rondoni de kcrk en om een ruim dorpsplein is zeer groot, en verdient
wel den naam van vlek, zijnde onder de huizen onderscheidene nieuw
gebouwden, die fraai mögen genoemd, en door vermögende lieden
bewoond norden. Ook vindt men hier eene, met steenen gevloerde,
beestenmarkt, en eene openbare Waag, welke nevens ecnen koren-
molen midden in het dorp staat. Men telt, in de kom van het d.,
242 h. en 1300 inw., en met de daartoe behoorende b. G o t u rn ,
P e a n , Sy te b u r é n of S y t j e b u r e n en M e i n e r t s h u r e n ,
312 h. en ruim 1800'inw., die nicest in den handel .in boter, kaas
en granen , de veefokkerij, de scheepvaart, het scheepstimmeren, het
uurwerk- en zeilmaken hun bestaan vinden, terwijl men er 3 scheeps-
timmerwerven , 2 uurwerkmakerijen , waarvan de voortbrengselen, onder
den naam van Grouwster-klokken , beroemd zijn, 1 brandspuit-
makerij , 1 lijnbaan , 6 looijerijen, 1 rogge-en pel- en 1 houtzaagmo-
len hecft.
De Herv., die hier ongeveer 1000 in getal zijn , maken eene gem.
u i t , welke tot de klass. van leeuwarden, ring van Wirdum, behoort.
De eerste, die. in deze gem. Let leeraarambt heeft waargenomen, is
geweest G e r a r d u s W i l h e l m , ook genaamd G e r a r d u s B e s t e h . Hij ver-
trok van hier uit gebrek naar Beetgum , in het jaar 1384.
De kerk, weleer aan den H. P e t r u s toegewijd, is een groot gebouw,
dat, uit de onderscheidene herstellingen en bouworde te beoordeelen ,
kenteekenen van hooge oudheid draagt en in dit jaar {1843) aanmer-
kelijk verbeterd is. Zij is van een orgel voorzien , waarop men leest :
P ie t e r P ie t e r s K is t em a k e r , 1683. Nog zeer kort geleden, was in het
bijgebonw, of het oude koor van de kerk, het regt- of wcerhuis en
daaronder de dorpsgcvangenis ; boven de deur van dat verblijf staat
met groote vergulden Romeinsche letters geschreven : B e t t e r w ir d of
wordt beter. Boven de ingangspoort van het kerkhof staat : t e s e q u o d
f u i t ., r e c e quo d e r i t (d. i. hedek hetgeen geweest is , bestuur hetgeen
zijn zal). Boven de poort van de oude pastorie stönd aan de buiten-
zij de : Moss p o r t a v it a e (d. i. de dood is de pöort des. leyens), aan
de binnenzijde: V it a p o r t a m o r t is (d. i. het leven is de poort des doods).
Eij de kcrk staat een zware toren, boven wiens ingang aan de west-
zijde men leest :
D o e BEK SESTTN EEUWEH SACH ,
I k ’ t ja e r s e v e n t ig eh tw e e ,
D o e s o hs la n t h e t w e e g e k l a c h
OvERSTROOMDE ALS EEH SEE
D o o r d e b a c h t v a h F r a h s e h B r i t ,
O n d e r s t e u n d d o o r M t t e r h e e r e h ,
D ie v e e l m e k s c h e n h a a r , b e s i t
R o o f d e s , ’k h o o p G od sa l ’t v o o r t s w e e r e h ,
D o e s s i jk d e s e e s r e n b o b e h
H ie r v an C o r n iu b g e k h o b e h
E n d o o r o h z e l a s t g e s e t ,
’K h o o p I d a a r d r a d e e l z a l b l o i j e n ,
!, ’ t V o l k g e l i jk L a u r t r e n g r o i je n
D a t ’s ONS WENS, EN ONS GEBET.
G eg e v en d o o r ons L. H. BURMANIA.
G r ie tm a n o v e r I d a a r d e r a d e e l d o c h
- A nno 1673 g h e k o r en t o t G r ie tm a n
VAN L b UWERDRADEEL EN J u F F R . JULIANA
•v t une AGATHA VAN AYLVA s e n h u is y r o u w
p e s e n 13 A u g u s t i 1673.
De Doopsgez., van welke men er ruim 800 telt, maken, met de overige
van die gezindte, welke in deze grietenij wonen, eene gem. uit. De eèrste,
die in deze gem., na de vereeniging der beide vroeger hier bestaan
hebbende afdeelingen van Doopsgezinden, het leeraarambt heeft w a arge
no men , is geweest J o h a n n e s Ì E s c h in u s v a n d e r P lo e g , die in het jaär
1803 herwaarts kwam en er nog staat De kerk der Doopsgezinden
is een nieuw gebouw, in het jaar 1830 gesticht,' zonder toren òf
orgel.
De R. K., die hier 30 in getal zijn, onder welken 20 Communi-
kanten, behooren tot de stat. van Irnsum.
Men heeft hier eene school’, welke gemiddeld door een getal van
160 leerlingen bezocht wordt. Het groote nieuwe schoolgebouw staat
in het midden van het d., aan het genoemde ruime dorpsplein.
De kermis valt in den derden Donderdag in October.
G r o u w is de geboortepl. van D oddo S v b l e s , die den 13 Mei 1388
de stad Sloten bij verrassing voor de Spanjaarden wilde innemen,
door middel van een schip met Soldaten , onder ledige tonnen verborgen.
Ook is hier den 6 Maart 1770 geboren de geleerde en deugd-
zame B in s e K oopm a ns , Hoogleeraar bij de Doopsgezinde kweekschool te
Amsterdam , overleden .3 September 1826. ’
In het jaar 1496 werd W v B E J a r ic h s , Hecrschap te G r o u w , hier op
het kerkhof door de Leeuwarders omgebragt, omdat hij hun geslagen
vijand was, doch deze manslag bleef niet ongewroken ; want eeriige
ingezetenen van G r o uw , op eenen vrolijken Nieuwjaarsavond, acht burgers
van Leeuwarden te Irns.um aanvallende , sloegen die allen dood.
GROUW, d. in SlaaU-Vlaanderen, in Ilulstev- Ambackt, prov,
Zeeland. Zie G r a a u w .
GROUW (DE)y slroom^ prov. Friesland, kw. Oostergoo, die in de
griet. Idaarderadeel, ten N. van het d. Grouw, uit het Pikmeer
voortkomt; in hären loop, om het gezegde durp , de Gäl le en de
Boschsloot opnfeemt ; voorts eerst in eene westelijke'strekking, ge-
durende welke zij het Zwin ontvangt, daarna in eéne zuidwestelijke
rigting, die, grietenij doorloopt, aan welks grenzen zij, bij de Irhsu-
merzijl, de Muzel ontvangt. Van daar loopt zij , in eene kronke-
lende zuidwaartsche strekking, naar de Oude-Schouw , waar zij zieh
met de B o om vereenigt, om zieh, door de »Wetering, in het Snee-
lcermeer te ontlaslen.
GROUW (TEB-), oude naam van het d. G r o e d e , in Staats-Vlaan~
deren, in het Vrije van Sluts, prov. Zeeland. Zie G r o e d é .
GROÜWE , d. in Staats-Vlaanderen, in Hülster-Ambackt, prov.
Zeeland. Zie G r a a u w .
GROUWE (DE), verouderde naam of liever verouderde spelling van
den naam van het. d. G r o e d e , in Staats- V laanderen, in het Vrije
van Sluis, prov. Zeeland. De uitspraak was toen ook hoogstwaar-
schijnlijk G r o e - e . Zie G r o e d e .
GROUWERGAE of G r o u w e r g a ; , d., prov. Friesland, kw. Oostergoo
, griet. Idaarderadeel. Zie G r o u w .
GROUWSTIhS, voorm. stinsen en staten, prov. Friesland. Zie
G r o v e s t in s .
GROVENDORP , naam, onder welken het dorp G r e o n t e r p , prov.
Friesland, kw. JPestergoo, griet. Wonseradeel, weleens voorkomt.
Zie G r e o n t e r p .
GROVESTINS, G r o u s t i n s of G r o u w s t i n s , voorm. stins, prov. Friesland,
kw. Oostergoo, griet. Tietjerksteradeel, arr. en 2j u. O. van
IV. D e e l . 63