Da kunst vermint, door deugd en rede steeds geleid,
De domheid, huich'larij en bijgeloovigheid.
Doch (lit is sedert eenige jaren ontbonden en het gebouw verkocht en
in eene partikuliere woning veranderd.
Er zijn te G r o n in g e n , twee Stads s cholen, voor de kinderen van
minvermogende onbedeeldeouders , en twee Stads -Armenscholen ,
voor de kinderen van bedeelde ouders, beide van allerlei Christelijke
geloofsbelijdenis, alle vier opgerigt bij Raadsbesluit van den 29 September
1817. 'In de beide stadsscboleu mögen thans te zamen 1000
kinderen onderwezen worden, omstreeks twee derde gedeelte op de
dagschool en een derde gedeelte op de avondschool. Daarenboven is
er eene I s r a e l i t i s che Godsdiens t ige Armenschool en vier
Weeshuis scholen , eine voor de Bu rg e rwe e z e n , eene in het
Gro en e -We e sh u i s . eene in het R. K. Armenhui sen eene waar
de Lu th e r s c h e weezen onderwijs ontvangen. In de Burger-Wees-
huisschool, in de school in het R. K. Armenhuis en in de school ,
waar de Luthersche weezen gaan , ontvangen,, of te gelijk met deze of
op andere uren , ook andere kinderen onderwijs. Behalve deze, zijn er
te G roningen' thans nog vierentwintig andere lagere scholen, welker ge-
tal ichter , als blijkbaar buiten evenredigheid groot in vergelijking met
andere steden van gelijke bevolking, ingevolge een Raadsbesluit van
den 8 Septemder 1842, zal uitsterven op achttien , twee in elke
kluffc. Daarenboven is hier eene K weeks chool voor School on-
derwi jzer s , welke op den 11 October 1796 opgerigt is, door het
Departement Groningen, der Maatschappij : Tot Nut v a n 't Algemeen ,
en behalve 60 leerlingen in de leerschool, 20 kwcekelingen telt , en
eene uitstekend ingerigte Stads -be waarscho o l , geopend den 1 Junij
1841 , waar 300 arme kinderen gratis worden bewaard, ontwikkeld en
opgeleid, om naderhand, op andere scholen , met vrucht onderwijs
te kunnen ontvangen (1). Er is eene S t ads -F r ansch e k o s t s c h o o l ,
voor jongens en eene voor meisjes en er zijn buitendien nog vier by—
zondere F ra nsch e sell olen , voor jongens en eene voor meisjes. Het
getal leerlingen , op de onderscheidene scholen in deze stad, beliep,
gedurende het jaar 1842, 3541 jongens, 2618 meisjes, dus in het geheel
6489 leerlingen. Als op de openbare scholen, hier onder begrepen de
Zondagscholen en de herhalingscholen, welke in de gebouwen dezer
scholen gehouden worden ,■ 1559 jongens , 1288 meisjes, dus in het geheel
2644; op de bijzondere scholen van de 1 klasse , 272 jongens ,
210 meisjes, dus in het geheel 482 ; op de bijzondere scholen van de
2e klasse, 1748 jongens , 1357 meisjes, dus in het geheel 3085; op
de scholen voor het middelbaar onderwijs , 162 jongens , 86 meisjes ,
dus in het geheel 248 leerlingen.
G r o n in g en heeft de volgende geleerde mannen voortgebragt: De
Godgeleerden: W e s s e l G a n s e v o o r t , geb. in 1400, ■{■ 4 October
1490; A e r a iiam u s T r om m iu s (A b ra h am v a n d e r T r om ) , geb. 23 Augustus
1635 , f 29 Mei 1719, na de Nederlandsche Concordantie over het
Oude en Nieuwe Testament en de Concordantie over de 70 Grieksche
. Overzetters van het Oude Testament te hebben vervaardigd en uitge-
geven ; . A l b e r t u s A l b e r t h o m a , geb. 23 November 1644, j' 2 November
1720; diens zoon A l b e r t o s A l b e r t h o m a , scbrijve'r van een werk,
getiteld: Uithreiding van de leer der Waarheid, geb. in 1687 , ■}■ in
1788, en G e r r it H e s s e l in k , geb. 23 October 1785, 7 November
(1) Zie over de Stadsbewaarschool, De GroningenYolks-Abnanak, van 1841 en 1S4Z.
1811 , als Hoogleeraar aan de kweekschool der Doopsgezinden te Amsterdam.
*
De Regt sge le e rden: L am b e r t C a n t e r , geb. in 1513, f 27 Junij
1553; Dr. H ie r o n ym u s F r e d e r ic i (ook W i l h e l m ) , een der Redacteuren
van het Ommelander-Landregt van 1601 ; Sc no G ock in g a , een der
Regters van O l d e n b a r n e v e l d , sedert 1595, de eerste Secretaris der
Staten , en sedert 1601 , Syndicus der Ommelanden , zijnde in hoogen
ouderdom overleden den 18 Augustus 1641 ; H en r ic h s T h eo d o r u s P a -
c h e n s t e c h e r , f >n 1752, als Hoogleeraar in 'de Regtsgeleerdheid en
Staatkunde te Duisburg; J oha n T ja s s e n s , Scbrijver van de Zeepolitie ,
-j- 4 Augustus 1670; P a o lo s L a m a n , geb. 5 Junij 1668, f- 30 Mei
1747 , Schrijver van Hone subeisivee de jure representations; Aanlei-
ding tot de eerste beyinselen der Gron. Regtskennis en Korte schetsr
der regeringsform van Stad en Lande; G e r r i t S ic h t e r m a r , die tevens
een niet onbekwaam krijgsman moet geweest zijn, daar hij , die den
24 Julij 1688 geboren was, den 11 Februarij 1750 f , als Kolonei der
Infanterie en Commandeur der stad Grave; Mr; D ie d e r ik F r e d e r ik J oan
v a n H a lsem a , geb. in November 1736, f 24 Mei 1784, die mede in
Geschied- en Oudheidkunde ervaren was ; Mr. A b ra h am Q o e v e l l e r io s
v a n S w in d e r e n , geb. 24 December 1736, f 18 Junij 1808; Mr. T am m o
S y p r e n s , geb. in Maart 1780, t 18 November 1842.
De St a a t sman n en : C o p p e n Ja rg e s , het hoofd der Schieringers,
die den 26 September 1420 , bij het innemen van Stavoren door de
Vetkoopers, sneuvelde; G e lm e r C a n t e r , Secretaris der stad Groningen,
die in 1514 nog in leven Was; W il h e lm o s F r e d e r ic i , Persona van de
St. Martenskerk te Groningen , f in 1525, na zieh als een bekwaam
verdediger van de zaak der Yetkoopers en als een ijverig tegenstander
der Saksische heerschappij te hebben doen kennen; P e t e r S ic k in g e , Bur-
gemeestervan Groningen, die in 1527 nog in leven was; L o d o l f C o e n d e r s ,
die in 1536 Stadhouder van Groningen en Ommelanden , namens den
Hertog van Gelder, werd; zijnen broeder C o e r t C o e n d e r s . Burgemeester
van* Groningen , en, even als L o d o l f , een heftig tegenstander van de
Saksische heerschappij; J ohan W i j f e r i n g , die in 1566 nog Burgemeester
van Groningen was, en zelfs door de Spanjaarden wegens zijne wijsheid
en staatsbeleid geprezen werd ; J acob H il d e b r a n d , Burgemeester van
Groningen, die den 3 Maart 1580, bij het verraad van R e n n e n b e r g ,
ongclukkig om het leven kwam; R e y n t A l b e r d a , in 1589 , na de
Burgemeesterlijke waardigheid in zijne vaderstad beklced te hebben ,
terwijl hij tevens voor een geleerd Edelman van zijnen tijd gehouden
wordt; diens zoon E g b e r t A l b e r d a , Afgevaardigde tot de Staten-
Generaal, die Prins M a o r it s in het leger vergezelde, geb. in 1566,
•f in 1604; F r e d e r ik C o en d e r s v an H e l p e n , Burgemeester van Groningen
en een der stichters van de Hoogeschool aldaar, geb. in 1541,
•f in 1616; zijnen halven broeder A b e l C o en d e r s v a n H e l p e r , geb. in
1861, f 9 Januarij 1629, na tot hagchelijke bezendingen en onder-
handelingen te zijn gebruikt; J o h a n R b n g e r s v an t e n P o s t , die nit
zijn vaderland, wegens de Spaansche overweldiging, vooral na het
verraad van R e n n e n b e r g , heeft moeten vlugten , en in 1593 de eerste
Raad van State namens de provincie Groningen was; een der eerste
Curatoren der in T614 opgerigte akademie, tot 1620, waarscbijnlijk
zijn sterfjaar, terwijl hij tevens heeft nagelaten een M. S. Kronijk
der Ommelanden, en een M, S. werk: Van den Standt, Politic ofte
Regiment der Ommelanden, in welke beide werken veel wetenswaar-
diers te vinden is: R o d o l f B a t t in k . die in 1589, als Raad van State