Heerenveen, kant. en l f u. Z. van Beetsterzwaag, i u. Z. W. van
Lippenhuizen. . . . • j 1 i
De naam van dit aanzienlijk, en met vele fraaije huizen versierd vlek
is ongetwijfeld zamengesteld uit Goor of Gor en dijk, waarvan het
eerste oudtijds eene moerassige plaats beteekende, gelijk ook de vaart
naar buiten , op oude kaarten , den naam van Gorsloot draagt. Dit vlek,
hetwelk, voor ongeveer 300 jaren, op een gedeelte der grondenvan de
dorpen Korlezwaag, Terwispel en Lippenhuizen gebouwd is , en aanvan-
kelijk ook eene uitbuurt van bet d. Kortezwaag uitmaakte , is gedeeltelijk
omringd van eene gracht, die eenigzins naar de wijze van eene verschan-
sing gegraven is , en voormaals zeker beboord heeft tot de versterkmg,
in het jaar 1672, tegen den inval der Munsterseben, rondom dit
vlek aangelegd. De h., welke liier 280 in getal zijn , zijn gebouwd
in de gedaante eener dubbele kruisbuurt, waarvan de eene streek 9
ter wederzijden der vaart of Gorresloot geplaatst, in bet middden
regtlioekig doorsneden wordt door de tweede , welke aan den rijweg gebouwd
is , en met eene brug, waarboven het wapen van Opsterland
priikt, over de gemelde vaart loopt. In dit vlek wonen ruim 1700
inw. Het is in de laatste 200 jaren, aanmerkelijk in bloei toegenomen
door de omliggende veenderijen, die gedeeltelijk reeds in wei-en koren-
landen zijn veranderd ; er wordt veel handcl.gedreven ; ook vindt men
er nog groote veenbazen, alsmede 2 korenmolens, 1 houtzaagmolen,
1 eek- en volmolen, 2 kalkbranderijen, 2 scheepstimmerwerven, 3 bran-
derijen, 3 leerlooijerijen , 1 lijnbaan , enz. Tweemaal in het jaar wordt
hier eene jaarmarkt gehouden, en eens ter week. eene weekmarkt, te
weten des Woensdags, a l s w a n n e e r hier veel bandel in rogge , boekweit
enz. gedreven wordt. De bandel is hier niet weinig toegenomen , nadat
e r , in het jaar 1738, eene nieuwe brug over de Compagnonsvaart, en
dnarover eenen rijweg van Heerenveen herwaarts is aangelegd, waar-
op niet alleen de handel met die van Schoterland en Stellingwerf-
Oosteinde , maar ook met de inwoners van Drenthe zeer is toegenomen
; hebbende het graven van de Smildervaart, het evenwel aanmerkelijk
schade toegebragt.
De Herv., welke hier 1300 in getal zijn, maken eene gem. uit,
welke tot de klass. en ring van Heerenveen behoort; weleer was zij
vereenigd met die van Korlezwaag t doch nadat er bijna 20 jaren lang
in eene, eenigzins daartoe bekwaam gemaakte, schuur was gepredikt,
werd hier, in het jaar 1683, eene nieuwe kerk gesticht, op een stak
gronds, daartoe door de Heeren (Kompagnons van Opsterland , de eerste
aanleggcrs van Gorbedijk , geschonken. In 1698 werd den ingeze
tenen door ’s lands Staten vrijheid gegeven, om hunnen eigen Pre-
dikant te beroepen , zijnde de eerste , die bet leeraarambt alhier hee
waargenomen, geweest T heodorüs Cbass, die in het jaar 1698 herwaarts
kwam, en in het jaar 1704 naar Metslawier vertrok. Het beroep
geschiedt door den kerkeraad, eene afwijking van de gewone beroe-
pingswijze in Friesland, waar de Floreenpligtige ingezetenen naar bet
getal floreenen, waarmede bunne landen bezwaard zijn , tot de stem
mingzijn geregtigd. Toendekerkte Gobbedijk, na verloop van tyd,
door aanwas van het getal inwoners , te klein bevonden werd, ver
hoogde men, in bet jaar 1735, de oude kap vijf voeten, en vergrootte
haar met een nienw zijgebouw, welke vergrooting en vermeuwing ge-
heel bekostigd is, door vrijwillige liefdegaven der gemeenteleden, terwij
intusschen de kerkdienst, zoo lang te Kortezwaag waargenomen wer .
Deze kerk is van eenen spitsen toren voorzien doch heeft geen orgei.
De Doopsgez., die er 300 in getal zijn, behooreft tot de gem. Gor-
r e d i j k -e n -L ip p e n h u iz en , welke hier eene kerk heeft, die in het
jaar 1817 gebouwd is en noch toren , noch orgel heeft.
De Isr., die er 150 in getal zijn, maken eene ring-synagoge u it,
welke tot het synagogaal ressort van Leeuwarden behoort, en waartoe
ook de bijkerken te H e e re n v e en , te Noordwolde en teL emme r
gerekend worden. De Synagoge is een klein , maar net gebouw , prij-
kende op het midden met eenen kleinen toren , in de gedaante eener
theebus.
De dorpschool is een grool, luchtig gebouw, met een verwulf, voor
15 a 16 jaren gelieel nieuw gebouwd. Zij wordt door een gemiddeld
getal van 180 'leerlingen bezocht. Men vindt er een zeer groot, op
doek geschilderd , r prachtexemplaar van eene kaart van Europa , geschonken
door wijlen T. Stebringa , den vader van den vervaardiger
dier kaart.
Er is hier mede een d is trib ü tie k a n to o r" voor de b riev en -
p o sle rij en een D e p a rtem e n t der Maatschappij : Tot Nut van
H Algemeen, dat den 23 September 1815 is opgerigt, en 20 leden telt.
Gobbedijk is de geboortepl. van den beroemden Godgeleerde Jo-
docos Hebinga E lisaz., geb. 14 October 1768 , f in den nacht tusschen
den 17 en 18 Januarij 1840, als Hoogleeraar aan de hoogeschool te
Utrecht.
GORREDIJK-EN-LIPPENHUIZEN, Doopsgez. gem., prov. Friesland,
tot de derde Masse van de prov. behoörende, zijnde de eenige gem.
dier gezindte in Opsterland. Zij telt 325 zielen, onder welken 120 Leden.
Men heeft er twee kerken, als: eene te Gorredijk en eene te
L ip p e n h u iz e n . Het beroep van den Predikant geschiedt door den
kerkeraajl.
GORREDIJKSTERVAART , Gobbesloot of Gorseoot, vaart , prov.
Friesland, kw. Zevenwouden, griet. Opsterland. Zij neemt hären
oorsprong te Appelsche digt bij de Smildervaart, vereenigt zieh bij
Gorredijk met de Oude vaart, körnende van het Jonkersland, onder
Kortezwaag, en stört zieh, na door acht vertaten te zijn opgekeerd ,
en de Klisse gepasseerd te zijn , in de Wijde-Wispel.
GORRESliOOT, vaart, prov. Friesland, kw. Zevenwouden, griet.
Opsterland. Zie het vorige artikel.
GORREVEEN of Gorveen, voorm. veen, prov. Friesland, kw. Zevenwouden
, griet. Opsterland, Z. O. van Gorredijk, dat nu reeds lang
door afveening in seboone wei- en korenlanden veranderd is.
GORRICHEM, st. in het Land-van-Arkel, prov. Zuid-Holland.
Zie Gorinchem.
GORS, geh. in het markgraafs. van Bergen-op-Zoom, prov. Noord-
Braband, Vierde distr., arr. en 5\ u. N. W. van Breda, kant. en
i u. O. van Oudenbosch, gem. Hoeven-en-St. Maartenspolder, { u.
W. van de Hoeven.
GORS (HET), pold. in den Bieshosch, prov. Noord-Braband. Zie
W aardek (D e).
GORS (OOST-), pold. in de heerl. Hooge-en-Lage-Zwaluwe, prov.
Noord-Braband, Vierde distr., arr. Breda, kant. Zevenbergen, gem.
Hooge-en-Lage-Zwaluwe; palende N. aan den Amer, O. aan Schudde-
heurs, Z. aan de Streepelanden , W. aan den Ketel- en Klaverpolder.
Deze pold., welke in het jaar 1666, met den Roijalenpolder, bedijktis,
beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 43 bund. 43 v. r.
30 v. eil., waaronder 35 kund. 35 v. r. 70 v. ell. schotbaar land; wordt