ven omtrent de hoedanigheid werden onder te ongunstige om-
standigheden genomen, dan dat men er zieh op verlaten kon,
maar waren niet geheel ontmoedigend, ofschoon de heer Arntze-
nius de kolen beter geschikt aehtte Yoor gebruik ten behoeve
der fabrieksnijverheid, dan Yoor. het stoken der loeomotieven op
den in aanleg zijnden spoorweg. Een nader onderzoek doormid-
del van diepe boringen is daarop opgedragen aan den ingenieur
van Dijk, maar i s , blijkens zijn rapport, opgenomen in bet eerste
„Jaarboek voor bet Mijnwezen in Ned. Indie“ (1872), vruchtbaarder
geweest in uitkomsten voor de kennis der geologische gesteldheid
van de residentie, dan in het openen van bemoedigende uitzichten
op ontginning der kolenlagen. De boring is wel is waarnietdiep
genoeg voortgezet om alle onzekerbeid omtrent de kolenlagen op
te helfen, maar de voorname vraag, of namelijk de bruinkolen-
lagen regelmatige uitbreiding bezitten, en of de gezamenlijke
dikte voldoende is om uitzicht te geven op eene voordeelige ontginning,
was toeb reeds, naar het oordeel van den heer van Dijk,
meer dan voldoende ontkennend beantwoord.
Het zou met dat al ongetwijfeld voorbarig zijn, op grond der
eenvormig ongunstige uitkomsten der onderzoekingen, alle waarde
aan de steenkolen van Java te ontzeggpn. Dat zij, zoo al minder geschikt
voor stoömbooten en spoorwegen, aan de nijverheid nuttige
diensten kunnen bewijzen, is reeds nu genoegzaan erkend en ge-
bleken. Hare waarde wordt natuurlijk beoordeeld naar den prijs
waarop zij bij eventueele ontginning zouden te staan komen,
vergeleken met den prijs waarvoor men zieh kolen van betere
hoedanigheid in Indie verschaffen kan. Indien de tegenwoordige
rijzing van de prijzen der steenkolen in Europa blijft aanhouden,
kan de tijd wellicht aanbreken waarop men over de ontginning,
altbans der betere lagen van kolen öp Java een günstiger oordeel
zal veilen.
Over de samenstelling der vulkanen van Java valt in eene al-
gemeene beschrxjving niet veel te zeggen. Zij zijn uit de gewone
vulkanische gesteenten opgebouwd, dat wil zeggen dat hun kern,
zooveel wij kunnen nagaan, uit oude lava of eigenlijke trachiet
bestaat, en dat hunne zij den doorgaans met jongere lavastroomen
van zeer verschillenden aardbedekt zijn. Phonolith, augiet, basalt,
doleriet, obsidiaan, puimsteen en velerlei andere, naar het ver-
schil der omstandigheden, door de lava’s aangenomen vormen;
puinbrokken en conglomeraten van verbrijzelde vulkanische gesteenten
in de grootste versebeidenbeid van voorkomen en samenstelling;
vulkanisch zand en rapilli in ontzettende hoeveelbeden;
vulkanische asch, die op vele plaatsen, van vochtigheid doortrokken,
tot tufsteen verhard i s , — ziedaar eene vluebtige opsomming van
de voornaamste bestanddeelen der vulkanische gedeelten van J'ava’s
bodem. Wat de geognostische gesteldheid der verschillende vulkanen
bijzonders aanbiedt, zal, voor zoo ver het in dit werk kan
ter sprake komen, het best in het tweede deel zijne plaats vinden.
Evenmin veroorlooft ons bestek om uit te weiden over de eruptie-
gesteenten en metamorphische rotssoorten, die op zoovele plaatsen
te midden van het tertiaire gebergte voorkomen, en metdeveel-
soortige puinbrokken van vulkanische gesteenten, die, ook op
grooten afstand van de thans werkzame vulkanen, allerwege in
zoo ontzettende hoeveelheid gevonden worden, het bewijs geven
van eene vulkanische werkzaamheid in vroeger eeuwen, waarbij
de tegenwoordige zieh als onbeduidend voordoet. De metamorphische
vormingen van het tertiaire gebergte komen gewoonlijk
op dezelfde plaatsen voor waar ook de doorbraken van plutoni-
sche en vulkanische gesteenten gevonden worden; hetzij omdat
de hooge graad van hitte dien de eruptie-gesteenten aan de
aangrenzende lagen mededeelden, de oorzaak was van de veran-
deringen die zij ondergaan hebben, hetzij omdat de opstijging
der ganggesteenten spleten in het tertiaire gebergte deed ontstaan,
waarin het uit de diepte uit heete bronnen opstijgende, of het van
boven van de oppervlakte der aarde körnende, met allerlei minerale
bestanddeelen bezwangerde water kon indringen, met dat gevolg
dat beider vereenigde werking ontbinding der voorhanden gesteenten
en velerlei nieuwe verbindingen te weeg bracht.
Liever dan te verwijlen bij de opnoeming en beschrijving van
velerlei steensoorten, die in een populair werk in Nederland ge-
schreven te minder te huis behoort, omdat de gesteldheid van
het land dat wij bewonen, ons alleen met de bestanddeelen van