tot het verschaffen van werk, uitdeeling van spijs , lnzonderheid van
soep, aan behoeftigen, gelijk mcde tot liet geven van onderwijs aan
enden en jongen , die daar werken, en op welke inrigting, als op eene
der weldadigste in Nederland, geroemd mag worden, Te.voren, en
wel omstreeks het jaar 1690, werd dit gebouw , door de bewmdbeb-
bers der Algemeene ü o s tin d is c h e Ma a tscb ap p ij d e r N c-
d e rla n d e n , aangekocht tot him verblijf of logement in ’s Graven-
iiage ; terwijl ook in eene der kamers van dit ongeineen groot gebouw de
B ijb e lv e re en ig in g van ’s Gravenhage bare vergadering houdt; de
M a atscbappij t e r b e v o rd e rin g van h e t G o d s d ie n s tig Ond
e rw ijs onder de S lav en en v e rd e re H e id e n sc h e b e \o l-
k in g in de K o lo n ie S u rin am e , opgerigt in bet jaar 1828,;
eene G e o c tro ij e e rd e M a a tsc b a p p ij t e r VVaarborging van
L ijf to g te n ; een in 1858 opgerigle V o o rsch o t en A dm im s-
t r a t i e M a a ts e h a p p ij, streikende tot het geven van voorschot aan
aannemers van pnblieke werken, ’s Rijks ambtenaren en gepension-
neerden ; eene A fd e e lin g van h e t N e d e rla n d sc h Z e n d e n n g -
g e n o o ts c h a p , met 200 leden, welke afdeeling ook onderscheidcnc
plaatselijke inrigtingen telt, de strekking hebbende, om te voorzien
in de podsdienstige behoeften van onvermogende geloofs- en stadge-
noolen , als : eene Lees- en S c h rijfs c h o o l, twee C a te eh e sa tien
v o o r jongeliede n , drie v o o r b e j a a r d e n , en e e n ^ v o o r
l e d e m a t e n ; eene A fd e e lin g v an h e t N ed e rlan d sch Bij-
b e l gen o o tsch ap , gevestigd den 10 Augustus 1814; de in bet
jaar 1816 door den Heer H endrik, van Stralen opgengte Bijbelver-
e e n ig in g , welke thansl200 leden telt, en ten doel lieeft ombijbels,
psalm- en gezangboeken , aan behoeftigen uit te reiken en mt bare
inkomsteu, die uit vrijwillige bijdragen der leden bestaan , jaarlijks
eene som aan het bijbelgenootschap bij te dragen , welke aan haar de
bijbels ter uitreiking verstrekt; eene A fde eling van de Maat-
schappij to t Z e d e lijk eV e rb e te rin g d e r Ge van gen e n , en een
D e p a rtem e n t van h e t I n s titu u t van Doofstommen te Gron
in g e n , met 170 leden. _
Aan het S tede lijk Gymnasium wordt, behalve in de oude,
ook in de nieuwe taten onderwezen. Het heeft de Latijnsche school
vervanpen, welke ten aanzien van hare instelling van eene hooge
oudheid was. Uit eenen brief van Hertog A lbrecht van B e ije r en van
den jare 1593, zien wij dat er zestien jaren te voren en vroeger
eene school in s’ G ravenhage geweest is , die aan het Kapittcl der Ka-
nunniken van Maria ten Hove behoorde , buiten hetwelk niemand
school mögt houden, welk voorregt zeer lang geduurd heeft, dock
somtijds met verbetering van eenige wanorden, Qndertusschen keelt
het voordeel, dat hieruit genoten werd ook anderen bewogen, om de
ieugd te onderwijzen, het geen bij het Hof van Holland , ¡in het jaar
1655, verboden werd. Evenwel vindt men , dat die andere scholen
te ’s G ravenhage niet geheel en al zijn weggeraakt, maar het Kapit-
tel ten Hove genoot van ieder kind, dat elders ter schole bestellt
werd , eene erkentenis. Naderhand is het bestuur der scholen aan de
Repering van ’s G ravenhage overgegaan. Deze school was eerst in de
Schoolstraat, welke hierdoor vannaam veranderde, zijnde in oudetijden
de Kerkstraat of St. Jalcobsstraat geheeten, later in de Zuilmgstraat
en is thans in de Raamstraat. „ . , 1T ,
De A n a tom ie of O n tle ^ d k am e r, ter oefemng van de lleei-
meeslers en bunne leerlingen , in de voormalige J e z u ite n k e rk , i"
d e Jufvrmiw- Idaxtraat, h e e f t v a n b u i t e n b i j n a n i e t s m e r k w a a r d i g s ; a l -
l e e n l e e s t m e n , o p e e n e n s t e c n b o v e n d e n i n g a n g : C ollegium
c i c u i i ET T heatrum a n a t om icm , ( d . i . H e e l k u n d i g c o l l e g i e e n o n t l e e d -
k a m e r l 1772. V a n b i n n e n b e s t a a t h e t a l l e e n u i t d r i e o f v i e r v e r t r e k k e n .
H e t e e r s t e , t e r l i n k e r z i j d e v a n d e n i n g a n g , i s d e k a m e r d e r C o m r n i s -
s i e v a n h e t G c n c e s k u n d i g O n d e r z o e k e n T o e v o o r z i g t , w a a n n t e r w e -
d e r z i i d e n v a n d e n s c h o o r s t e e n e e n k a s t h a n g t , m e t a l l e r h a n d e w e r k t u i g e n ,
t e n d i e n s t e v a n H e e lm e e s t e r s . B o v e n d e z e k a m e r i s d e e i g e n l i j k c o n t -
l e e d p l a a l s , d a a r d e l e s s e n , z o o o v e r d e h e e l - a l s o u t l c e d k ü n d e , a l s -
m e d e v o o r d e Y r o e d v r o u w e n g e s c h i e d e n . I n d e n w i n t e r w o r d e n h i e r e
o n t l c e d k u n d i g e l e s s e n , z i g t b a a r o p g e h e l d e r d . N o g i s h i e r e e n k l e i n
b o e k v e r t r e k t e n d i e n s t e d e r H e e lm e e s t e r s , t e r w i j l a lm e d e i n
i r e b o u w d e a p o t h e k a r s l e e r l i n g e n l e s s e n i n d e s c h e i k u n d e o n t v a D g e n ,
e n e r o o k d e k i n d e r e n u i t d e n b e h o e f t i g e n s t a n d g r a t i s w o r d e n g e v a c -
cineerd. _ .. _ e t „ „ i, „ -
Verdere wetenschappelijke inrigtingen zijn.: De S ta d s - I e e k e n -
a k a d em ie , ten gevolge van het besluit van den Stedelijken Raad
van 2 Augustus 1859 , op nieuw georgamseerd, met 6 liootd-Under-
wijzers en 7 Ondcrwijzers; het T e e k e n - I n s t i tu u t : Kunstoefemng;
de K o n in k lijk e Muzijkschool, geopend 1 Jamiary 1827, met
15 Onderwiizers ; ’s Rijks A rc h iv e n ; het Genootschap te r
verdediging en han d h av in g van de C h r is te h jk e g o dsdienst
tepen deszelfs h ed en d a ag sch e b e s tr ijd e r s , in het jaar 1785
opgerigt, hetwelk jaarlijks prijsvragen uitschrijft eu eerepennmgen mt-
deelt; de N a tu u r- en L e tte rk u n d ig e Ma a tsch ap p ij : Dihgentia
(Naarstigheid), welke in het jaar 1795, onder den naam van Gezcl-
schap t e r b eo e fen in g d e r P ro e fon d e rv in d e lijk e Wysbe-
p e e rte , werd opgerigt , doch door eenen spoedigen aanwas van leden ,
den vorm.eener maatschappij, onder hären tegenwoordigen titel, aan-
nam en hare werkzaamheden ook tot de letterkunde uitbreidde ; terwijl
zij een eigen lokaal heeft, op de wijze van Felix Meritis, te Amsterdam,
pebouwd met eene ruime gehoorzaal, benevens een museum en kabi-
netten van natuurkundige zeldzaamheden, gelijk ook eene zaal voor
muziikoefeningen , nu onlangs aangebonwd ; het L e tte rk u n d ig Ue-
n o o tsch ap : Oefening kweekt kennis, opgerigt den 28 February 1854
en ruim 140 leden teilende.; het Lees-Museum; eene A fd e e lin g
der H o lla n d sc h e Maatschappij van fra a ije Künsten en We-
ten sc h a p p e n , zijnde vroeger geweest het Dichtkunstig Genootschap:
Kunstliefde spaart geen vlijt, hetwelk in het jaar 1772 was opgerigt ,
en zieh , in het jaar 1809, met de Hollandsche Maatschappij van
fra a ije Künsten en W e ten sch ap p en vereenigde ; een Departement
der Maatschappij : Tot Nut van ’t Algemeen, opgengtden
11 Augustus 1796, dat, even als de A fdee ling d e r H o llan d sch e
Maatschappij van fra a ije K ünsten en W e te n s c h a p p e n ,
zijne vergaderingen houdt in het lokaal van de Maatschappij : Diligentia
, en onderscheidene nuttige inrigtingen heeft daargesteld, als .
-eene L e e sb ib lio th e e k , opgerigt den 29 November 1798, een Tee-
k e n - I n s t i tu u t , opgerigt in 1809 en eene S p a a rk a n k , opgerigt
17 Julij 1818; eene A fd e e lin g der Maatschappij te r bevor-
-dering van N ijv e rh e id , die ruim 50 leden te lt; eene Afd e e lin g
■der Maatschappij to t bevordering der T o o n k u n s t, met 19
honnoraire en ongeveer 160 contribuerende leden, terwijl zij den Prins
en de Prinses van O r a n je , benevens de Prinsen A lexander en H en d r ik als
leden donateurs telt; het Z an g co lleg ie :, onder de zinspreuk; Deo