H e t P r o v i n c i a a l - G e r e g t s l i o f , in d e Oude Botiringestraat, wa*
v o o rh e e n e e n b ijzo n d e r h u i s , n ia a r n a de o p rig tin g v an een P ro v in c
ia a l H o f v a n J u s titie , l e n gevolge h e t R e g lcm e n t-R e fö rm a to o r v a n
2 7 Nov emb e r 1 7 4 9 , t o t een P ro v in c ia a l-G e reg tsh o f a an g ek o c b t en
d a a r to e v e r tim m e rd . Men oordeclde n am e n lijk h a re v jo eg e re Ver-
g a d e r p la a ts , z ijn d e eene k am e r op h e t ou d e s ta d h u is , te k le in en te
o n g e s c h ik t. N ic tte g e n s ta a n d e d en a a n d ra n g v an de P rin s e s-G o u v e r-
n a n t e , d ra a ld e n d e S ta te n e r e c h te r m e d e , b ijb re n g en d c de s c h a a rsch -
h e id v a n ’s L a n d s p e n n in g e n . Gemelde V o rs tin v e rk la a rd e d aarop lie—
v o r een g e d e e lte v an h e t S ta d h o u d e rlijk h o f te zu llen a fsta an , d an
L u ite n a n t en H o o fdm an n en la n g e r eene g e s ch ik te v e rg a d e rp la a ts te
o n th o u d e n , h e tg e e n v an d a t gevolg s c h ijn t geweest te zijn , d a t , d en
1 2 Dec emb e r 1 7 3 3 , d a a rto e v an sta a tsw eg e b e s lo te n , en d it h u is w e -
gens zijn e b re e d te a a n g e k o c h t w e rd . w a a ro p , n a d e volto o ijin g d e r
v e r tim m e r in g , d en 1 8 S e p tem b e r 1 7 3 8 , d e e e rste p leg tig e v e rg a d e rin g
e r in g eh o u d en is. Men k om t d oor eene g ro o te d e u r , m e t g ep a ste
zin n eb e e id en v e r s ie r d , in een v o o rp o r ta a l, en län g s eene ru im e voor-
z a a l in d e v e rg a d e rk am e r v a n h e t Hof. H e t volg en d e L a tijn s c h e o p -
s c l ir i f t , in v e rg u ld e le tte re n boven d en in g a n g d ie r k am e r g e s te ld ,
h e r in n e rt te lk e n s h e t m o e ije lijk w e rk v a n onzijdige R e g te rs :
Qbisqeis hancce Ceriam ingrederis S enator
P*1VAT0S AFFECTES OMNES , 1RAM , ODIUS , AHICITIAH ABJICITO :
N ah et ahis jeijues adt iniqBbs feeris ,
I t A QÜOQEE D eI JEDIC1EM SESTINEBIS.
(d . i . W a n n e e r gij als R a a d sh e e r deze v e rg ad e rz a a l b in n e n tr e e d t, leg
d a n a lle g em o ed sb ew eg in g en , w r a a k , h a a t en v riefidschap a f , w a n t
n a a r d a t gij , je g e n s an d e ren , re g tv a a rd ig o f o n re g tv a a rd ig z ijt g ew e e s t,
z a l oök God r e g t ov e r u h o n d e n ). H e t v e r tre k zelve is eene g ro o te ,
ru im e en f ra a ije z a a l, voorzien v an tw e e schoorsteenen en to t 1 7 9 8 v e r s
ie rd m e t h e t a fb e e ld se l v an d en S ta d h o u d e r W ielem V , d ie a ld a a r , in h o e -
d an ig h e id v an V o o r z itte r , eenen p rä c h tig e n a rm sto e l h a d . Nevens d i t g e -
bouw hee ft m e n , in 1 8 4 0 , ook een gebouw voor de Arron d issemen ts R e g t-
b a n k g e p la a ts t, en h e t Hofgebouw m e t tw e e k am e rs v e rg ro o t. E en e b e -
sc h rijv in g v an b eiden , m e t een p la a tje v an d en voorg ev e l, die o n v e ran d e rd
is g e b le v e n , v in d t m e n in d en Groninyer Volks-Almanak v an 1 8 4 2 .
H e t B u r g e r l i j k e e n M i l i t a i r e H u i s V an Y e r z e k e r i n g , v o o r-
h e e n h e t T u c h t h u i s , a a n h e t ein d e d e r Lelienstraat, d ig t a a n d en w a l,
is g e s tie b t in h e t j a a r 1 6 6 4 . Vöör d ien tijd h a d men d a a rto e g e b ru ik t een
g ed e e lte v a n h e t J a c o b i n e r k l o o s t e F , th a n s h e t G r o e n e W e e s h ü i s .
H e t P r o v i n c i a l e A m m u n i t i e h u i s o f T ü i g h n i s (e n Oosten v an
h e t Schuitendiep, gen o eg z a am a c h te r h e t P ro v in c ie h u is , is een z e e r e en v o u -
d ig v ie rk a n t gebouw v an e in e v e rd ie p in g , m e t eene ru im e opene p la a ts in
h e t m id d en , ro n d om u i t h e t w a te r o p g e trö k k e n eh in '1627 g e s tic h t.
De W a a g , a a n de n o o rdw e ste lijk e zijde v an de Markt, is in 1 6 6 0
g e s tic h t, en e en op zieh z e lf s ta a n d gebouw m e t v ie r groote d e u r e n ,
w a a rv an e c h te r r a a a r d rie g e s c h ik t z i jn , om e r u i t te k u n n e n wegen.
H e t B o t e r h u i s , in h e t Zuipenstraatje, w a a r a lle v a te n m e t b o te r te r
v e rk o o p in g e v o e rd , m o e ten g e b ra g t w o rd e n , te rw ijl zij b in n en de s ta d n e r -
g e n s an d e rs m ö g en w o rd en v e rk o c h t o f gewogen , was voorheen de S t a d s
H a l l e , d ie in h e t j a a r 1 8 1 8 to t h e t tegenwoordige doel w e rd in g e rig t- ( l).
(1) De aanvoer van boter beliep in de stad Groningen gedurende bet jaar 1 8 4 1 , 8162 vierden,
4206 achteten en 2492 zestienden tonnen, voorts is eene boeYeelheid van 212,804 ponden in stukkea
«f kluiten aan de waag te Groningen gewogen.
De K o r enbeur s op de V is chm a rk t, in het jaar 1774 g e s t ie b t ,«
in het jaar 1823 geheel afgebroken , en aanmerkelijk groöter en fraayer
herbouwd. DesDingsdags en Vrijdagswordt er een aanzienlijke handei
vooral in granen en zaden gedreven. , . , „
Sedert de opruiming van de Vischmarkt tot een plein, heeft de Hegering
aan de Zuiderhaven een afzonderlijk gebouw voor den atslag van den
zeevisch laten maken, gewoonlijkde Vischbanken genoem en Voor
zien van de noodige tafels en banken, welke van boven op de wijze
eener gaanderij overdekt zijn. .
V oorheen b e s to h d h ie r n o g h e t W e s t - I n d i s c h - h u i s a a n d e w e s t-
ziid e v an Munnike-Holm, in 1 6 2 3 g em a a k t v a n d e w o n in g , d i e , vo o rh
e en d e A b ten v an A d o a e d h ie r t e r sted e h a d d e n , d ien en d e , s e d e r t
1 8 0 3 , to t een Nosocomium o f Akademisch ziekenhuis , h e tw e lk n a d e r -
h a n d v e rd e r is u itg e b re id . A c h te r d a t h u i s , in deszelfs ru im e n t ' .
h e e ft m en in 1 8 2 3 een geheel nieuw op z ieh z e lf s ta a n d gebouw g e p la a ts t
v oor h e t k a b in e t v a n N a tu u rk u n d e . . ,
Oök h e e ft w e n h ie r een P o s t k a n t o o r , e n e e n Station voor de
p a a rd e n p o s te rii. r
De H e rv ., die h ie r 2 1 ,0 0 0 in g e la l zijn , m a k e n de gem. v a n L r o -
lsiNGEN u i t , welke to t de k la s . en r in g v a n G r o n i n g e n h e h o o rt. H e t goedc
z a ad d oor de le e rlin g en v an W e s s e l G a n s f o r t h ie r gestrooid eu g ek o e s te rd
d o o r h e t lic h t d e r SaksiscÜe en Zwitsersche K e rk h e rv o rm e rs, is h ie r v an tijd
to t tijd zoodanig a a n g e kw e e k t, d a t e r, w a a rsc h ijn lijk re ed s in 1 3 3 0 , e e r s t
e en e v e rb o rg e n e , la te r eene open b a re g em e en te v an E v an g e lie -b e lijd e rs ge-
weest is 9 welke b ed ien d werd door d en een of a n d e re n L e e ra a r, die u i
d e re gewesten d e r Ned e rlan d en m o e st v lu g te ü , en «ich h ie r missehien
v e ilig e r a c h tte , a lth a n s in 1 8 8 0 k re eg zij v rijh e id ; om open lijk e g o d sd ie n st-
oefen in g en te h o u d e n , e e rs t in h e t n a b u rig H e lp e n , o n d e r d e atwisse-
le n d e d ie n s t v a n F e i t o R ü a r d i , W i c h e r M i l e s i e S en M e n s o A l t i n g , M W
n a in d eB ro e rk e rk d e r s ta d . E n ofschoon in 1 3 6 7 d e b e e id en o rd e lijk
w erden weggenomen en d e k e rk o n td a a n v an h e tg e en to t d e H- H . e e re -
d ie n s t h e h o o rd e , m e t to e s tem m in g v an d e R e g e rin g , zoo h e e tt d i t m e t-
tem in zelfs a a n k n e c h te n , to t h e t we rk g e b ru ik t, d en h a ls g e k o s t , waar-
d o o rv e le n in h e t volgende j a a r v an h ie r n a a r e ld e rs de w ijk m oesten n e -
m e n , wie r n am en i 6 6 in g e ta l , m en o p g e te ek en d v in d t m h e t v o n n is ,
d o o r d en b lo ed ra ad t e B ru s s e l, in 1 8 7 0 , te g e n h e n u itg e sp ro k en ; a ts -
med e o n d e r h e t v e rz o e k s c h rif t, d oor h e n a a n d en Keizer en d e Hij sv e r-
g a d e rin g t e S piers d a a r te g e n in g e lev e rd . In h e t j a a r 1 3 7 9 , n a d a t de s a
t o t de U n ie v an U tr e c h t was tö e g e tr e d e n , we rd n ie t a lle en de B rö e rk e r
a a n de H e rv o rm d e n in g e r u im d , a lw a a r J o h a n n e s M itm s , P re d ik a n e
A p p in g e d am , e enigen tijd h e e ft g e p r e d ik t; m a a r ook de W a lb u rg s e r ,
w a a rin d e L a tijn s c h e SchoolmBester A s s e e r e s M d n s t e r e s , d a a rn a W
M i e l e s i e s en H e r h a n n e s W i f f e r d i n g d e H e rv o rm d e le e r v e rk o n d ig d e n .
Ook h a d m en h e t v o o rn em e n , om K a s p a r O l e v i a n b s , d ie te d ie r ij
b u ite n vaste bedie iiin g w a s , g e lijk ook d en E m d e r P re d ik a n t M e n s o ä l -
t i n g , zoo a l n ie t in v a s te d i e n s t , te n m in s te voor eenen tijd a ls t e r leen
te v e rk rijg e n ; doch d it is door d en trouweloozen afv a l v an d en H ra a t
v a n R e n n e n b e r g , i n l 8 8 0 , v e rh in d e rd . E in d e lijk , in h e t ja a r 1 , ij
d e re d u c tie v an de s ta d to t de U n i e , zijn de Groote o f M a rtm ik e rk en
d e A a -k c rk a a n de Herv o rm d en in g e ru im d eii d e b e e id e n , a lta re ll en
die rg e lijk e zaken m e e r, e r u itg e n om e n . Doch de B ro e re n -k lo o s tc rk e rK ,
a lw a a r zij voorheen h u n n e g o dsdienst h ie ld e n , was n ü m in d e r n o o a ig ,
des zij t o t a a n d e s tid b tin g d e r Ak ad emie n ie t g e b ru ik t is- De Tier
e e rs te P re d ik ä n tc n in de g em . v an G r o n i n g e n z ijn beroepen in h e t ja a r