ook uog bejaarde lieden opgenomen en verpleegd worden; terwijl er te-
vens, in de daarbij, ten jare 1823, nieuw gebouwde school, even als in
de, in 1840, op den Havendijk, voor stads rekening gebouwde hulpschool,
de behoeftige burgerkinderen ora niet onderwijs genieten. Dit gesticht
is in het jaar 1752, opgerigt en bestond nog lang naderhand uit twee
aan een getrokken huizen, en had alzoo ook twee gevels en twee daken,
tot dat bet, in het jaar 1826, onder een dak gebragt en met eenen een-
voudigen , doch netten voorgevel versierd is. Ook dit huis is van tijd
tot tijd met milde giften beschonken, en heeft inwendig, zeer ruime
en tot het doel , waartoe zij bestemd zijn , wel ingerigte vertrekken.
Het Weeshui s, in de Molenstraat, waarin ouderlooze kinderen
van de burgers dezer stad tot de achttien jaren worden opgenomen ,
is in het iaar 1557 gesticht door M a t t h y s A a l b e r t s z . en zijne huisvrouw
M a b i j t j e K o l f f , die den 12 December van dat jaar, hun aldaar staand
huis te dien einde overdroegen , welke overdragt den 13 Julij van het
volgende jaar door den Drost P h il ip s H in k a r t , Burgemeesters en Sche-
penen aangenomen en goedgekenrd werd. Het is een fraai en deftig
gebouw , in welks voorgevel, boven de deur, een steen gemetseld is ,
op welke men ziet uitgehouwen, ter eener zijde eenen schoolmeester
met weeskinderen , ter andere zijde eene weesmoeder, zieh met het
wasschen en reinigen van kinderen bezig houdende, en in het midden
den Heer J eztis ,- die de kinderkens tot zieh roept, aan den voet van
den steen leest men :
Öen inöacfftiB.
Inwendig is dit gebouw van de noodige kamers en vertrekken voorzien.
in de ruime Regentenkamer ziet men onderscheidene schilderijen, onder
welke eene met twee openslaande denren, het laatste oordeel voor-
stellende, terwijl op de deuren, de slichter en zijne huisvrouw , -ge-
knield tegen elkander overliggende , met eenige weeskinderen bij zieh,
afgebeeld zijn ; het buitenste der deuren is met hunne wapenen
voorzien, dat van den Heer is een veld van zilver, beladen met drie
roskammen van sabel (zwarl), de handvatsels van goud; dat van zijne
huisvrouw. een veld van azuur (blaauw), doorsneden met'een balk
van goud, in het hoofd twee opene handen , de 'duimen tegeneen
staande , en in het onderste deel een hamer van sabel (zwart), met
een gouden Steel. Onder aan de lijst van dit tafereel staan deze ver-
zen te lezen :
H ie r z ie t men g e c o n t e r f e y t n a ’t l e v e n ,
M a t t h y s A l b e r t s e n M a r y k e J o r is , zyn w a a r d b h e is v r o e w e n ,
D ie to t e e n d e r a a l h o e s s e h eb b en g e s t ig t e n d e g eg ev en ,
D it w e e s h d y s . v o o r v a d e r en m o ed e r lo o z e h in d e r e n in r o d w e n ,
D e HEER WIL ZYN ZEGENINGEN EN G0EDHEID LATEN BEDOUWEN ,
O p DIE HET GETRODWLLYK REGEEREN , EN VOOR ’t HET BESTE DOEN J
D e ZEN FONDATEER IS OVERLEDEN, ZO MEN KAN BEVROEN,
I n ’t ja a r d e y z En t v y f h o n d e r t 57, o p St . t h o m a sd a c h ,
E n zyn e e r b a r e h e y s v r o ew e W ERD BEGRAVEN , NA 0EDE GEW00N ,
I n ’t j a a r MDCLVIII d e n 2 a p r i l , ih en b e a e r d e n z a c h .
Na dien tijd werd het weeshuis nog met verscheidene giften en voor-
regten beschonken. Zoo gaf , in het jaar 1558 , C o r n e l is M ic h ie l s z .
S c h ihm e l p e n n in g zijn huis en hofstad , staande naast het Weeshuis aan
dat gesticht ten geschenke, van welk gebouw de tegenwoordige keuken
en aehterkeuken van het Weeshuis gemaakt zijn ,. en den 9 Januarij
1592, droeg A d r ia a n van A a l s t G u s b e r t s z o o n ten behoeve van bet
Weeshuis op, twee vervallen huisjes daar achter in de Pannekoeksteeg,
van welke huisjes de grond, thans grootendeels door de groote
plaats wordt iugenomen. In het jaar 1573 , werd aan de Weesmees-
teren , uithoofde van de schaarsheid aan geld, , zelfs vergund eenige
kleine geldmunt te laten slaan , gelijk dit in andere steden ook wel
gebruikelijk was, maar dit was van geen langen duur. Dit Weeshuis
was vroeger ook van eene kapel voorzien , waarin een altaar stond ;
vermeld in eene rekening van J an A n t h o n is z . , Schrijnwerker in den jare
1565, den 6 Fehruarij, houdende, dat hij had aangenomen, de
voetbank in de kapelle, om het altaar te maken. Ook had het
Weeshuis zijn eigen Priester of Kapellaan , die , volgens oude briefjes,
wel eens Pastoor werd genaamd; en sommigen namen het ambt van
Schoolmeester., over de kinderen, tevens waar. In het jaar 1563,
wordt zekere Heer L e n a r d , en nog in hetzelfde jajir A d r i a a n v a n V l y -
m en , Pastoor van het Weeshuis genaamd. Hij woonde in een bijzonder
huis, naast het Weeshuis en trok voor het lezen van twee missen
’sweeks, jaarlijks tien gülden, en voor bet schoolambt twaalf gülden
en vrije huishuur , ook werd er op andere dagen mede wel mis
gelezen , door eenen bijzonderen Kapellaan , die soins ook het school-
meestersambt waarnam.
Het voormalige Pe s thui s , in de Eaterstraat, is in het jaar 1602
gebouwd, en dient thans ten deele nog tot Mil itaire z iek en z a a l ,
terwijl de verpleging van Krankzinnigen, welke mede in een gedeelte
van dit gebouw plaats heeft, met het Zieken-Gasthuis Verbünden is.
Onder de liefdadige inrigtingen behoort ook de Commissie to t
Spijsu»itdeeling aan beboeftigen in den Winter, welke in het jaar
1842 ruim 1100 portien heeft uitgedeeld ; eene Afdeel ing van het
Nederlandsch Zendel inggenootschap, met 15 leden en 10 Begünstigers
; eene Afdeel ing van he t Nede r landsch Bijbelge-
nootschap, met 40 Leden en 20 Begünstigers; eene Afdeeling
van het Neder landsch Tractaatgeno o tsch ap , met 25 leden;
eene Afdeeling van het. fonds voor de gewapende dienst
in de Niederlanden; en eene Sub-Commissie van de Maat-
schappij van We ldadighe id; met 90 leden.
Onder de wetenschappelijke inrigtingen , noemen wij in de eerste
plaats de Lat i jnsche school, reeds in het jaar 1480 aanwezig ,
doch toen bij of in de H. Geest Kapel, in de Arkelstraat. ' Deze
school werd destijds onder het bestuur van eenen Rector en 5 Conrec-
toren gesteld , terwijl vele kinderen van elders hier ter school kwamen.
D e z e school is later uit de Arkelstraat, bij den hoogen toren en de
Kruisstfaat verplaatst, waar zij nog is. Thans wordt zij door eenen
Rector bediend. Onder de Rectoren, welke aan deze school onderwe-
zen hebben, verdient melding C o r n e l i e s B o o n z a j e r , geb. te Arnhem
den 21 September 1754, + den 8 Januarij 1792, die een grondig
kenner der Latijnsche en oude Duitsche talen was. Yoorts heeft men
te GoRiNCHEm een Depar tement der Maatschappij : Tot Nut
van ’t Algemeen, dat den 20 Januarij 1825 opgerigt is , 60 leden
telt, en eene Spaarbank, benevens eene Leesbib lio theek heeft
opgerigt; een Le t t e rk u n d ig Genootschap, onder de zinspreuk :
Bescheidenheid en Verlichting, dat echter sedert de uitbarsting der
onlusten in het jaar 1830, niet meer werkzaam is ; en eene Stads
Teeken- en Wiskundigeschool, door 40 leerlingen bezocht wor-
dende, aan welken door 2 Leermeesters onderwijs gegeven wordt.
Men heeft er voor het lager onderwijs: eene Stads Fr ans che
hostschool voor Jongehe e r en, met een gemiddeld getal van