vereenigd hadden. De eerste, die in de Herst, Evangel. Luthersche gem.
van G o r in c h e b het leeraarambt heeft waargenomen , is geweest C o r n e l is
S w a a N , die in het jaar 1799, herwaarts kwarn, en in het jaar 1802 ,
naar Purmerende vertrok.
De R. K., van welken men er 2100 aantreft , onder welken 1400 Com-
mnnikanten, makén eene par. üit, die ^ot het aartspr. van Utrecht
hehoort en door eenen Pastoor hediend wordt.
De Isr., van welken men er 130 telt, maken eene ringsynagoge uit,
welke tot het synagogaal-ressort van Rotterdam hehoort, en door eenen
Voorzanger hediend wordt.
Men telt in deze gem. 7 scholen, welke gezämenlijk door een ge-
middeld getal van 1000 leerlingen bezocht Worden,
De stad G o r in c h e b , ook G o r n ic i ie m , G o r ic h em of G o r r ic h e b , oudtijds
G o r in g h o b gespeld, en bij verkorting mecstal G o r k üm of G o r c e b genoemd,
in het Latijn G o r in c h em iu b of G o r n ic h e b ie B , ligt 5 u. ö . van Dordrecht,
en 4 u. Z. 0. vän Schoonhoven, 81° 49* 80" N, R.,
22° 38' 16" 0. L., bijna f u. heneden de plaats, waar de Maas ën
de Waal, bij Woudrichem en Loevestein, in elkander vloèijén, om
de Merwede te vormen, welke rivier tön Z. längs de wallen van
G o r in c h e b heenvloeit en aldaar de Linge opneemt. De Linge deelt
G o b in c h e b in twee deelen, welke met driê groote honten bruggén de
Pe t e rb ru g , de Vischbrug en de Kor enbrug, aan elkanderen
gehecht zijn. Zij maakt hier de havens der stad ui t , welke des winters
het voornaamste toevlugtsoord tusschen Nijmegen en Dordrecht
voor de scheepvaart zijn. In het jaar 1842 werd zij, van boveü körnende,
tot in eene diepe kreek doorgègraven, door welke zij in de
Merwede valt. G o r in c h e b , op de grenzen van Holland gelegen, is door-
gaans wel versterkt geweest. Reeds in den aanvang dèr zestiende eêüw,
hebben er twaalf boiwerken omgelegen, waarbij later nog onderschei-
dene nieuwe werken gemaakt werden. Aan de landzijde door inun-
datiën gedekt en moeijelijk te genaken, zoo wordt zij als eene Sterke
vesting besehouwd. De stad beeft vier poorten, de Arke lpoor t , van
ondsde Hoog-en-La ag-Arke lpoor ten, ten N. uitgaandc naar het
dorp en Land-van-Arkel; deDalempoor t bij de oude Burgpoor t ,
ten O. naar Dalem in den Tielerwaard uitgaandc; de Wa te rpoor t
of Wa a lpoor t , ten Z. aan de Merwede, gebouwd in 1642, ver-
beeldende aan de binnenzijde het feit van sterkte van den Heer van
Arkel, in het van den grond heffen van zijn paard, en aan de bui-
tenzijde. de spreuk : C iv it a s in çoâ Na xim e c iv e s l e g ib u s p a r e n t , e t in
p a c e b ea t a , en in BELio in Vic t a e s t (d. i. : de stad , wier burgers het
meest aan de wetten gehoorzamen , is zoowei in vredestijd gelukkig,
als onoverwinnelijk in den oorlog), en de Kanzélpoôr t , ten W.
naar den Wolferschendijk en Hardinxveld uitgaande. Men wil dat
deze laatstc poort hären naam gekregen heeft naar de Kanselarij , op
den burg van Arkel, of naar die op het oude stadhuis , in de Hoog-
straat. De wallen rondom de slad liggen zeer vermakelijk , en men
heeft vandaar, even als büiten, verschot van scboone land- en water
gezigten. De naamsoorsprong van G o b in c r e b is onzeker. De een is
van gevoelen , dat de stad hären naam gekregen zou hebben van bare eerste
bewoners, een gering slag van visschers , om hunne Gore of Gorige
gedaante , spotswijze Gorrekens genaamd, dat echter wat te fabelach-
tig luidt. Met meer schijn gissen anderen, dat G o r în c r e b zoo veel zegt
als Heim of woning van G o r e s , en dat de stad dezen naam naar ze-
keren G o r is of J o r is , Heer van Arkel, gekregen zou hebben. Jammer
is het echter dät men onder de Heeren van Arkel geenen van dezen
naam vindt npgeteld. Nog anderen gissen, dat misschien G o r in c h e b
zijnen naam van Gor of Goor, dat oudtijds eene moerassige plaats be-
teekende, en hem of heim woning ontleent, wanrieer G o r in c h e b zoo veel .
zou zijn als woning in of aan eenen moerassigen grond. Ten minste zou
de naam dus uitgelegd’, de gelegenheid der stad vrij wel uitdrukken.
De tijd der stichting van G o r in c r e b is even onzeker als de naamsoorsprong
der stad. Stimmigen willen , dat de Romeinsche legerplaats
G rinnes gelegen geweest zij, ter plaatse waar men thans G o r in c h e b
vindt. Anderen meenen , dat zekeren J a n van A r e .e e de heerläjkheid
Wolferen , omtrent de Merwede en de Linge gelegen, van Graaf O t t o
van B e n t h e b gekocht hebbende, die inet het'Land van Arkel'vereenig-
de, en daarin, omtrent den jare 1230, G o r in c h e b gestiebt heeft.
Doch deze meening mst ook slechts op losse gronden. De latere
Kronijkschrijvers alleen maken er gewag van. Het eerste zekere
bescheid van G o r in c h e b vindt men in twee handvesten van J a n 1', Hertog
van Brabands, en F r o r is V , Graaf van Holland, gegeven in de jaren
1287 en 1289, waarbij de poorters van G o r in c h e b door geheel Braband
en Holland , tolvrij verklaard’ werden. In den briefvan Graaf F l o r is
wordt te kennen gegeven., dat de Stad diergelijke vrijhcid al van zijne
voorzaten bekomen had. Iii de tolvrijheid, door F l o r is Y geschunken,
wordt gezegd, dat die zoud’e voortduren | al was het, dat de stad door
het gcweld des waters en overstrooming naar elders moest verlegd1 worden
, hetwelk een bewijs van de l'age en moerassige grondslag der
stad en , naar het ons- voorkomt, ook van de afleidingvan hären naam
uit die läge ligging, is. In de oude rijmkronijken wordt op het jaar
1300 van G o r in c h e b gewag gemaakt. De lijstcn der Schepenen van
G o r in c h e b beginnen met het jaar 1318'. Uit een handvest van den
11 November des jaars 1382, gegeven door Heer O t t o van A r k e l , blijkt ,
dat de stad toen reeds eenen geruimen tijd in bloeijcnden welstand was
geweest. Men vindt er in gewaagd, van de Schepenen der poorteren,
van het veer over de Merwe, yan de. molenaars, van het gevan-
genhuis, van de stadSschool, vischmarkt, enz. Ook had er O t t o
van A r k e l , al in den jare 1378 eene kanonniksdij van twaalf of veer-
tien Kanonniken gesticht.
De stad heeft, binnen hare wallen, eene oppervlakte van 9(i bund.
32 v. r. 10 v. eil., en telt 1419 huizen, bewoond door 1868 huisgez.,
uitmakende eene bevolking van ruim 79100 inw.
Sten heeft er eene tamelijk ruime vierkante Markt voör het stad-
huis. Op het midden van deze Markt lag nog, op het einde der
vorige eeuw, een roride steen, op welken vroeger eenige palen ston-
den, die men voor overblijfsels hield , van het tooneel, waarop Hertog
K a r e l van B o u r g o n d i e was inhtildigd. Behalve deze is er eene Koren-
markt, op den Havendijk, bij de Vischbrug, en eene Vi schma rkt
de Kalkhaven, zijnde een fraai plein met boomen beplant; op de
Groenmarkt , mede een fraai plein met boomen , achter het stad-
uis wordt de Groote Kaasmarkt gehouden; terwijl men de
oog-en Gasthuisstraten thans tot wekelijksche G.roenm,arkt en de
aatste tevens tot Kleine Kaas- en Botermarkt doet dienen,
net eerste Stadhui s , dat zoo veel men weet te G o r i n c h e b bcstaan
ee t , stond in de Hoogstraat, ter plaatse , ' — — . . . — i . . . . . . . , t e r p l a a t s e ww aa aarr llaatteerr udee 1h1 u11i1z/. 1e:1n1 vv aanu
e r aternoster gevonden werden, welke plaats was tegenover de Ar-
. Het tegehwoordige op de Markt, waar, behalve de Stede-
9 e Regering, ook de Arrondissements-regtbank en bet Kantongeregt