kap of deksel eenen vergulden pellikaan had, die uit zijn borst met eigen
bloed ziinc iongen laaft, zinspelende op de instelling van C h r is t u s H.
Avondmaal. Men verbaalt, dat E l iz a b e t h van B our bo n , gemalin van Graat
K a r b l v an C h a b l o is , om den grooten twist, die deze laatste met zijnen
vader bad, in het jaar 1465, te G o r ir c b em woonächtig was, zoo als haar
p-emaal weinig te vorcn ook was geweest. Wanneer, door tusschen-
komst van eenige Heeren op den goeden Vrijdag, yerzoenwg tusschen
vader en zoon werd geslotcn, zond de laatste van Brussel eenen renbode, om
hiervan aan zijne gemalin kennis te geven, welke bode met deze aangename
Hiding op den Paaschdag, toen de Prinses onder de hoogmis was, al-
daar aankwam, waarop , na de hoogmis , met groote blijdschap om God
te danken, den lofzang Te Deum Laudamus gezongen werd, terwjjt
zii , om hare dankbaarhcid aan God te betoonen, baren kostbaren tab-
baard, in welken zij getrouwd was, voor het H. Sacrament schonk,
latende deze met zijden kwasten en gouden letteren opsieren , welk
gesehenk zij ’savonds voor den feestdag van het H. Sacrament, zijnde
den 13 Junij , na de Yesperen, aan het H. Sacramentshuisje gat. Ay
deed van dezen tabbaard gordijnen maken, om het liuisje te dekken,
zoo dat dit , om zijne kostelijkheid , de oogen der aanschouwers tot
zieh trok; doch het is in de onlusten mede tot den grond toe vermeld.
Ook was deze kerk met onderscheidene reliquien van Heiligen voorzien ,
onder welke de arm vän den H. A p o l l in a r is , Bisschop van Ravenna,
in Italie, en naderhand bloedgetuige, wel een der voornaamste
was. De kerk is een oud en deftig gebouw, voorzien met eenen ta-
meliik hoogen toren , op welken de kap eerst in het jaar 1517 gezet
werd . Men kan van den top bij helder weder, twee en twmtig bemuurde
steden en ontelbare dorpen en vlekken zien. In het jaar 137» werd
eene kanonniksdij in deze kerk gesticht, van twaalf of veertien Ka-
nonniken. Het gebouw rust van binnen op zeventien pilaren. ln
het iaar 1450 was zij reeds met een orgcl voorzien, waarbij in het
iaar 1518 nog een tweede gevoegd werd. Thans heeft men er echter
maar één orgel, dat zeer wellnidend en kunstig is. In het dubbe
koor, dat door een fraai koperen hek afgesloten is, ziet men de grattouabe
der Heeren van Arkel, gedekt met eene blaauwe zerk, op welke Heer J an
v a s A r k e l en zijne gemalin B e r t h a liggen uitgehouwen. Op een bord boven
de tombe geplaatst, leestmende grafschriften der Arkelsche Heeren , die
hier begraven zijn. Dit bord werd hier door A a r d K em p m den jare
1604 geplaatst. Het is ook met de wapens van den hmze van Arkel
versierd. Onderaan ziet men Heer J ar , een paard met zyne beenen
van den grond ligtende, en van achteren leest men eenige schnt-
tuurlijke spreuken op dit bord. Wijders heeft men m deze kerk , de
grafstede van den bekenden Dichter J oha r v a r P a f f e n r o d e . Uok is
hier eene kroon , in het jaar 1588, door W il l em v a r d e r B ü r g , zeer
kunstig gemaakt. Zij bestaat uit vele (men zegt 3 6 5 ) stukken die
allen uit elkanderen geschroefd kunnen worden. Op de zijde vi
men de volgende woordes :
V lJF T lEN MAAL HONDERT JAAR ER AGT EN TAGTIG EVEN
M e n s c h r e e f , t o e n i k v o lm a a k t w a s d o o r d e k o r s t i g e h a r d
V an WILLEM VAN DER BURG d ie d o o r d e r g e e s t g ed r ev e n ,
T o t c ie b a a t d e z e r k e r k , b r d y k t e z i jn k l o e k v e r s t a n d . A. VOSBERGEN.
A l s MER SCHREEF AGT EN TAGTIG JAARER GESTAAKT , r T U i r U M
H e e f t M r . WILLEM VAN DER BURG, d e z e KROONE TOT GUliGUJ»
GEMAAKT.
GOR.
Aan deze kerk is den 30 Augustus 1837, door J ohar F r e d e r ik v a s
R i j s o o h t , Heer van Langerak, een zilveren schenkkan, ten gebruike
bij het Avondmaal, eil, den 20 November 1840, een doopbekken,
inet arm en ring van hetzellde metaal, ten geschenke gegeven.
Vroeger hadden de Hervormdcn hier nog eene kerk, welke, zoo als
wii boven gezien hebben afgebroken en door de Vleeschhal vervangen is ,
en vroeger mede tot Waal sche kerk diende. V.öör dat de Waalsche
gemeente deze kerk in gebruik had, bezat zij eene Kerk op den Havendijk
die vroeger door de Doopsgezinden gebruikt werd (zie hieronder).
Tot Kerk der Afgeseh eidenen is onlangs een partikulier huis,
in de Drie Koningensteeg, aangekocht, hetwelk thans (1842), tot het
gezegde doel verbouwd wordt.
De voormalige E n g e l s e h e K e rk , die ten Z. van de Groenmarkt
stond , is in 1725 verkocht en tot bijzondere woonhuizen verbouwd.
Ook had men hier vroeger eene Remons t raut s che Ke rk , in de
Haarstraat, op den hoek van de Vijfzinnenstraat, welke in het jaar
1799 verkocht, en thans een partikulier huis is.
De voormalige Doopsgezinde kerk stond op den Havendijk, en
schijnt vroeger eene burgerwoning te zijn geweest. Voor in den gevel ston-
den vier wapenschilden, rondom eene tuin, die echter door den tyd on-
kenbaar geworden waren. In de glazen waren onderscheidene wapentjes van
het geslacht van zekeren v a n H o u t e n , geschilderd, met het jaartal lb 4 8 .
Dit gebouw, hetwelk ook wel tot Remonstrantsche kerk gediend heeft,
is na de volkstelling van het jaar 1795 , aan de Lutherschen afge-
staan, en door dezen, den derden Paaschdag 1798, ingewijd. Door
het bombardement van 1814 onbruikbaar geworden, werd het aan de
Israeliten verkocht, en den 20 Junij 1817 tot synagoge ingewijd ; thans
is het tot een Korenpakhuis herbouwd.
De Her steide Evangel isch-Lut hersche k erk, op den Langen-
dijk j behoorde vroeger tot de voorheen te G o b in c h em gevestigde statie van
de R. K. der Bisschoppelijke Clerezy, van welke de Lutherschen haar in het
jaar 1816, toen zij die openlijk veilden , gekocht hebben. Het is een klein,
doch tamelijk net gebouw, hetwelk, in het jaar 1842, eenige verbetering
ondergaan heeft, en een goed orgel bezit. Boven den ingang leest men :
A an w e l k e p l a a t s ik m i jn s naajäs g ed a c h t e n is g ev en za l , ZAL ik t o t
u KOMEN EN u z e g e n e n . Vroeger hadden de Lutherschen hier eene kerk
opden Havendijk, welke vreeger eene Doopsgezinde kerk geweest
was (zie hierboven).
De R. K. Ke rk, in de Haarstraat, ten N. naast en in de plaats
der afgebrokene oude kerk, in het jaar 1836 gesticht en aan O. L.
Vrouwen Ontvangenis en de Martelaren van Gorinchem toegewijd, is
een fraai gebouw, met een sierlijk en luchtig torentje, een fraai orgel
en twee altaren , het eene aan de H. H. L eo n a r d en B e r n a r d d s ,
het andere aan O. L. Vrouw toegewijd j terwijl men op eenen steen
in den voorgevel dit tijdvers leest:
U nI e t t r I no D eo
e t I e sU C h r I st o ,
ie t e r r I p a t r I s f I L I o ,
t o t I U s o r b I s saL V a t o r I
saC r U M .
d. i, den eenigen en drieeenigen God en Jczus Christus, den zoon van
den Eeuwigen Vader, den Zaligmaker der geheele wereld toegeheiligd.
Voor de Hervorming stond hier nog de Kapel van Onze Lieve
Vrouwe-Gild e , aan de. Kanzelpoort. In deze kapel waren de