gezöcht, ras; uitmunlcnd rundvee ; schapen , van welke men er drier
rassen heeft; varkens ; ezels ; geiten; herten ; reeen ; hazen;. konij--
nen p vossen ; eekhorens; egels ; mollen 5 veldmuizen ; hermelijneri ,
deze laatsten echter niet meer dikwijls ; wezels; marders ; otters enz.;
tarn gevogclte, als: hoenders; kalkoenen; ganzen; eenden; zwanen en
duiven; wild gevogelte , als : patrijzen ; hout- en watersnippen ; wilde
hoenders; arenden; valken, enkelen ; sperwers, -velen ; s winters opde
waaloevers, wilde zwanen 5 wilde kalkoenen; wilde ganzen , tweederlei
soort; korhoenders, op de Yeluwe ; waterhoenders; faisanten ; wach-
tels ; boschdniven 5 spreeuwen ; spechten ;• kraanvogels ; kramsvogels ;
viuken enz.; bijen en eene' menigte insecten. Voorts slaiigen , onder
welken vele onschadelijke, maar 00k de vergiftige adder. De rivieren
leveren veel visch op : als steur; zalin ; elft; voorts snoek ; paling ;
voorn en baars; mitsgaders eene menigte platvisch. De Zuiderzee :
kabeljaauw ; schelvisch; vooral echter baring, tot bokking bestemd.
üit bet plantenrijk levert deze provincie': rogge ; tarwe , vooral op
de kleigronden ; boekweit ; haver ; garst; kool-, aveel-, vlas- en hen-
nepzaad; hop, in bet kant. Bommel; aardappelen ;; wortelen ; knallen;
aardakers ; mangelwortelen, voornamelijk tot stalvoedering ; vlas ;
bennep ; klaver; spurrie; tabak, inzonderheid bij Y a lb u rg en Bem-
mel in bet arr. Nijmegen , bij Nijkerk en W ag en in g en in het
arr. Arn h em; hout; boom-en peulvruchten; tuingroenten en eenige
geneeskracbtige kruiden. ;
Het rijk der delfstoffen levert: turf; leem ; zand ; ijzererts, in het
arr. A rn h em en inzonderheid in het arr. Z u tp h e n ; eene soort Van
steenkolen , in het kant. Nijmegen; klappersteenen; grove diamanten
hij L o che rn; heuvels die potaarde opleveren , in bet arr. Arnhem;
zwain, in het arr. Z u tp h e n ; boomen onder den grond bij
D o e tin ch em ; vele versteeningen bij Z u tp h en en Borculo, waar-
onder oliphants- en haailanden ; 00k heeft men er vele brönneh,
vooral op de Veluwe. • ■ ■. ; * ’■ " Y.
Men vindt in Gelderland onderscheidene fabrijken , als daar zijn :
koren-, olie-, koper- en vele papierrnolens , die, door de, ¡in öienigte
in de arr. Arnhem en Z u tp h e n gevonden wordende beken, worden
aan den gang gehouden , en op welke laatsten jaarlijks, meer dan
100,000 riemen papier vervaardigd worden. Vooits wolkammerijen ,
spinnerijen en verwerijen ; wollenstofifabrijken ; katoenspinnerijen ; lin-
nenreederijen ; hoedenmakerijen ; leerlooijerijen ; lijndraaijerijen ; ta-
bakspinnerijen ; brouwerijen ; olieslagerijen ; zcep- en zoutziederijen ;
houtskool-branderijen ; steen- en pottenbakkerijen ; ijzersmelterijen en
gieterijen ; eene glasblazerij en eene brandspuitfabrijk.
De Provinciale Staten bestaan uit 90 Leden , van welke 50 door
de Ridderschap, 30 door de steden en 30 door het platteland gekozen
worden, waartoe Nijmegen 6 , Arnhem 8 , Z u tp h e n 4 ,
derwijk , T ie l en Z a lt-Bomme l ieder 2 , Wagen in gen ,C n -
le n b o rg , H a ttem , Doesborgh , E ib u rg , Groenlo , Doetinc
h em , Lochern cn N ijk e rk , ieder 1 Lid kiezen. Door de Provinciale
Staten worden 6 Leden tot de Tweede Iiamer der Staten-Gcneraal
afgevaardigd. De Gedeputeerde Staten bestaan uit 7 Leden.
Het wapen van G elderland is een verticaal verdceld schild, zijnde ter
regier zijde van goud, ter linkerzijde van sabel (zwart), beladen met twee
naar elkander staande (affrontes) gekroonde leeuwen met dubbelde staart,
de eene van sabel, de andere van goud, het geheel gedekt met eene
hertoglijke kroon van goud. Het vroegere wapen bestond in eene roos.
GELDERLAND, aartspr., zieh uitstrekkende over een gedeeltc der
nrov. Gelderland.
Het bevat de volgende 86 statien : A a lte n , Aard t - e n -H e r we n ,
Achteveld, A n g e re n , A rn h em , Baak, B a rn e veld , B e e k -
Bemrnel, B o rk u lo , B re d e v o o rt, D o e tin c h em -e n -W ljn b e r-
Fcn, Didam, D ie r e n - e n -S te e g , Doesburg, D rie l, D u is te r-
v o o rd e -en -B u slo , Du iv en , E e rb e e k - e n -d e -H o r s t, E id e n ,
E lst-en -H o om o e t, E tte n , fiy b e rg en , G e n d e rin g en -en -U llt,
Groenlo, Groessem, H a rd e rw ijk , H a rv e lt, ’s lle e re n b e rg ,
He n g e lo -en -Z e llen j , Huissen, Hulhuiz e n , Doorneb e r g -
en -G en t, In d o o rn ik -e n -H e te re n , L a th um -e n -G ie sb eek ,
L ich ten v o o rd e , L o b ith -e il-T o lh u is , ’t Loo, N e t t e r d e n ,
N ijk e rk , O ld b u rg e n - e n -D r em p t, O o s te rh o lt-L e n t - e n -
Slijk-Ewijk, P an n e rd en , P u tte n ; R u u rlo o , T e rb o rg -e n -
S ilv o ld e , Valburg, Vaassen-en-Eepe, Vor d e n , Wageningen-
en-Renkum, W eh l, W in te rsw ijk , Zeddam-en-Azewijn, Zevenaar,
Oud-Ze venaar, Zutphen en Zieuwent. Men telt m dit
aartspr. 76,000 ziel, en heeft er 70 kerken en bijkerken, die door
86 Pastoors en 34 Kapellaans bediend worden.
GELDERLAND, kostgr. in Nederlands-Guiana, kol. Suriname,
aan de Suriname, ter regterzijde in het afvaren ; palende bovenwaarts
aan Groot-Chatillon, nederwaarts aan Klein-Ghatillon; 1000 akkers
groot; met 2 1 slaven. .
GELDERLAND, militaire post in Nederlands-Guiana, kol. Suriname,
aan den regteroever der Suriname, even beneden de Joden Savane ,
aan het begin van den vrij breeden Kordonweg, welke de posten van;
den regter vleugel bevat, en naar den hoofdpost Mauritsburg, en ver-
volgens naar Imotappi aan de Boven-Commewijne lcidt. Zuidwest van
dezen post heeft men, op een paar honderd passen afstands , aan et
einde van de regtsaf liggende vallei, eene bron van zeer zuiver water,
hetwelk, al druipende , uit verschillende kleine openingen in eenen
woesten natuurwand dezer zandrits voorkomt, welk water door eenen
breeden dam bij na geheel van zuiver zand , uit eene meer achterwaarts
gelegene valei gefiltereerd zijnde, de kleur van Maderawijn heeft. ®en
vangt dit droppelende water op planken, en leidt het op die wijze
in vaten, zijnde het door zijne zuiverheid, na eenigen tijd in Indi-
aansche potten of kommen gestaan te hebben , ongemeen frisch, en,
door zijne koelheid, aangenaam om te drinken. Bij den steilen wand
dezer grot is de schulprits vermengd met eene slijmachtige knipklei ,
welke graauw van kleur is , waarin, door de bestendige bevochtiging,
vele weelderige planten groeijen.
GELBERLAND (BENEDEN-DISTRIGT-VAN-;, distr. Zie D istrik t -
van-G elderland (Beneden- ) .
GELDERLAND (DERDE-DISTRIKT-VAN-), distr., prov. Gelderland.
Zie D oesborgh-en-Z evenaar.
GELDERLAND (EERSTE-DISTRICT-VAN-), dist., prov. Gelderland.
Zie V eldwe.
GELDERLAND (KLEIN-), verl. plant, in Nederlands-Guiana, kol.
Suriname, aan de Matipikakreck, ter regterzijde in het opvaren; palende
bovenwaarts aan het Land-van-Kortevreugd, benedenwaarts aan
de katoenplant. Johanna-Charlotta; 486 akkers groot. De Negers
noemen haar P ikien-W eseali. Zij behoort thans aan de plant. Livonia.
GELDERLAND (NEDER-), het Noordelijke en grootste gedeelte van
het voorm. hert. Gelder. Zie G elder (N eder-) .