der temperatuur en de te groote vochtigheid der lucht. Wel heeft
men getracht aan de zijdewormen, door ze tijdelijk naar hooge
bergtoppen te verplaatsen, een kunstmatigen winter te verschaffen;
doch deze maatregel is ongenoegzaam geweest om de ver-
bastering van het insect en het gedurig kleiner worden der
cocons, als een gevolg van de te snelle opvolging der generaties|
op den duur te voorkomen. Indien deze opmerkingen steek
houden, is van de eultuur der gewone en andere uit meer
gematigde luchtstreken op Java ingevoerde zjjdewormen ongetwij-
feld niet veel te verwachten; het schijnt echter mogelijk dat men
later nög eens tot proeven met Saturnia Atlas en Cynthia, of
ook met andere nog niet beproefde soorten, zooals Arrhindia,
Mylitta en Katinka terugkeert, die, daar zij in het tropischkli-
maat te huis behooren, althans aan het genoemde bezwaar niet
onderhevig zullen zijn.
Onder de rechtvleugelige insecten of Orthopteren van Java
komen vele om hare schadelijke eigenschappen en andere om
hare zonderlinge vormen merkwaardige soorten voor. Tot de
cursoria behooren de algemeen verafschuwde kakkerlakken
(Periplaneta orientalis), door de inlanders tjetjoengok genoemd,
die zieh naar men meent van uit het oosten sehier over de geheele
wereld verhreid hehhen, en in de keukens, kelders en provisie-
kamers huisvesten; tot de gressoria, de zonderling gevormde
mantidae en phasmidae, in het algemeen onder den naam van spoken
hekend, en ten deele, wegens hunne bedriegelijke overeenkomst
met groene of dorre boombladeren en kleine twij gen, „wandelende
bladeren“ en „wandelende takken“ genoemd; tot de saltatoria
verhazend vele soorten van sprinkhanen, in allerlei verscheidenheid
van kleuren en vormen, die velden en tuinen en kampongs in
ontelbare menigte bewonen, en vaak groote schade in de plant-
soenen aanrichten. Onder de wandelende bladen zijn onderscheidene
soorten, zooals de groene Mantis laticollis en de bruine Dero-
platys desiccata, lang niet zeldzaam in de oorspronkelijke wouden
der eerste zone, vooral in de kreupelboschjes aan hunnen zoom.
Inzonderheid de groene soorten vallen echter, wanneer ze zieh
tussehen het loof verschuilen, door vorm en kleur zoo weinig in
het oog, dat zij zelden worden opgemerkt. Ook bij de phasmidae
van het geslacht Phyllium is die overeenkomst met boombladeren
zeer sterk, vooral bij de mede op Java voorkomende, fraaie, hel-
dergroene soort Phyllium pulchrifolium. Zonder twijfel mögen
deze overeenkomsten tot de beschermende nahootsingen gerekend
worden. Yermoedelijk hebhen zij aanleiding gegeven tot het sprookje,
dat op Java de bladeren van zekere boomen zieh tot groene wa-
langs ontwikkelen, bij welke metamorphose de middelnerf van
het blad in het lichaam met den kop, de zijnerven in de vleugels
en pooten van het insect overgaan. Dat de Javanen zoo iets ver-
halen, is sterk, maar dat een Europeesch reiziger, deheerBud-
dingh, dit niet alleen gelooft, maar zelfs meent aan een boomtakje,
dat hij had afgeplukt, de verschillende phasen der walang-vorming
duidelijk te hehben kunnen onderscheiden, is nog veel sterker.
Jammer dat de ontwikkeling door het afplukken van het takje
gestoord was, en dus de walangs, ofschoon men reeds de plaats
kon zien waar de oogen van sommigen zieh vormen wilden, toch
niet werkelijk te voorschijn kwamen, maar hieven in den toestand
waarin zij zieh bij het afplukken bevonden, totdat de bladeren
tot verrotting overgingen.
Wat de sprinkhanen hetreft is de Fauna van Java bijzonder
rijk; de locustieden zijn alleen reeds door meer dan 50 soorten
vertegenwoordigd. Yele zonderling gevormde gryllidae (de groep
waartoe onze schoorsteenkrekel en onze veenmol behooren) doen
des avonds het luid gegons hooren dat zij door hare vlucht voort-
brengen, of het piepend geluid dat door het tegen elkander
schüren van de dekschilden der vleugels wordt veroorzaakt.
Tot deze groep hehoort ook eene soort van krekels, door de
Javanen djangkrik genoemd, die tot de schadelijke insecten
gerekend worden. De inlanders, die zieh in den onderlingen
strijd van zoogdieren, vogels en visschen verlustigen, hehben ook
deze kleine diertjes aan een wreed vermaak weten dienstbaar te
maken. De mannelijke djangkriks, die alleen voor deze gevechten
worden gehezigd, worden gedurende 24 uren nadat zij gevangen
zijn, aan een om het midden van het lichaam geknoopten draad
horizontaal opgehangen, en daarna door het houden onder water
13