GOES, klass., prov, Zeeland, verdeeld in de fingen van B o rsse le ,
Goes en E r u in in g e n , 28,000 zielen teilende.
Men heeft er 34 kerken, waarin de dienst gedaan wordt door 33 Pre-
dikanten.
GOES, ring, prov. Zeeland, klass. van Goes.
Deze ring is in twee sectien verdeeld , van welke de eersle de vol-
gende 8 gem. bevat: Goes, ’s Heer-A b t s - e n -S in o u t s k e r k e ,
’sH e e r -A r e n d s k e r k e - e n -B a a r s d o r p ,’sH e e r-H e n d rik sk in -
d e re n - en-W is sek e rk e , K lo e tin g e n , Wi 1 h c lm in a d o rp ,
K a tte n d ij ke en W o lfa a r t s d i j k , en 8800 zielen te lt, terwijl men
er 10 kerken heeft, bediend wordende door 10 Predikanten. De tweede
sectie bevat de volgende 4 gem.: Colijnsplaat, K a ts , K o r tg e n e
en W issek e rk e . Men telt er 8300 zielen en 4 kerken, bediend
wordende door even zoo veel Predikanten. Zoo dat de gehecle ring
12 gem., met 13,800 zielen, 14 kerken en 14 Predikanten telt.
GOES of T e r - G o e s , gem. in bet eil. Zuid-Beveland, prov. Zeeland,
dist., arr. en kant. Goes (7 m. k., 3 s. d .); palende N. aan den
Wilhelminapolder, gem. Kattendijke, O. aan de gem. Kloetingen,
Z. aan ’s Heer-Abtskerke-Sinoutskerke-en-Baarsdorp, W. aan ’s Heer-
Hendriks -kinderen-en-Wissekerke.
Deze gem. bevat de st. G o e s , benevens een gedeelte van den Goesche-
p o ld e r en eenige verstrooid liggende h„ van welken eenigen , ten Z. O.
van de stad, eene fraaije voorstad uitmaken. Zij besiaat eene oppervlakte
van 731 bund. 88 v. r. 28 v. eil., telt 911 h., bewoond wordende door
1180 huisgez., uitmakende eene bcvolking van ruim 8800 inw., die meest
hun bestaan vinden in handel en landbouw, welke handel, behalve
in winkelnering, bestaat in granen, meekrap , aardappelen en boom-
vruchten. Ook heeft men er eenige fabrijken en trafijken , als: 2 mee-
stoven ; 2 zoutketen ; 1 leerlooijerij ; 1 oliemolen ; 1 lioutzaagmolen ;
1 pel- of gortmolen ; 2 korenmolens ; 2 boekweitmolens; 2 brouwerijen ,
1 azijnmakerij; 1 kaloenweverij; 2 cbocoladefabrijken ; 1 patentoliefa-
hrijk: 3 kaarsenmakerijen ; 2 boekdrukkerijen en onderscheidene tabaks-
kerverijen. Voor eenige jaren had men hier bovendien nog 1 bierbrou-
werij ; 1 zeepziederij ; 1 leerlooijerij ; 1 olie- en 2 korenmolens en
onderscheidene zoutziederijen.
De Herv., welke hier ruim 4000 in getal zijn , maken eene gem.
uit, welke tot de klass. van Goes, ring van Goes, Eerste sectie,
behoort, en door 3 Predikanten bediend wordt. De eerste , die hier
het leeraarambt heeft waargenomen , is geweest H e n r ic ü s B r a n d t , die
in het jaar 1878 herwaarts kwam en in hetzelfde jaar naar Kruinin-
gen vertrok , körnende , in September van dat ja a r, in zijne plaats
T im a n n u s van O o s t e r z e e , die in het jaar 1883 overleed. In het jaar
1879 werd tot tweede Predikant beroepen Q u ir i jn G o v a e r t s , die in
het jaar 1880 schijnt gestorven te zijn, toen men in zijne plaats beriep
G u lie l ih u s N ic o l a i , die in het jaar 16115 overleed; terwijl men in het
jaar 1611 tot derden Predikant beriep P e t r u s L a n s b e r g e , die in het
jaar 1613 met zijnen vader P h il ip p o s L a n sb er g e , ook hier in de dienst,
ontslagen werd. In het jaar 1680 werd tot eersten vierden Predikant
beroepen J o h a n n e s L a m b e r t i H e s s e l iu s , die in het jaar 1681 naar Zwolle
vertrok ; in het jaar 1696 beriep men tot vijfden Predikant P e t ru s
S c h b rm e r , die in 1707 overleed; doch de vijfdc plaats duurde maar
tot dat de Predikant L e t d e k k e r in 1698 emeritus werd, dus maar
twee jaren. De vierde leeraarsplaats is in het jaar 1811 vervallen ,
want na het ontslag van J agobus d e K a n t e r , hetwelk in dat jaar plaats
had, is er in diens plaats geen vierde Predikant mecr beroepen, zoo
dat er thans slechts drie gevonden worden. Het beroep geschiedt door
den kerkeraad.
De Afgescheidenen , die hier 280 in getal zijn , maken mede eene
gem. uit.
De Evang.-Luth., van welke men er een tiental te lt, maken, met de
overige in het eil. Zuid-Beveland wonende, eene filiale gem. u it,
welke tot den ring van Rotterdam behoort, en waarin de Predikant
V a ri Middelburg de dienst waarneemt.
De Doopsgez., van welke men er 9 aantreft, vormen mede, met
de overige uit het eil. Zuid-Beveland, eene gem., waarin de dienst
door den Predikant van Ouddorp wordt waargenomen.
De R. K., die er ongeveer 1200 in getal zijn , onder welke 800 Com^
munikanten , maken eene stat. u it, welke tot het aartspr. van Holland-
en-Zeeland, dek. van Zeeland, behoort, en door eenen Pastoor bediend
Wordt.
De Isr., van welke men er 80 te lt, behooren.tot de ringsynagoge
van Middelburg, en hebben hier eene bijkerk.
Men heeft in deze gem., behalve de Latijnsche en matressenscholen,
8 scholen, gezamenlijk gemiddeld door een getal van ongeveer 400 leer-
lingen bezocht wordende.
De stad G o e s , gemeenlijk T erg o es , in de oude keur van IJerseke
van 1323 G o y s , en in het Lat. G o e sa genoemd, ligt 4 u. O. van
Middelburg, 3 u. Z. van Zierikzee , 6 u. W. van Bergen-op-Zoom,
4 u. N. van Axel, tusschen grazige landouwen , welke, benevens vcle
boomgaarden , de stad omringen ; 81° 30’ 13^ N. B., en 31° o3 17 O.L.
Zij heeft längs de wallen nagenoeg \ u. in den omtrek , maar buiten
hare grachten., längs de buitensingels, welke zieh met de haven ver naar
het N. uitstrekkeri, wordt de omtrek wel op een uur gaans gerekend.
Binnen de stad besiaat zij eene oppervlakte van 44 bund. 93 v. r.,
78 v. eil. Men telt er 794 h. en 4800 inw.
Wegens den oorsprong van den naam van G o es zijn de oude schrij-
vers het niet eens; sommige beweren , d a t, daar de plaats voormaals
eene schor was, waarop altijd vele ganzen gevonden werden , en het
woord G oes in de oude Duitsche taal gans beteekende , de naam van
G oes hieraan is toe te schrijven. Anderen willen , dat G o e s , in de aloude
Deens.che en Nederduitsche ta a l, beteekent eene bij uitstek vruchtbare
landstreek, en., daar nu G oes in zulk eene vruchtbare landstreek gelegen
is , schrijven zij den naam dezer stad hieraan toe. Meer waarschijnlijk
is het echter dat de naam afstamt van de oude villa G o sa h a , welke
reeds in het jaar 776 genoemd wordt. Aan de boorden van den stroom
van dien naam, op den oosthoek van het westelijk gelegen hooge land,
werd al vroeg eene sterkte opgeworpen , later als het slot Ostende
hekend. Andere huizen werden er bij getimmerd en alzoo ontstond het
dorp T e r - G osaha of G o e s geheeten. Het behoorde eerst aan den oudsten
tak der van B o r s s e l e n . Na verbeurdverklaring der goederen van F l o r is
van B o r s s e l e , in 1318, kwam het in bezit van J an v a n B e a u m o n t , die
de plaats in 1342 , met ’s Graven goedkeuring van keuren voorzag. Se-
dert breidde zij zieh van lieverlede uit. Zij werd in het jaar 1406 nog
een dorp genoemd , doch kort daarna eene stad , hebbende nog geene
wallen , maar stadsregten , verkregen. In het jaar 1417 en volgende
jaren werd G o es van poorten en vestingwerken voorzien, en de stad ver-
kreeg van J acoba v an B e h e b e n , Gravin van Henegouwen , Holland en
Seeland, eene vrije jaarmarkt; alsinede een wapen.