Blj de omwcnleling van het jaar 1795 bleef die provineie, onder
de benaming van departement, hare vorige grootte, grenzen en naam
beliouden , maar, bij de staatsomwenteling van het jaar 1798, werd
bet grootste gedeelte daarvan, met bijvoeging van bijna gebeel U tre c h t
en een gedeelte van Z u id -H o lla n d , het D e p a r t em e n t van d en R i j n ,
terwijl het noorder gedeelte van het kwartier Arnhem en het zui-
derdeel vai^ het kwartier Nijmegen aan andere departementen werden
toegevoegd. De staatsregeling van het jaar 1801 herstelde weder het
departement G e l d e r l a n d , met bijvoeging van de graafschappen Culenb
o rg en B u re n , die vro^ger afzonderlijke , -onafhankelijk bestaande
landschappen geweest waren. Bij het tractaat tusschcn Pruissen en
de Bataafsche repuhliek, den 23 Mei 1802, gesloten, werd dit departement
vergroot met het grondgebied van Z e v e n a a r , H u is s e n ,
M a lb u rg , D u iv e n , H u lh u iz e n en andere onderhoorige landen,
bij gezegd tractaat aan ons afgestaan.
Thans bestaat de provineie G e l d e r la n d uit 1 ) dat gedeelte van het
voormalig hert. G e l d e r l a n d , d a t, tijdens de repuhliek, tot de Neder-
landen Lehoorde , met uitzondering van de dorpen E v e rd in g e n en
Z ijd e rv e ld , tot Z u id -H o lla n d , de heerlijkbeden Dieden en
Oijen, tot Noord-Brabandj en het d. Middclaar, tot L imburg
behoorende, alsmede de voorm. sterkte Schenken sc lia n s , die aan
Pruissen is afgestaan; 2) het graafs. Z u tp h e n ; 3) de graafs. Buren
en C u le n b o rg ; 4) het voorheen tot H o lla n d behoord hebbende d.
A c-q u o y, benevens het slot L o e v e s te in en 5) eenige voormaals Cleefsche
bezittingen, zijnde: de heerl. Huissen en Z ev en a a r, het ambt Bergen
en M a lb u rg en , de d. L o b ith , W eh l , Leuth en Kekerdom.
Zij grenst thans N. ü. aan de Zuiderzee, N. aan de prov. Overijssel,
0 . en Z. 0. aan de Pruissische prov. Rijnland , Z. aan de prov.
Limburg en de Maas, die haar van de prov. Noord-ßraband scheidt,
W. aan de prov. Zuid-Holland en Utrecht.
De prov. G e l d e r l a n d heeft in de lengte, van het W. naar het 0.,
eene uitgetrektheid van 23 u. gaans; de breedte van het N. naar het
Z. is, op sommige plaatsen, 13 u., de uitgestrektheid beslaat 94 v. m.
Zij is verdeeld in 817,444 percelen, waarvan 85,891 gebouwde en
461,873 ongebouwde. De uitgestrektheid in bund, is :
1". aan bebouwde gronden 323,912 bund.
2 °. groote- en andere wegen, straten, wallen en
wandelingen » > . .. • . .•
3°. wateren , rivieren , beeken , meren , grachten,
vijvers, moerassen enz................................ . . . . . 9305
heiden , zee- en rivierstranden, duinen , riet-,
geest- en biesland, en turfgrond enz. . . . 165,725
Te zamen 508,632 bund.
Behalve de steden: Nijmegen, A rn h em , Z u tp h e n , H a rde rwijk,
T ie l , Z a lt-B om m e l, W a g e n in g e n , C u le n b o rg , Hattem,
D o e sb o rg h , E ib u rg , G ro e n lo , D o e tin c h em ;. Lochern en
N ijk e rk , is G e l d e r l a n d in vijf distrikten verdeeld , zijnde :
Het distr. V e luw e , met 17 gem. en 69,424 inw.
» » Z u tp h e n , » 1 9 » . »,66,662 »
» » Doesborgh-en-Zevenaar » 12 » » 26,445 »
» .»? Nijmegen, » 31 » ». 59,974 »
» Ben eden d i s t r ik t van G e ld
e r la n d , » 2 6 » » 33,024 »
Zoodat de geheele provineie 15 steden en 103 plättelandsgcmeenten
telt, welke eene bevolking bevatten van 544,497 zielen (1). Bij die bevolking,
bestaande uit 64,342 huisgez., bewonende 51,672 h .,z ijn : van
het mannelijke geslacht: 113,094 ongehuwden , 83,210 gehuwden en
5,900 weduwenaars; van het vrouwelijke geslacht : 106,796 ongehuwden,
83,354 gehuwden en 12,143 weduwen ; terwijl die bevolking ,
wat de godsdienstige gezindheden betreft, waartoe zij behoort, verdeeld
word t in 209,759 Protestanten , 150,595 R. R., 3656 Israeliten
en 487 tot geen der genoemde gezindheden behoorende.
Men telt in G e l d e r la n d 155 gem. der Herv., die zes clashes uitma-
ken, als: die van A rn h em , N ijm eg en , Z u tp h e n , T ie l, Z a lt-
Bommel en H a rd e rw ijk en 175 kerken hebben, bediend wordende
door 203 Predikanten.
Er zijn 7 gemeenten der Evang. Luth., welke gedeeltelijk tot den ring
van Utrecht, gedeeltelijk tot dien van Groningen behooren. Zij hebben
er 7 kerken , welke door even zoo veel Predikanten bediend worden.
Van de Herst. Evang. Luth. zijn er geene gem., even zoo min
als van de Reraonslränten.
De Doopsgez. hebben er drie gem., ieder met eene kerk en eenen
Predikant.
Men heeft er 65 R. K. statien, die tot de aartspriesterdommen van
Gelderland, Utrecht en Zalland-en-Twenthe, en 40 pastorijen, die tot
het vie. apost. van ’s Hertogenbosch behooren. Er zijn 105 kerken
en 17 bijkerken , door 105 Pastoors en 60 Kapellaans bediend wordende.
Het getal Communicanten bedraagt oDgeveer 93,000 — De
R. K. van de Oude Clerezij , gemeenlijk Jansenisten genoemd , hebben
er geene statien.
Voor de regterlijke magt is G e l d e r l a n d in vier arrondissementen
verdeeld, als: Ar nhem, * N i j mege n , Z u tp h e n en T ie l,* ge-
zamenlijk 2 2 kant. uitmakende.
Men heeft er 8 kiesdistrikten, die de volgende hoofdplaatsen hebben.
Het le kiesdistrict, Hoofdplaats E lsp e e t.
» 2e » p » B rum m en en A p e ld o o rn , bij
afwisseling.
3e ;» » Z u tp h e n ,
4e » » G ro en lo ,
5e » » D o e sb o rg h ,
6 e » » T ie l en E i s t , bij afwisseling.
7e - . : » » . D ru te n ,
8e » » Z a lt-B om m e l.
Voor de nationale militie heeft men er 24 kantons, welke tot de
volgende hoofdplaatsen behooren :
Het le militiekanton , hoofdplaats A rn h em ,
» 2e 9 » Wagenin gen
3e » 9 » B a rn e v e ld ,
» 4e » 9 y> Ha rd e rw ijk ,:
» 5e » 9 E1 b u r g ,
» 6 e » 9 A p e ld o o rn ,
» 7e » 9 B rum m en ,
» 8e » 9 » Z u tp h e n ,
» 9e ft
9 » Lo che rn,
J J ,n iezo opsave is de tienjarige telling van het jaar 18*0 govolgd; rolgens de teiling van
annanj 18*2 wa3 bevolking van G e ld e r l a n d echter tot 381.109 rieten vemeerderd.
* V . D e e l . g g