438 G A 11.
GARDELSWEER, uaam, onder welken het d; G a r r e e sw ee r , i n
Fivelgo, prov. Groningen, ook wel eens voorkomt. Zie G a r r e l sw e e r .
GARDERBROEK of Garderscrebroek , buurs. o p de Neder- Veluwe,
prov. Gelderland, distr. Veluwe, arr. en 8 u. N. W. van Arnhem, kant.
en 3 ii, 0 . Z. 0. van Nijkerk, gem. en l£ u. N. 0. van Barneveld,
I 5 u. Z. van Garderen , waartoe zij behoort; inet 280 inw.
GARDEREN, d. op de Neder-Veluwe, prov. Gelderland, distr.
Veluwe, arr. en G u. N. ten W. van Arnhem , kant. en 3 u. -W.O.
van Nykerk, gem. en 3 u. N. 0. van Barneveld, niet ver van het
LJddelermeer, 18 min. N. van den straatweg tusschen Utrecht en
Deventer.
Men telt er in de kom van het d., 43 h. en 240 inw., met de
daartoe behoorende bnurs. G a rd e rb ro ek , S tro e en Essen, 126h.
en ruim 800 inw., die meest hun bestaan vinden in den bijenteelt en honighandel,
wordende hier duizenden bijenkorven gevonden.
De inw., die op 8 na alle Herv. zijn , maken eene gem. u it, die
tot de klass. en ring van Harderwijk, behoort. Deze gem. was
vroeger met die van K o o tw ijk vereenigd , zijnde de eerste, die in
deze corabinatie Predikant -was, geweest T imannos A l b e r i i , die in het
jaar 1894 herwaarts kwam en in het jaar 1604 overleden is. In het
jaar 16.17 is de combinatie van deze twee plaatsen vernietigd. De eerste,
die na de scheiding van K o o tw ijk het leeraarambt in deze gem. heeft
waargenomen , is geweest F redericds Curteniüs , die in het jaar 1607
herwaarts kwam , en in het jaar 1617 overleden is. De kerk was voor
de Reformatie aan den H. G angbefus toegewijd. Er was aldaar een
vikarij van de H. Maagd, waarvan de bedienaar tot het lezen van twee
of drie missen gehouden was. Deze kerk in het jaar 1871 afgebrand
zijnde , werd in plaats daarvan , eene nieuwe gebouwd, waartoe de on-
kosten gevonden werden uit het geld , hetwelk van het verkoopen der
landerijen kwam , welker inkomen te voren bestemd was , tot onder-
houd van eene kerkediensl van S t. A ntonius , en welke toen met de
toestemming van den Bisschop van Deventer vernietigd werd. Deze
kerk heeft eenen vrij hoogen en dikken toren. De R. K. Priester te
dezer plaatse, J oannes V e r s ie g e n , ook J ob A nastatius V eh ia n u s ge-
naamd, de Hervormde gevoelens toegedaan, schreef voor 1880 over
vele gebreken in het R. K. kerkgezang.
De enkele R. K., die men er aantreft, wordt tot de stat. van Barneveld
gerekend. — De 4 Isr., die er gevonden worden , behooren tot
de ring-synagoge van Nykerk.
De dorpschool wordt gemiddeld door een getal van 28 leerlingen
bezocht.
Er was voorheen slechts eene put, van eene ongeloofelijke diepte,
waar de inwoners hun water haalden , thans zijn er drie, van welke
twee particulier eigendom zijn. De eene is meer dan 100 voeten diep.
Mede zijn in de nabijheid de overblijfselen nog te zien van de Hun-
nenschans , eene plaats met eenen matigen aarden wal omringd, welken
men.gelooft omtrentde tiende eeuw door de Hunnen te zijn opgewor-
P e n -_— De kermis te G arderen valt in den eersten Zondag in October.
Dit d. is de geboortepl. van den Letterkundige J an O tto S euiter ,
geb. 4 Mei 1782, •}• 8 Februarij 1818.
In het jaar 1811 , is dit d. bijna geheel afgebrand, doch later
herbouwd en veel verfraaid.
GARDERSCHEBROEK, buurs. op de Neder- Veluwe, prov. Gelderland.
Zie G a rd erbro ek .
GAR. 4 39
GAREMIE, voorm. d., in het Noordoosten der prov. Groningen,
aan de Oostzijde der Ee.
Het is . door den watervloed van het jaar 1277, in den Dollart
verdronken.
GAREVEEN , onbehuisde streek gronds in Fivelgo, prov. Groningen.
Zie G a a r v e e n .
GARMERDEWEER, voorm. edele heerd in Fivelgo, prov. Groningen,
arr., kant. en 1^- u. N. van Appingedam, gem. en £ u. Z. 0.
van Bierum, J u. N. van Holwerda, waartoe zij Behoort.
Thans is het huis tot eene boerewoning ingerigt, en wordt, met de
daartoe behoorende gronden , beslaande eene oppervlakte van 87 bund.
76 v. r. 70 v. eil., in eigendom bezeten en Sewoond door den Heer
J an H a r k e s B a k k e r .
GARMERWOLDE, ook G armerswo ed e of G ermerwo ed e , van ouds
Ge rh e rw a ed , en in eenen brief van 1301 G edheraw aeda genoemd, d.
in Fivelgo, prov. Groningen, arr., kant. en 5 j 11. Z. W. van Appingedam,.
gem. en | u. Z. W. van Ten-Boer.
Men telt er in de kom van het d. 28 h. en 180 inw., en met de
buurs. de Bovenrijge en H e id e n s c h a p , 76 h. en 800 inw., die
meest hun bestaan vinden in den landbouw , en oiider welke eenige
welvaart lieerscht, nithoofde van de nabijheid der stad Groningen.
De ligging der landen is hooger aan den noordkant van het Damster-
diep, alwaar men goede vaste , vruchtbare klei heeft, doch ¿an den
zuidkant in de Heidenschap is de bodem lager en derrieachtig. Het
d.,- dat niet bestraat is , Beeft niet veel doorrid van rijtuigen, als
liggende 10 min. N. van den kleiweg, welke van Groningen naar
Appingedam loopt.
De inw., die hier allen Herv. zijn , behooren tot de klass. van
Appingedam , ring van Slochteren. De eerste , die hier het leeraarambt
Beeft waargenomen , is geweest J ohannes C eet t in g id s , die in het
jaar 1898 herwaarts kwam , en in het jaar 1897 geremoveerd werd.
Het collalieregt behoort gedeeltelijk aan de provincie Groningen , gc-
deeltelijk aan het Geertruidsgasthnis te Groningen, en gedeeltelijk
aan de Kerkvoogden en kerkeraad.
De zeer oude kerk is een groot kruisgebouw, met een allezins be-
zienswaardig, doch nu aanmerkelijk vervallen orgel. In deze kerk
vindt men oude nissen , kästen in den muur, kunslig bewerkte ijzere
deuren, vooral fraaije grafsteenen , en andere dingen meer, welke
elders veelal zijn vernietigd. Hare stiebting dagteekent van het laalst
der twaalfde tot het begin der dertiende eeuw, volgens eenen vroeger
aanwezigen steen. De zware, vierkante, stompe toren staat aan de
westzijde afgescheiden van de kerk, nagenoeg van dezelfde hoogte en
met een slag- en uurwerk voorzien. Men vindt te G armf.rw o l d e het
folgende zonderlinge grafschrift:
A nno 1672, den 9 M a r t is , is in den H eere g erb st D’E erw . w e e g e -
1EERDE D. H e RMANNBS S e b ASTIANI , PASTOR TOT G aRMERWOEDE , SINS OEDERS
« 3 ENDE SINS PREDIGHAMPT 60 JAREN , ENDE EEIDT ALHIER BEGRAVEN , VOOR-
w ACRTEN EEN SAEYGE OPSTANDYNG.
W at is w e r e e d t s vaes bedryf
I ck bracht ’t aan ’t 6 w y f
En meende ’t w a e r gewonnen
No BEN ICK KOOD EN STYF
H ie r onder eeght myn ey f
Aes van de doodt verseon ne.