Breedstraat, aan den H. Gummarcs toegeheiligd. l)e statie van de/i
H. Johannes heeft zieh in het jaar 1731 na den dood van den Pastoor
Johannes Schagen met die van de H. Gomarus vereenigd. Na het ovei-
lijden van den Pastooi' Gerrardus Timmers, op den 16 October 1788
is de gemeente van St. Pancras met hären Pasloor Wiihelmus van
Vianen , tot de kerk van St. Glihmares op de Breedstraat overgegaan.
De kerk, in het JFesteinde, is tot een woonhuis vcrbouwd, terwijl
die op het Fenedij, sedert 1789, tot eene godsdienstige vergaderplaats
der vereenigde Doopsgezinden gebrnikt wordt.
Voor de Reformatie zijn hier ook ondersebeidene kapellen geweest, van
welke wij vermeld vinden St. A n to n iu sk ap e l , in het jaar 1394,
op den Dijk, naderhand de Breedstraat genaamd, gebouwd, welke'
bij de bouwing van het oude stadhuis in 1460 aan dat gebouw getrok-
ken of tot eene woning verbouwd is j St. Jans- of Johanneska-
p e l , door anderen St. Stephanuskapei genoemd, in het jaar 1224
in het JFesteinde der stad gebouwd, en in 1313, met vele daarne-
ven staande huizen door brand vernield, doch in 1317 weder her-
bouwd, zijnde later de hierboven vermelde Kerk der R. K. van de
Oude Clerezij geweest; en de St. E u c h e r iu s k a p e l, vroeger
een gedeelte van het Barrevoeter- of St. Claraklooster, in het jaar
1441 in de Oude JFesterstraat gebouwd , in later tijd iDgcrigt tot een
Gemeenelands Ge van genh uis , waarin de zoogenaamdc Geweldiger
of Waterschout zijne woning had, doch thans door een Apothekar tot
lahoraterium en hergplaats van droogerijen gebruikt wordende. In 1424
of eenige jaren daarna is eene Kleine Kapel in het JFesteinde gebouwd.
Deze kapel zonder altaar en alleen met een groot kruis voorzien,
was , zoo men zegt, even ver van de Wester- of Koepoort verwijderd
als de berg Calvarie van Jerusalem, ruim 5 nur gaans. Zij was alleen
ingerigt tot bidplaats voor de voorbijgaanden en daarin werd slechts
eenmaal in het jaar, wanneer de processie zieh buiten de Koepoort be-
j 11 e 3e^ezen ■ Deze kapel is waarschijnlijk kort na den tijd
der Hervorming gesloopt. De herinnering aan de twee voorschrevene
kapeuen is bewaard gebleven in de nog aanwezige Kapelle slo o t en
het Kap e lle la n d , welke beide in den Polder van het Grootslag ge-
vonden worden. Na de Hervorming schijnt uit de aanwezige fondsen
van voornoemde Kapellen, in het JFesteinde der stad , de dusgenoemde
Kapelleschool gesticht te zijn. Yroeger was deze school geplaatst
aan dezuidzijde der Streek in een huis genaamd h e tT u rk sch e Hoofd,
schums over de St. Johanneskapel; doch na den jare .1721 is waarschijnlijk
op den grond der kapel een huis gehouwd, hetwelk tot het
houden dier school is ingerigt geworden. Den 13 November 1639 werd
door de Regering der stad Enkbhizen aan den Onderwijzer in de Kapelleschool
gelast, om kosteloos onderwijs in lezen en schrijven te
geven aan kinderen van behoeftige ouders , die van dit voorregt ge-
bruik zouden willen maken , doch in later tijd waren zulke ouders ver-
pligt, een gering schoolgeld voor het onderwijs hunner kinderen te betalen.
Na den jare 1816 is in de Kapelleschool, in het Westeinde der stad,
geen onderwijs meer gegeven, en voornoemde school heeft geheel op-
gehouden te bestaan in den jare 1849.
Ook had men voor de Hervorming te Enkuuizen een Augustijn
e n k lo o s te r, bij den vrijdoin zijnen voornamen ingang in de JFees-
steiger hebbpnde en zieh voorts uitstrekkende tot aan de Drie Groene
Lkelen, zijnde. lict gebouw , dat later tot het Nie u we-Weeshu is
is ingerigt, doch in 1820 gesloopt. Er beslonden mede vier vrou-
Wenkloosters als: het St. U rsu lak lo o ste r, in de JF esterstraat, thans
het Wees- en Armhuis; het Barrevoeter- of St. C la rak lo o ste r,
ten Oosten de JF esterkerk, na de Reformatie ingerigt tot een Oude-
M an n en -en -P ro v en ie rsh u is , later gebruikt tot een D i a k o n i e
Oude Mann e n -e n -V r ouwenh ui s, thans in kleine burgerwoningeu
e n stalling veranderd; het St. Cecilia Klooster, Achter de JF esterkerk,
waarvan het nog bestaande gedeelte, sedert het jaar 1816, tot
een oeconomisch w e rk h u is dient; en het St. Agnes-Convent,
ten JFesten de JF esterkerk aan de slraat, nog het Klooster genaamd,
dat na de Reformatie tot burgerwoningen vertimmerd is (1).
In 1 8 4 9 is ook Enkhoizen een Heiligen Geesthuis opgerigt, i en voor
de bouwing daarvan betaald omtrent zeventien Rijnsche guldens (23 guhl.
80 cents), behalve de kosten van zand en schutting. De plaats al-
waar dit gebouw gestaan heeft is onbekend. Men vindt aangeleekend ,
dat te Enkücizen voor het begin der zestiende eeuw, een T e rm in a rie -
huis aanwezig was, in hetwelk de Franciscanen of Minderbroeders,
voor een bepaalden tijd hun verblijf gehouden hebben , doch wanneer en
waar het gebouwd was, wordt niet opgegeven. Het is niet onwaarschijn-
lijk, dat het een gedeelte heeft uitgemaakt van het voormalig Augus-
tijnenklooster.
De Israeliten, van welke men er 30 te lt, hebben hier eene synägoge
op de Zuider-Havendijk , die tot den ring van Hoorn, ressort Amsterdam,
behoort. De synagoge is gebouwd in den jare 1788, vöor dien
tijd hielden de Israeliten hunne godsdienstige bijeenkomsten in een huis
op dien, havendijk aan de westzijde, op den hoek van den kreupel-
steiger, in welk huis eene groole kamer tot dat oogmerk was ingerigt.
Liefdadige gestiebten zijn: Het W e e s- en Armhuis in de JF esterstraat,
vroeger het O u d e -We e shuis genoemd, weleer een gedeelte
van het St. U rsu la k lo o s te r, en in het jaar 1331 tot een Weeshuis
voor burgerkinderen onder de tien jaren ingerigt, doch later ook voor
die onder de dertien jaren opengesteld, terwijl er thans tot 16 jaren worden
aangenomen , en het D iakon ie-Armen huis der Hervormde
Gemeente op het Ferlaat, vroeger de Kamemelksloot genaamd, den
31 Augustus 1818 opgerigt tot verzorging van bejaarde lidmaten dier
gem., die vroeger bij particulieren besteed werden , en waarin thans 30
gealimenteerden van kost en kleeding worden voorzien. Voorheen had
men hier nog een Oude Mannen- en Prov en ie rsh u is , waartoe het
voormalige Ciarissenklooster was ingerigt; een G a s t-o f-Z iek en h u is ,
achter de Westerkerk, in een gedeelte van het voorm. .Ceciliaklooster,
hetwelk tot een Z ie k e n -G a s th u is en te gelijk tot een P e s th u is verbouwd
was, uit de winst van eene loterij , welke in het jaar 1392 was
opgerigt; eenLeprozenhuis of Be ije rd , waartoe een ander gedeelte
van het Ceciliaklooster, hetwelk van het vorige door eene slraat geschei-
den is, verbouwd was , mede uit de winst eener loterij, tot het houden
van welke, op den 16 Julij 1609 verlof verleend werd, en het Nieuwe
Armen-Weeshuis bij de JFcessteeg, dat bestemd was voor burgerkin-
deren boven de dertien jaren en voor vreemde kinderen, waartoe in het
jaar 1603 een gedeelte van het A u g u s tijn e n k lo o s te r werd ingerigt.
Doch deze vier gestichten zijn door den drang der tijden te niet gegaan,
(l) Men zie rtiörts over deze kloosters de a rt. A g n i r t e n k lo o s tü r s (St.) ; hiervoor Deel I , bl. 85,
eciLUiuoosTER ( S t. ) , n . I II , fei. 57, C l a r i s s e n k l o o s t e r ( S t. ) , D. III, bl. 80, en U r s u -
a a e i,o o s te r (s,.) , hieraebter.