiging yan den Mobammedaanschen
geloofsijver die zieh in d elaa tste jaren zoo dikwijls openbaarde,
en waarvan de oorsprong te zoeken is in den krijg die in 1854
tusschen Busland en Turkije uitbrak. Yan dien krijg toch drongen
allerlei overdreven en fantastische voorstellingen tot in het verre oos-
ten door; in de oogen der moslemen waren de Türken de wäre over-
winnaars der Russen *). De toeneming yan het aantal bedevaart-
gangers begon weldra de aandacht te trekken; tevens had men
grond om aan te nemen, dat velen zieh den titel yan hadji aan-
matigden, die slechts een tochtje naar Singapore gedaan en nooit
de heilige plaatsen bezocht hadden. Het Gouvernement werd
door zijne ambtenaren gewaarschuwd, en ofschoon men bezwaar
maakte om tot de vroegere beperkende maatregelen terug te
keeren, besloot men te beproeven wat streng toezicht kon uit-
werken, om althans ingeslopen misbruiken te weren. Eindelijk
verseheen de ordonnantie yan 6 Juli 1859 (Stbl. n°. 42). Zij
maakte strenge bepalingen omtrent het uitreiken yan passen naar
Arabie, die niet mochten Worden gegeven dan aan hen die
voldoende bewezen hadden in de kosten der heen- en terugreis
en in het onderhoud hunner achtergeblevene betrekkingen te
kunnen voorzien. Zij die terugkeerden, werden onderworpen aan
>) Zie b.* v , Wallace, Insulinde, I I . 110 T. v. N. I. 1869. I. 276.
een onderzoek, waaruit zou blijken of zij werkelijk de heilige
plaatsen bezocht hadden, en ontvingen, als zij de proef doorstonden,
een certificaat, van welks bezit het recht op den titel en de Privilegien
der hadji’s afhankelijk was. Op de verschillende over-
tredingen werden boeten gesteld, en daar de zaak den Moham-
medaanschen Godsdienst betreft, werd de uitvoering der veror-
dening aan de Regenten opgedragen, doch onder controle yan
het gewestelijk bestuur.
Deze verordening deed aanvankeljjk het aantal bedevaartgangers
verminderen, maar kon op den duur aan den stroom der
opgewekte geestdrift geen perk stellen, te minder daar het Gouvernement
zieh aan de andere zij de verplicht zag, in het belang
zijner inlandsche onderdanen, maatregelen te nemen die op de
veiligheid der reis een günstigen invloed hadden, maar daardoor
tevens in zekeren zin als aanmoediging werkten: Het strengere
toezicht op de zaak der bedeyaart gehouden, maakte dat deRe-
geering gedurig beter bekend werd met de misbruiken die de
hebzucht er mede verbonden had, en waarvan vele arme Javanen
de slachtoffers waren. De verhöuding tusschen vertrekkenden en
terugkeerenden was dikwijls verbazend ongunstig, en het bleek,
dat dit yoor een groot deel het gevolg was yan de ontberingen
die de inlanders' te verduren hadden op de Arabische sche-
pen, die hen, hetzij direct yan Java, hetzij, zooals gewoonlijk,
yan Singapore overvoerden, — ontberingen even groot en even
verderfelijk yoor gezondheid en leven, als die waaraan een even
schandelijk winstbejag vroeger en later de negerslaven en
yoor den arbeid op de plantages gehuurde koelies onderwierp*
Instructien in 1870 aan de hoofden van gewestelijk bestunr gegeven,
om te zorgen dat de vertrekkenden be.hoorlijk werden ingelicht
omtrent de kwade praktijken waaraan zij waren blootgesteld, en
de middelen om die te ontgaan; de vestiging in 1872 yan een
Nederlandsch consulaat te Djeddah aan de Roode Zee, deplaats
waar de bedevaartgangers uit den Archipel gewoonlijk aan land
gaan; en eene verordening yan 13 October deszelfden jaars (Stbl.
n°. 179), die met 1 Januari 1873 in werking is getreden, tot
regeling van plaatsruimte, voeding, genees- en reddingsmiddelen,
26*