Van 1608 tot 1708 is hier in de Nobelstraat en uitkoniendc' in de
Jufvrouw-Idu-Straat, ter plaatse, waar thans het Theatrum Anato-
micum is , eene kcrk geweest, welke door Jesuiten bediend werd , doch
gesloten is sedert de Jesuiten, door het Flakaat van 18 Februarij 1708,
de Nederlanden moesten vertaten. Voör de Reformatie heeft er mede eene
kleine R. K. kerk gestaan in de St. Pieterstraat, de S t. Pi e t ë r s k e rk
genaamd. Men had destijds de gewoonte, om, längs de straten van dit gedeelte
der stad de gewone processiën van en naar de hoofdkerk te geleiden ;
en dit geheele kwartier, totop den Visschersdijk, werd door Geestelijken,
door personen , die aan de kerk verbonden waren, of in dienst van het
altaar stonden, bewoond. Ook badden de R. K. te dier tijdnog eenige
Kapellen te ’s G r a v e n b a g e , van welke wij vermeld vinden : de Kape l
van he t St. Nikolaas Gasthuis, tbans de Vléeschhal ; de
Kapel van het Leprozenhuis of St. Corne l i skape l , later tot
vergaderkamer der Regenten van dat huis ingerigt, oa-nog vaa-een
t orontje voorzicn ; dé Kapel van St. Anthoniusj thans het Ver-
be te rbui s ; de St. Mar iakapel , op de Spuibrug } die dààrvan nog
den naam draagt van de Kapelbrug, terwijl van die kapel niets dan
de gebeugenis over is; St. Jacobsk apel let je in de >Si. Jacobstraat,
h dat geheel afgebroken is , zijnde op den grond daarvan, in het jaar 1649,
j Jitti/irvntb eene / R. -K. kerk gebouwd ; het Kapel l et je van het Vrouwt je
me t de Kritike n, in het iVoordeinde, van hetwelk niets meer dan
de naam overig is, en de St. J a n s k a p e l , toegewijd aan de H.
Maagd, die afgebroken is -, makende het zoogenaamde JPijd Achterom
een gedeelte vau bet voorplein uit, over hetwelk men de kapel binnen
trad.
Almede had men er een mans- en vier vrouwenkloosters, als : het
S t. Vinc ent -kloos te r , in het FoorAowi, waarvan de kerk, thans bij
de Herv. in gebruik, nog de Klooslerkerk genoemd wordt ; hetBethle -
hem-Pros t ie -konvent , in het Westeinde, thans door particulière
huizen vervangen ; het St. Elizabet s -konvent in de Vlamingstraat,
dat in het jaar 1614 leri gronde toe gesloopt is , terwijl van den grond
de nieuwe Groenmarkt aangelegd werd ; het S t. Agne s -konvent ,
thans het Weeshui s , en St. Ma r ia - in-Ga l i lea -konvent , thans
gedeeltelijk door huizen vervangen ; terwijl een gedeelte van den grond
door de kalvermarkt, turf- en houtmarkt wordt ingenomen.
De R. K. van de Oude Cle rezy, gemeenlijk J ans eni s ten ge-
noemd, maken hier mede eene statie uit, die door eenen Priester, zijnde
de Bisschop van Deventer, en eenen Rapellaan bediend wordt. Zij telt
120 leden , waaronder 80 Communikanten. De kerk, in de Jufvrouw-
Idastraat, en uitkomende in de Molenstraat, is in het jaar 1707, in
plaats van de bij de Reformatie reeds aanwezige tweede succursale kcrk
gesticht, en toegewijd aan den H. A u g u stin u s , wiens beeldtenis boven
den ingang Staat.. Zij is vrij groot en langwerpig, fraai gestucadoord
en heeft behalve een prächtig altaar, gebeeldhouwde communiebank
en fraai orgel , eenen predikstoel , kunstig bewerkt door den beroem-
den X a v e r y .
De Por tuge sche I s r a e l i t e n , die er 260 in getal zijn , maken
het Portugeesch Synagogaal ressort van ’s Gravenliage uit en hebben
Mer eene Hoofd-synagoge. Vroeger Melden zij hunne bijeenkomst in
een huis aan de Oostzijde van het Nieuw-Voorbout, digt bij het Bosch,
hetwelk hun in het jaar 1707, door J a k o b P a r e b a , werd in . gebruik ge-
geven, zoo lang iemaqd van zijne familie tc’s G b a v e s h a g e zoude wonen.
Doch toen, in het jaar 1724, het voorschreven huis verkocht was ,
hebben de jPortugesche Israeliten , in befolgende ja a r, een and^ he
!ronnen te bouwen, veel heerlijker, aanzienlijker en fraaner;, dan het
vorige en daartoe gekozen een ledig liggend eri m de Wl^ we^ lt 3
ginge, tusschen de Middelstraat en de Nieuwe Pr.nsegracht
bouw is in allen deele ingerigt naar de Synagoge , welke de Israeliten
van gemelde natie te Amsterdam bezitten, dochm verre na zoo groot
niet zijnde binnen ruim 14 eil. lang en ruim 12 eil. breed; doch
zij behoeft in pracht, sieraden en netheid voor de Amsterdamsche
met te wijkcn. Het geslicht is bijna Vierkant, lieeit m de zygevels
12 en in de vodr e6n ; achtergevels 10 alzoo, tei z ame n j g r o o t e
ramen benevens een vierkant raam boven de deur. Het dak is
2 4 ’ doch van boven plat , op Jeder der vier hoeken, van het
lijstwerk, hetgeen rondom het gebouw heenen loopt, Staat een groo
schoone vaas , en tusschen de twee voorste een zware steen , m het
frontespies, waarop hetjaartal dczer stichting naar de
Lenin/ 6486 gehouwen is. De deur, waardoor men van devoorpla ts
in b e f gebMW treedt, is fraai en met lijstwerken verrijkt. Vanbmnen
zijn ter wederzijden , eenige voeten höog, gaandenjen voor de vrou-
wen met een latwerk afgeschut, zoo dat ze van beneden met kunnen
eezien worden. ledere gaanderij wordt ondersteund door twee heele
en twee balve steenen kolommen ; onder iedere gaanderij hangen drie
S S kroontjes en in het midden van de kerk dr.e groote kroon^n
Aan het oosteinde Staat eene groote^^ sakerdaanhout^en » .: die met
twee deuren opengaat,, met zu,len; snijwerk
yersierd, waarin de boeken Mozes bewaard worden en aan welks
reeterziide de plaats voor den Opper-Rabbijn bestenid is. Voor de
kast is eene plaats van eenige voeten breedte met dr.eoptreden to
de kast, omzet met een hek van cederkout;
wordt bij hun heilig gehenden , en dient thans hoofdzak jk tot kan
sei voor de door den^pper-Rabbijn te hondene P^d.ka .en Op het
hek ziet men vier groote koperen katldelaars. Naar het emde ,
zoo als men van de voorplaats door het portaal ,n de '^ f / ^ r b e ^ e n
Staat een vierkante sakerdaanhouten boeklessenaar. op eene ^ h e v e n
met een hek van cederhout omgevene plaats, daar men m, ,
trappen opgaat, en waar de Voorzangers lezen. Op de v ^ iioeke
van dit hek ziin vier zware kandelaars; ter regterhand is een gestocltc
voor het kerkbestuur, te *ameugesteld uit Voorzitter Penningmees e
en eenen Assessor. Verder is de geheele kerk met zitbankierlen mlkasjes
voorzien. Eer men in de synagoge om , is e eenen
voorplaats, met vier lindeboomen beplant, net bestraat en met eenen
muur omgeven, werdende de ingang met een sierlijk 'Jzeren ‘lek !;'
sloten. Achter de kerk, op de Nieuwe^ Prmsegracht staan twee
huizen , het eene voor den Koster en het andere voor den
tusschen deze huizen is een ruime, poortswijze ingang , waardoor
op eene binnenplaats komt, welke u i t g a n g meest gebrmkt wordt door de
vrouwen , om dat aan die zijde de trappen zijn, längs welke *U naar “
gaanderij moeten opgaan. Deze trappen komen van ui e“ i .
inet eenen halven koepel omvangen , die zoodanig is gesc i , i
aan dien kant het gebouw tot sieraad verstrekt. De ?ynaSaSa J e"
den 9 Augustus 1726 voor de eerste maal voor de godsdienst geopen
en met vele ceremonien, naar de gewoonte der- srae i <in , g
DeNeder landsche I s r a e l i t en , d ie er ongeveer 2500 m getalz j
hebben er mede eene synagoge. Deze gem. is tevens de hoofd-syn g g
van het Nederlandsch Synagogaal ressort van * Gravenhage. M oorüec