EMPE , H u f e s j E mpte of E empte , buurs. op den Veluwezoom, prov»
Gelderland, distr. Veluwe, kw., arr. en 3J u. N. N. 0 . van Arnhem,
kant. en 3 u. 0. ten Z. van Apeldoorn, gem. en l j u. N. van Brummen,
aan de Emperbeek; met 74 h. en 330 inw.'
Deze buurs. bestaat uit de geh. N o o rd -Em p e en Z u id -Em p e .
Men beeft er debuitenplaats hetHoogehuis of Huis-Empe en eene
school, welke gemiddeld door een getal van 10 0 leerlingen bezocht wordt.
Ook wordt in deze buurs., nabfj het buitenverblijf Meeuwenberg,
zeer fraaije, nieuwe zijde gewonnen-, die door bevoegde beoordeelaars
erkend wordt van de beste kwaliteit te zijn.
EMPE (NOOR.D-), geh. op den Veluwezoom, prov. Gelderland,
distr. Veluwe, een gedeelte van de buurs. Empe uitmakcnde.
EMPE (HET HE IS), buit. op den Veluwezoom , prov» Gelderland.
Zie H oogehois (H et) .
EMPE (ZUID-) of E mperbrggge , in de wandeling E mpterbrug , geh.
op den Veluwezoom, prov. Gelderland, distr. Veluwe, een gedeelte
van de buurs. Empe uitmakende, en zijne tweede naam naar eene brug
over de Emperbeek ontleenende.
EMPEL , E empel oudtijds E mpele , d. in de Meijerij van ’s Herto-
genbosch, kw. Maasland, prov. Noord-Braband, Tweede distr., arr.,
kant. en 1^ u. N. van ’sHertogenboscli, gem. Empel-en-Meerwijh.
In vroegere eeuwen en wel voör de bedijking der rivier de Maas,
was dit d. groot, aanzienlijk en sterk bevolkt, doch het heeft door de
belegeringen van ’s Hertogenbosch ten tijde der Spanjaarden , maar
vooral door överstroomingen , zoodanig geleden , dat bet van een vrij rijk,
aanzienlijk dorp in een klein behoeftig plaatsje is herscbapen. Voor
ruim vijftig jaren nog , telde E mpel , hoewel klein, meerendeels gegoede
ingezetenen, bestaande in landbouwers, grondeigenaars en veebouders
of zoogenaamde vetweiders, waartoe de weidevelden in het Bossche-
veld of den Empelsche-polder, de schoonste gelegenheid gaf.. Nog telt
het onder zijne inwoners eenige welgezetene lieden, doch verreweg
het grootste gedeelte behoort tot de arbeider.de klasse. Des zomers is
E mpel nog een aangenaam gelegen plaatsje, doch des winters , wan-
neer de Beersche Maas het Bosscheveld overdekt, en de landerijen onder
water staan , levcrt het niets aangenaams op.
De R. K., die er wonen, maken met die van de tot de gem. Em-
pel-en-Meerwijk behoorende geh., de par. van Empel uit, welke
360 zielen en onder deze 320 comm. telt, tot het apost. vic. gen. van
’s Hertogenbosch , dek. van Orthen, behoort en door eenen Pastoor be-
diend wordt. Dekerk, welke aan den H. L andelinbs is toegewijd, is in
het jaar 1819 aan de R. K. teruggegeven, en in 1828 grootendeels
vernieuwd, hebbende deze par. zieh tot in het eerstgemelde jaar van
eene oude gebrekkige schuurkerk moeten bedienen.
De Herv. waren vroeger met die van Rosmalen tot eene gem. ver-
..eenigd, maar behooren thans tot die van Engelen-Empel-en-Crevecceur.
Voorheen hadden zij hier eene kleine kerk, op wier midden een to-
rentje stond, welke,in of kort na het jaar 1674 gebouwd was, in de
plaats van eene , die in het jaar 1673 door de Franschen , toen zij
Crevecoeur verlieten , was afgebrand, en voor de Reformatie aan den
H. L akdelihgs was toegewijd.
Ook heeft men er een gemeentehuis en eene jaarlijksche beestenmarkt,
welke den laatsten Dingsdag in April invalt.
E mpel is als zeer oud bekend. . De abdij van Laureshem, in
Duitschland, verkreeg die plaats in 813. Nadat de kerk aldaar door
het water weggespoeld, en eene andere in de plaats opgebouwd was,
werd het eigendom der voorzeide Abdij in 969 nader bevestigd.
Voorheen stond onder dit d. eene oude bürgt, van welke in de
vorige eeuw nog overblijfsels te zien waren. Later lag hier eene
schans, die den 23. Mei 1380 door de Staatschen ingenomen, maar
spoedig weder verlaten werd.
Het was hier, dat A nthony , Hertog van Braband, in het jaar
1407, R eikobt IV, Hertog van Gelder, die verzuimd had het leen
van Grave en Cuyk bij hem te verhelfen, noodzaakte het gemelde
leen, ten aanzien van eene groote menigte volks ; met eenige duizend
kroonen van hem te komen verheergewaden. — In 1418 werd aan die
van E mpel vrijdom van tollen, te water en te lande, in Holland en
Zeeland verleend. — In 1672 leed het dorp zeer vcel door de Franschen ,
onder T dr enn e. —
EMPEL (POLDER-VAN-), pold. in Ae Meijerij van ’s Hertogenbosch
, kw. Maasland, prov. Noord-Braband. Zie E mpel - eh-M e e rw i jk
(PoLDER-VAN-).
EMPELE, oude naam van het d. E m p e l , in Ae Meijerij van ’s Hertogenbosch,
kw. Maasland, prov. Noord-Braband.. Zie E m p e l .
EMPEL-EN-MEERWIJK , gem. in de Meijerij van ’s Hertogenbosch ,
kw. Maasland, prov. Noord-Braband, Tweede dis.tr., arr. en kant.
’s Hertogenbosch (1 k. d., 6 m. k., 7 s.d., le ged.); palende N. aan de
Maas en de gem. Alem-Maren-en-Kessel, O. aan Nuland ,; Z. aan Rosmalen
en ’s Hertogenbosch, W. aan de Dieze, die haar van Engelen scheidt.
Deze gem. bestaat uit den P o ld e r-v a n -Em p e l-en -M e e rw ij k ,
en gedeelten van den K o re nw a a rd , en van den P o ld e r -v a n -d e r
Eigen en bevat het d. Em p e l, de schans Crevecoeur , het geb.
Meerwijk en een gedeelte van het geh. Gewände. Zij beslaat eene
oppervlakte van 1461 bund., meest läge zavelachtigen grond met een
weinig klei bedekt , welke, door de gedurige inbraken van de rivier
de Maas , dikwerf aan overstroomingen blootgesteld is. Zoo stond
deze gemeente in het jaar 1740 geheel blank, en in Junij van het
jaar 1806 , lagen er nog wel 400 morgen lands onder water. — Ha-
»ver en een weinig garst, zijn de voornaamste granen , die hier gebouwd
worden, maar er wordt veel hooi gewonnen.
Men telt er 92 h., bewoond door 97 huisgezinnen, uitmakende eene
bevolking van 470 inw., welke hun bestaan moeten vinden, uit den
land- en hooibouw en voor een klein gedeelte uit de vetweiderijf , ' als-
mede uit de visscherij. Ook heeft men er een moutwijnbranderij-,.
toebehoorende aan den Heer J. M. G otschalk , Burgemeester, Grond-
eigenaar en Veehouder te E mpel ; vroeger had men hier nog twee
wind-korenmolens die echter beide afgebroken zijn.
De R. K., die hier 430 in getal zijn , maken de par. van Empel uit.
De Herv., van welke men er nog geen 20 heeft, worden tot de gem.
Empel-Engelen-en-Crevecoeur gerekend. Men telt in deze gem. twee
scholen ,■ als: eene te Em p e l en eene te Gewände.
Vroeger stond in deze gem. een oud adell. sloty genaamd Meerwijk
, doch dit is gesloopt, zoodat er thans niets meer dan de bouw-
valleu van bestaan.
Deze gem. is eene heerl. die veelal enkel onder den naam van Emp
e l voorkomt en in de twaalfde eeuw in eigendom bezeten werd door
de abdij van St. L an deleyn, te Crispijn in Henegouwen , welke , in 1146,
•bij briev.en van Keizer K oenraad in dat bezit bevestigd werd. In 1169
maakte de Abt een aanmerkelijk verdrag of overeenkomst tuet zijnen