bekend. De dag wordt tim ns op Arabische -wijze geacht met
zonsondergang aan te vangen. Uit astrologisch oogpunt is de
dag verdeeld in vijf deelen, t. w. van zonsondergang tot des morgens
acht u re , van acht tot twaalf u re , van twaalf tot drie, van drie
tot vier, van vier tot zonsondergang. Elk dezer deelen wordt
geregeerd door een der yolgende vijf Hindoesche godheden: Sri,
Kala, Wisnoe, Maheswara, Brama. De orde waarin deze goden
over de deelen van het etmaal heerschappij voeren, verändert
dagelijks in dier voege, dat ieder deel bij regelmatige afwisseling
eerst aan Sri, dan aan Kala, enz. onderworpen is. Het deel
Van den dag door Maheswara geregeerd is het gelukkigste, dat
van Sri is gelukkig, maar in minderen graad, dat van Wisnoe
noch goed, noch kwaad, dat van Kala ongelukkig, dat van
Brama het ongelukkigst van allen ').
De eklipsen van zon en maan worden door de Javanen aan
eene zeer fantastische oorzaak toegeschreven. De mythe daarom-
trent wordt in de Manik Mäjä op de volgende wijze verhaald.
Toen de goden, na de voltooiing des hemels, vergaderden om
het water des levens te drinken, daalde een boetä of reus,
Remboe Tjoeloeng geheeten, ijlings uit de lucht neder, om mede
van dat water te drinken. Onbeschaamd zette hij het vat aan
den mond en goot het zieh in de keel. Batärä Tjändrä, die dit
bemerkte, stiet Batärä Wisnoe aan, zeggende: „Broeder Wisnoe,
daar is een boetä, die mede het water des levens drinkt. Als
hij onsterfelijk wordt, wie zal dan tegen hem bestand zijn ?“ Wisnoe
mikte daarop met zijn vernielenden pijl Tjäkrä op den boetä,
en trof hem juist aan den hals, zoodät het hoofd van het lichaam
werd gescheiden. Hij had het water reeds in den mond, maar
het was nog niet verder gekomen, zoodat de pijl hem nog ter
rechter tijd raakte. De boetä stierf, maar zijn hoofd verhief zieh
in de lucht en veranderde in een titan, Rahoe of Karawoe geheeten,
die steeds de zon en maan tracht te verslinden, en daarom voor
*) Raffles, Java I . - 532; Crawfurd. Ind. Arch. I . 287. Men vindt iets dergclljks
op Bali, maar met andere nameh en verdeelingen; zie FriedcrichVoorloopig Verslagjn
Dl. XXIII der Verhh. v. h. Bat. Gen. 51 . — Maheswara, de groote hcer, is ei-
genlijk slechts een der tallooze namen van Siwa,
de oorzaak van zons- en msansverduisteringen gehouden wordt.
’t Is daarom dat bij een eklips, grabänä (welk woord zelf van
Rahoe afstamt), op rijstblokken en andere werktuigen zoo hard
mogelijk wordt geslagen, om door het geraas den boetä te ver-
drijven en zon of maan van zijne aanvallen te bevrijden. Dit is
even als in Hindostán en op Bali nog heden op Java in gebruik, en
men verkeert er in grooten angst tot dat de verduistering is geweken').
De bestendige winden of moesons zijn in den Indischen Archipel
bevorderlijk geweest aan eene vroege ontwikkeling van de
zeevaart, en ook de Javanen hebben zieh in de Hindoe-periode
aan hunne leiding toevertrouwd, terwijl nog in den Mohamme-
daanschen tijd de vloten van Djapara de Atjeneezen ter hulp
snelden om de Portugeezen uit Malakka te verdrijven. Thans is
de zeevaart, in het algemeen gesproken, vreemd aan de levenswijze
der Soendaneezen en eigenlijke Javanen, maar niet van de
Madoereezen en de bewoners van ’t eiland Bawéan. Intusschen
doen ook nog heden vele Javanen en Soendaneezen zeetochten, hetzij
als laskars, of als bedevaartgangers naar Mekka. En hierdoor
bezitten zij ook eenige kennis van vreemde landen, vooral van China,
Japan, Indie, Perzié, Arabie en de aan Turkijeonderworpen gewesten,
die echter zeer gebrekkig en vaag is. Yeelal is het hunne
gewoonte overzeesche landen door den zeer onbepaalden term
sabrang, de over z i j d e, aan te duiden. Yandegedaanteenbe-
wegingen der aarde hebben de Javanen niet het minste begrip;
maar het is -merkwaardig dat het kompas bij hen een inlandschen
naam heéft, namelijk pandoman, afgeleid van dom, n a a Id .
Waarschijnlijk kenden zij reeds vóór de komst der Europeanen
in den Archipel het Chineesche kompas, en hebben zij den naam
dien zij daaraan gegeven hadden, op het Europeesche overgedra-
gen. Overigens heeft de Javaansche taal slechts namen voor de
vier hoofdstreken: wótan, het oostenj koelon, het westen; lor,
het noorden; kidoel, het zuiden. Deze namen, die vooral ook
dikwijls worden toegevoegd aan namen van plaatsen, om gelijk-
namige te onderscheiden, worden op dezelfde wijze ais dit bij
8 T. v. N. I. I I I . 1. 68; y . 1. 2 5 ; 1870. I. 271; Friederich, Voorloopig Ver-
slag, 57. Vgl. boven. bl. 317.