Men tclt in deze stad in alles meer dan zeventig straten, waarvan
onderscheidene een aanmerkclijke lengte hebben , daarbij zijn zij meerendeeis
regt en breed en dienen dns ter bevordering der gezondheid, Ook
loopen er op de twee voornaamste markten negentien straten uit, waarvan
zes van zoo velepoorten voorzien zijn ; een gemak , dat vooral den
vreemdeling in bet oog valt. Yijf dezer hoofdstraten zijn ook genaamd
naarzoovele oude geslachten, als: de Boter inge- , de Ebbinge- ,
de Gelkinge- j de Haddinge- of Gaddingc- en de Folkerdin-
gest raat .
Bij het Schui tendiep (de verlegde Ilunze) ligt eene sluis, nabij
den Steentilpoorten-boog , welke het water scheidt van het Schuilen-
diep en het Damslerdiep , welks water naar Delfzijl vloeit, zijnde dit
diep , van de stad naar Dijkshorn, gegraven en de sluis gelegd in
1675 of 1874 , waartoe de Hertog van Alba en Caspar de Robels, ijverig
hebben aangeraden, van bet welk nog vele H. S. onder de Arohiven der
stad berusten. Een andere sluis schut en loost het water uit de Aa
of het Horensche-diep, en is geplaatst bij de Draaibrug. Ook ligt
er eene provinciale , zeer belangrijke sluis tussehen de Boteringe-en-
Ebbinge-bogen , die men de Groote Spi lsluizen noemt en die, de
eenige sluis is, welke, van den eenen kant, den vloed, körnende on-
gebinderd door het Reitdiep uit de Noordzee, kan keeren , en tevens ,
van den anderen kant , het bovenwater, längs bet Schuitendiep afko-
mende, kan ophouden en op zijn1 tijd laten wegstroomen. De beide
laatstgenoemde sluizen mocten het overtollige water entlasten van een
zeer groot gcdeelte van deze provincie en van Drenthe, doch zijn voor
het doel niet genoegzaam herckend , zoodät de waterstaat, onder haar
behoprende , kan gezegd worden , in geenen günstigen toestand te zijn.
Behalve Cen groot plein ten Noorden de St. Maarlenskerk , waarop
eertijds de St. Walburgskerk stond , en hetwelk daarom nog het
St. Walbyrgs-plein genoemd wordt, heeft men te G r o n in g e n nog
drie groote markten, namelijk : in de oude stad, de Groote-m arkt ,
genaamd Br ee de -ma rkt , bestraat in 1447, de grootste, die men
ergens in de Nederlanden aantreft, hebbende eene lengtiwvan omstreeks
80 roeden (204 eil. 7 palm. 8 duim.), en naar het westen eene breedte
van 50 roeden (122 eil. 8 palm. 5 duim)-een gedeelte daarvan, tus-
schen de Gelkingestraat en de Heerestraat, wordt ook de Bo te r mar k t
genoemd, omdat de landman er voorheen des Dingsdags en Vrijdags
met die waar ter markt stond; terwijl er te zelfder tijd ook kramen
L { w a^ er^* waren stonden , voorts veel spek, sebapen, versehe visch,
' tuin- en veldvruchtep te koop gebragt werden , zoo als dit laatste nog
plaats .heeft- Sedert eenige jaren is de B o t e r i n a r k t echter verplaatst
aan de Noordzyde van bet stadhuis.
De, bijna onmiddellijk aan de Breedemarkt verbonden , Visch-
r aar kt , welke even zoo lang, doeh^slechts 8 roeden (62 eil. 8 palm.)
breed is, werd in het jaar 1446v°ßet eerst^nestraat, / en diende oud-
tijds tot eene markt voor zee- en riviervisch, waartoe ter plaatse,
waar nu de korenbeurs is, banken en tafels, van boven gaanderijs-
wijze gedekt, opgerigt waren. Maar sedert de regering, aan de Zui-
derhaven een afzonderlijk gebouw tot afslag van den zeevisch heeft
laten vervaardigen ,. is zij eene der fraaiste pleinen der stad , op hetwelk
de kramen gedurende de beide kermissen worden geplaatst, en
hetwelk, des winters, wanneer de. sneeuw de straten bedekt door
de liefhebbers van arren druk bezocht wordt. In de Nieuwe stad
is de Oss enma r k t , die mede zeer groot is. Zij bestaat in een lang-
■werpig Vierkant plein, van rondom beplant met eene grootendeels dub-
bele rij net geschoren lindeboomen, die haar tot een aangename wan-
delplaats maakt, terwijl van rondom de groote en aanzienlijke , naar
de nieuwste bouworde gestiehte , huizen staan , onder welke de ruime
gebouwen van het Instituut voor doofstommen, en de aanzienlijke
akademiedrukkerij van den Heer O o b k e n s uitmunten. Zij is door de
Boteringestraat. in twee deelen gesebeiden. Het oostelijk halve deel
dezer markt, dat eene oppervlakte beslaat van 1 bund. 26 v. r., is
in het jaar 1726, op last der regering , met gebakken steen^n. zeer
net bev'loerd. Op deze plaats wordt jaarlijks in de maanden "Octo-
ber e« November/een groote handel in hoornvee gedreven , dat van .alle
kanten derwaarts , somwijlen ten gctale van 2000, wordt aange-
voerd. Het westelijke gedeelte, eene grootte hebbende van 1 bund.
18 v. r., is geheel met boomen beplant, in wier midden het gedenktee-
ken , van wit statuarisch marmer prijkt, in Romeinsche bouworde
ontworpen en gemaakt door J e a n F r a n c o is S ig n a u l t , en ten jare 1828 ,
ter eere van den onsterfelijken stiehter van het instituut voor doofstommen
H e n r i D a n iö l G e v o t opgerigt (1).
De Ra derma rkt , eene middelmatige opene plaats bij de Oosterpoort ,
welke voorheen diende tot plaatsing van de ledige turfwagens , waar-
mede men gewoon was de turf uit de sebepen aan de huizen te bezor-
ven , is sedert eenige jaren opgeruimd en beplant.
G r o o n in g en heeft zes paardenmarkten, als : de eerste, op den twee-
den Maandag voor Palmzondag ; de tweede , op den tweeden Maandag
na Paasmaandag; de derde, op Pinksterdingsdag; de vierde, op
Maandag voor den derden Donderdag in Julij ; de vijfde, op Maandag
voor den derden Donderdag in Augustns, en de zesde, op den eer-
sten Maandag in October. Op deze markten, welke buiten de Heere-
poort gehouden worden , is de handel in paarden ook vrij groot. In 1842
is aldaar de paardenmarkt verlegd , en gebragt längs de stadsgracht,
terwijl zij vroeger regt uit over den Heerenweg liep, toen wel bestraat,
maar niet met geele klinkers, hetgeen eerst, van de brug tot de bui-
tenwerken, in 1842 is geschied. ■ De kermissen te G r o n in g e n vallen in
den tweeden Maandag in Mei en den derden Maandag in Augustus,
doch indien deze op een feestdag invallen , dan op den volgenden dag.
Zij du reu elk veertien werkdagen.
Onder de fraaije gebouwen van G r o n in g e n , verdient vooral melding
bet Stadhuis of Raadhui s aan de Groote- of Breedemarkt. Dit
munt boven al de overige wereldlijke gebouwen uit, zoo door zij ne
uit- en inwepdige pracht en schqonheid, als door zijne standplaats.
Bijna ter zelfder stede , waar dit schoone gebouw Staat, stonden
weleer twee oude gebouwen. Het eerste was het Raadhui s , gebouwd
jn het jaar 1445 en het ander het Heeren-Wi jnhui s , dat, ten
(losten van het Raadhuis, in 1470 gesticht was. Vour de stichting
van dit oude Raadhuis, vergaderde de Regering in het gebouw, tbans tot
Hoofd w a c h t bestemd en in welks gevel, nog een oude steen
prijkt, met de woorden : P a x ex ju s t ig ia (d. i. vrede en geregtig-
heid) Het wijnhuis was van een spits torentje voorzien ter hoogte
van 40 voeten; doch dit werd om zijne zwakheid, in het jaar 1728 ,
afgebroken, ten einde door het invallen geene ongelukken te ver-
oorzaken., Toen deze gebouwen opgerigt werden , had de stad op
‘(1) Zie het verslag wegens de opiigticg van het Monument, met de dichtregelen 9 hij deszelfs
inv*ijding/uitgesproken doör Prof. Mr< B* H« Lui o f s , Gron. 1829.