De gem. bevat, behalve bet d. Groede en het geb. K r u is d ijk ,
al de pold. der^ W a te r in g van B a a rz an d e , behalve bet noordelijk
deel van den E liz a b e tb p o ld e r , aide pold. der eigenlijke Wa t e r i ng
ot D ijk a ad jc van Groede, met de latere aangewassene G o rn e lia -
p o ld e r s , van d e r L in g e ’sp o ld e r en de helft van den Hu-r-
g ro n je p o ld e r (Baanst-polder is echter onder Nieuwvliet). Zij beslaat,
volgens hot kadaster eene oppervlakte van 2903 bund, 70 v. r. 27 v.
/ SSS eil., telt/485. h., met ongeveer 2300 inw., die meest hun bestaan
vinden in den landbouw.
De Herv., die hier ruim 2100 in getal zijn , maken eene gem.
u i t , welke tot de klass. en ring van IJzendijke behoort. Qfschoon het
zeker is,, dat de Reformatio hier tijdens den religionsvrede heerschende
werd , zijn er geene bijzondere bescheiden van dien tijd bekend , > de
inwoners staken, bij de nadering der Spanjaarden , in, 1886. de ;dij-
ken door en vertrokken naar elders. Na de herdijking was de : eerste
Predikant P e t r d s d e Ldik , die in 1() 15 in betliening kwam. Voor-
heen bestond hier ook eene aanzienlijke Waalsche gemeente , .¡welke
echter verminderde, naarmate de landliedOn, die uit Frankrijk-gevlugt
waren, de landtaal magtig werden. De «erste Predikante bij deze
gem. trad ongeveer 1019 in dienst. De Synode te Leyden va!n 1018, had
D a n ie l d e C o lo gn e , Begent van het brausche Collegie te Leyden , naar
Zepland gezonden, om aldaar met de Heeren van den Vrije te Sluis
en met de ingezetenen van Kadzand te overleggen ,choe best de noodige
gelden te vinden tot het onderhoud van een Fransch Predikant te
G b o e d e , en deze volbragt zijne commissie zoo wel v dat «erlang J ean
d e P b a t , aldaar als zoodanig werd aangesteld ; de laatsie Predikant
aldaar was J ean J acq de s B o u b d e a d , bij den inval der Flanschen, in
1794 , wegens gebrek aan betaling, naar elders vertrok. ■; Sedert werd
de gemeente van tijd tot tijd bedtend door Ds. M a ü r b l van Sluis, maar
is in het jaar 1818 met de Nederduitsche vereenigd.
Het getal der Evangelisch-Lutherschen onder deze gern; beloopt
ruim 100, zij maken eene gem. u it, die tot den ring van Rotterdam
behoort, en eenen eigenen Predikant heeft. Tot deze gem.- behooren ook
hunne geloofsgenooten uit de overige plaatsen van het distrikt, waardoor
zij in het geheel ongeveer 130 zielen tclt. De meeste hunner zijn
nog afstammelingen d e r, in het jaar 1732, verdrevene Salsbur-
gers. Op verzoek van Burgemeesteren en Schepenen van het Vrije ,
hadden, de Staten-Generaal aan hunnen Resident -te: .Regensburg,
den Heer G a l l i e b e s , last gegeven om 700 of 800 dezer ■ onge-
lukkigen herwaarts te zenden. Den 9 Mei 1733 kwam een getal van
ruim 700 gehuwden met de vrouwen en kinderen , en ruim 80 onge-
huwden alhier aan. Zij werden gastvrij ontvangen en een tijdlang,
op kosten van gemeld collegie, van huisvesting en het noodige voor-
zien ; evenwel konden de meesten dezer bergbewoners het in deze
lagere landen niet gewoon worden ; maar keerden spoedig terug. Van
tijd tot tijd verminderde de gemeente nog , daar , bij gemengde huwe-
lijken, de kinderen veelal tot de Herv. gemeente overgingen. Er zijn
echter nog notabele familien , welke tot de Evang. Luth. gemeente
behooren. In den beginne geschiedde de godsdienstoefening -in de
Hoogduitsche taal, maar zulks heeft opgehoudeh, naarmate de deden
de landtaal magtig werden. De eerste Predikant bij deze gemeente
was J o han G o t l ie b Fisscheb , die er in het jaar 1733 ‘ kwam. Het
beroep gescbiedt door den kerkenraad , uit i eene nominatie, die te
Amsterdam wordt zamengesteld door Heeren Kommissarissen van de
kerkelijka zaken in het Land van Kadzand, met overleg van het con-
sistorie te Amsterdam en Heeren Kommissarissen van het Liefdefonds.
Het getal Afgescheidenen beloopt hier 38, Zij zijn bij Kdninklijk
besluit van 16 October 1841 ,' no. 80, als gemeente erkend, en tot
deze behooren ook die der oyerige plaatsen van dit distriet , waardoor
het getal ongeveer 80 wordt. Zij hebben nog geen Predikant, maar
het herderlijk werk is opgedragen aan den Predikant van Goes, die
van tijd tot tijd overkomt om te prediken, en de bondzegelen te bedienen.
,
Het getal R. K. bedraagt ruim 200 zielen, onder welke 180 Coin-
munikanten, bij besluit van Z. M., van den 28 September 1841 , :no.
72 , als eene par. erkend, die tot het vie. gen. van Breda, dek. van
Hulst, behoort en tot welke ook gebragt is^ N ie uw v lie t, Bres-
k en s en het oostelijk deel van S c h o o n d ijk e , waardoor zij op ruim
800 zielen, onder welke 300 Communikanten , gerekend worden. Het
zijn bijna alle lieden of familien , die sin ds eenige jaren uit Viaanderen
herwaarts gekomen zijn en grootendeels arme werklieden of weinig
gegoede pachters. De eerste , die tot Pastoor of Disservant in deze
gemeente was aangpsteld ,;1is. geweest J o h a n n e s W il u e l m i is V o s , die er
thans nog Staat. .
Te voren bestond hier ook eene gem. van Doopsgez., die uit Viaanderen
verdreven, bij het bpdijken des polders herwaarts waren gekomen.
Zij waren gecombineerd met die van Nieuwvliet, en werden
bediend door den Predikant van Aardenburg. De kerk stond te Nieuwvliet.
Het voetpad , dat derwaarts loopt , draägt nog den naam van
het Mennistepad. Thans is in deze beide gemeente geene enkele van die
gezindte meer aanwezig.
Men telt in deze gemeente slechts gen Israeliet, die tot de ringsy-
nagoge van Middelburg behoort.
Het d, Gboede, ligt 3 u. Z. W. van Middelburg, 1£ u. N. van
Oostburg, 2j u, N. O. van Sluis. Het behoort tot de oudste plaatsen
van het distrikt. Op oude kaarten vindt men het onder den naam van
Moerkebke, op andere vindt men Aliboereebk, welke naam misschien
is af te leiden van demoeren of moerassen, die hier gevonden werden»
En indien, hetgeen door vele geleerden, niet zonder grond, gesteld wordt ,-
de Morinen *n deze streken hun verblijf hadden, dan konde er wel
verband bestaan, tusschen den ouden naam en dien van dat volk.
Op andere kaarten Staat Moobkere , waarom sommigen den naam aflei--
den van zekeren Gérard de Moor , die in de dertiende eeuw hier bezit-
tingen had. Naderhand vindt men teb Groüwe (1); voorts de Groede
en. nog wordt in de wandeling bij den naam dezer plaats, meest het
bepalend lidwoord gebruikt. ¿»¿e, z?-,, r6yA Yfo¿ms.
Het was voorheen het voornaamste dorp onder het Vrije -, er woon-
den r^le aanzienlijke familien. Bij gevaar van belegering der stad
Sluis, vestigde telkens het collegie van den Vrije zieh tijdelijk alhier.*
De gewone weg van Breskens op Sluis liep door deze plaats. Nog is
het een groot dorp met onderscheidene straten , sladswijze gebouwd;
ookgetuigd de inwendige inrigting van vele huizen van vorige welvaart.
Het vertrek van vele aanzienlijke familien ; het verleggen van den
grooten weg oyer Schoondijke en Oostburg, gepaard met de algemeene
yerarming der landlieden in dit oord , heeft het echter in veryäl
gebragt. In den bebouwden kring zijn 167 k., met 900 inw.
(1) d u Werd oudlijds uitgesproken als thans oti