Het huis »elf, door puderdom bouwvallig geworden zijnde, U in het
jaar 1773 geheel nieuw opgehaald, zijnde van eene verdieping. Da
hoofdingang pronkt met een opscbrift, ter gedachtenis dier hernieuwing
en een Latijnsch vers , luidende aldus :
H o sc e L a b e s , v e t b e is qüos A bba s v o v it a l e h d is
E mMIBS , 1* PATRIO NOBILE NOMEN AGRO ,
C b RIA , C aLVINI SACBIS ADDICTA , REFORMAT ,
VlVACEM MONSTRANS PER BONA FACTA FIDEM.
I I ü IC BENE D1C, D oMBI BENE D IC , CLEROQBE , SENECTÜS.
I n QEAV1S PIETAS RELIGIONE PLACET.
(d.i.: Deze woning , welke de Abt E mmen , een na am beroemd op zijnen
vaderlandschen grond, aan bet onderhouden van oude lieden gewijd
beeft, is door den Raad , die de leer van C a l v i jn is toegedaan , her-
nieuwd; toonende door goede daden haar levendig geloof. Zegen den-
stichter, o ouderdom ! zegen dit huis en de kerkelijke overheid. In
elke godsdienstige gezindte is vroomheid welgevallig.
Behalve de opgenoemde huizen , wier inrigting, door verloop van
tijden , meer algemeen geworden ,zijn , heeit men ook nog dezulken,
die, niet alleen door bijzondere personen zijn opgerigt, en nog hunne
namen dragen , maar ook door hunne afstammelingen bestuurd worden
, aan wie de begeving der daarin openvallende plaatsen toekomt.
Dan , niettegenstaande het gemelde erfelijk bestunr, he.eft de Regering
de voogden dier huizen mede onder de verpligting gebragt, oni jaar-
lijks rekening voor haar te doen, ten eipde alle verwaarlooziiig of kwaad
bestuur tegen te gaan , en die gestiebten bij aanhoudendheid te doen
dieiien tot de bepaalde oogmerken der oprigters. Van dien aard zijn de
volgenden : .
Het Mepsehen-gas thuis , len Westen in de Oude Kijk-in-t Jat-
siraat, in 1479, door een oud adellijk geslacht gesticht. Thans zijn
er 8 vrouwen in , hoewel het voor 18 gesticht was.
Het Ubbena-gas t huis , aan de oostzijde van de Oude Kijk-in~
3tJatstraat, is opgerigt door den Burgemeester J o a c h im U b ben a , die tot
aan de reductie der stad, in 1894, dien post heeft waargenomen. De stichter
had het den naam gegeven van Hospi ta le St. J o h an n i s of St.
J o h a n n e s - g a s th u i s , zoo als nog in den gevel van het gebouw
Staat. Dan , men heeft het na de reductie naar den Burgemeester
blijven noemen ; thans wordt het bewoond door 9 vrouwen.
Het Vrouw-An n a -Va rv e r s -g a s th u i s , in de Nieuwe Kijk-in-
3tJatstraat, ten Westen, is in 1633 door de opgemelde vrouw gesticht
tot eene woonplaats voor 8 vrouwen, waarvan nu de helft de
Hervormde godsdienst moet toegedaan zijn.
Het Zeyls-gasth uis , ten Zuiden, in de Visscherstraat, is, volgens
den brief van 7 Julij 1648, gesticht door B e r e n d J a ns sen Z e t l en vrouw
E n g e l t ie J a c o b s , benevens G r i e t j e H e n d r ik s , weduwe van C o r n e l is J ans s
e n Z e t l , tot een verblijf voor vijf oude vrouwen. In 1781 is dit huis
;herbouwd en bijna de helft vergroot.
Het Baroldi - of Jan L u i t j e n s - g a s th u i s , Staat in de Gelken-
gerstraat, westzijde , in een gangje. Het werd gesticht in het laatst
der zestiende eeuw. Er zijn drie Herv. en drie R. K, in , die met geld
en eetwaren bedeeld worden.
Het Vrouw-Franssen- of Geer t jen-Schi l ts -gas th .u is , in de
Battengang, op den hoek van de Kostersgang, is , bij uitersten wil
van 8 Junij 1668, gesticht voor acht menschen; thans is dat getal
pp vier verminderd, die wekelijks geld en eetwaren ontvangen.
Het J a n -Du ime r s - g a s t h u i s , in de Butjestraat, dient tot eene
Woning voor vijf personen , die met geld bedeeld worden.
Het Juf f e r -Te t ta -Albe rda -ga s thui s heeft in de Nieuwe-Bo*-
teringstraat ten Oosten gestaan, doch is sedert jaren verplaatst naar
de noordzijde van het Nieuwe-Kerkhof. Het is gesticht, in 1688, voor
vijf oude vrouwen, die, buiten en behalve inwoning, eenigen on-
derstand in geld en brood genieten.
Het Vrouw-Aaf t j e-Wi l soor ’s -ga s thui s , aan de westzijde van
de Kattenhage, tusschen de Hofstraat en het Diep, is in 1766 gesticht
tot eene woning Voor oude vrouwen , die daarin wekelijks eene gülden
genieten. Het opzigt Staat, volgens uitersten wil van de stichte-
res, aan de twee oudsten uit de geslachten H o r a cn T ja s s e n s . Thans
zijn er vier oude vrouwen in.
Het Scheu n in g s -Ga s th u i s , in d e Prinsenstraat, noordzijde,
werd in het midden der zeventiende eeuw voor vier Conventualinnen
gesticht, door E s e r t S c h e o n in g .
In vroegere tijden bezat G ro n in g en , buiten de opgenoemde gast- en
weeshuizen , nog andere gestichten, welke, of door den tijd wegge-
raakt, of tot andere einden gebruikt zijn. Onder die, welke geheel
zjjn te niet gegaän , en waarvan thans niets meer, dan de namen zijn
overgebleven , kan men teilen , het J a rge s -Ga s thui s , d at , in ver-
val zijnde, op last der regering, nadat het uitgestorven was, in 1677,
tot afbraak verkocht werd; het Bav in g e -Ga s th u i s , dat gestaan
heeft aan de oostzijde van de Laan, en in 1694 is opgeheven ; het
Yrouw-Si jmen-Konvent , dat nog in het jaar. 1370 bekend was;
het Roomseh-Kathol i jk -Homans -Gäs thuis , hebbende gestaan
aan de zuidzijde van het Diep, tusschen de Boteringepoortboog en
Kijk-iu-’t Jatsboog, opgeheven tusschen 1803 en 1811, en waarvan nog
in Mei 1822 aan de R. K. diaconie is gekomen eene som van zes
duizend gülden. Ook zijn , om datzelfde verloop van middelen , ver-
scheidene andere huizen met elkander vereenigd geworden, gelijk in het
Arme n h u i s -Zi t t e n zijn overgebragt het Rid d e r s -Ga s th u i s ,
door Jufvrouw B o e l e E n t e n s , in de Hardingestraat gesticht geweest;
het Enens -Ga s thui s , het Armen-Ro nven t , het Geesje-Eg-
b e r t s -Ga s th u i s en het Moltemakers-Ga sthuis.
Nog bestaat er te G r o n in g e n : eene Vro uwe n v e r e en ig in g t e r '
bevorde r ing van werkzaamhei d en weis tand onder de ger
in g e r e volk skla s se, waarvan men de oprigting voornamenlijk
aan den onvermoeiden ijver van den Hoogleeraar P e t r e s H o f s t e d e d e
G r o o t te danken heeft. Deze vereeniging, de eerste van dien aard in
ons Yaderland, werd den 26 January 1838 opgerigt, heeft aanvanke-
lijk. reeds goede vruchten opgeleverd-, en elders eene gewenschte navolging
gevonden. Zij houdt zieh vooral bezig met de huizen der geringere klasse
te bezoeken , en wel zoodanig , dat twee vrouwen gezamenlijk tien huis-
gezinnen , door toespraak, teregtwijzing en het verschaffen van han-
denarbeid, uit hunnen Staat van traagheid, ruwheicl en eilende pogen
op te heilen. Zij geeft geene aalmoezen, maar wil de armen helpen,
ten einde door eigen werkzaamheid hun brood te verdienen. In het
jaar 1839 werden 423 huisgezinnen door deze vereeniging , uit nage-
noeg 10 0 leden van den fatsoenlijken stand bestaande, bezocht , en
deze bezoeken hadden reeds op zieh zelve eenen weldadigen invloed op
die huisgezinnen. Waar zulks noodig is, tracht men handenarbeid te
verschaffen, of de behoeftigen, door het geven van rentelooze voor-
schotten, in Staat te stellen de noodige werktuigen , gereedsehappeit