boom van sinopel (groen), wordende het schild vastgehouden door
twee naakte kindertjes en gedekt door een kroon.
GRAVENDEEL-EN-LEERAMBACHT (’S ), gem in het Land van
Strijen, prov. Zuid-Jfolland, arr. Dordrecht, kant. ’s Grttvendeel
(22 k. d., 4 m. k., 3 s. d.) ; palende N. aan de gem. De-Mijl-Krabbe-
en-Nadort, 0. aan de Dordsche-kil, Z. aan Strijen, W. aan Maas-
dam c. a.
Deze^ gem. is eene heerl., bestaande uit de voorm. afzonderlijkc
heerl. ’sGr avende e l en Le e r amb a c h t , welke thans in eigendom
bezeten wordt door de stad Dordrecht, die haar, in het jaar 1731
voor eene som van 28,000 guld., behalve de kosten van de grafelijkheid,
heeft aangekocht. Zij beslaat eene oppervlakte van 1804 bund. 34 v. r.
73 v. ell., telt 520 h., bewoond door 441 huisgez., uitmakende eene
bevolking van ongeveer 2600 inw., onder welke ruim 2300 Herv.
30 R. K. en 30 Isr., wiermiddelen van bestaan hierboven onder 1s Gra-
vendeel zijn opgegeven , werwaarts wij ook omtrent de kerkelijke in-
deeling en school verwijzcn.
Het wapen van deze gem. is hetzelfde als dat van ’s Gravcndeel
GRAVENDEEL-EN-W1ELDRECHT C. A.,"< kerk. gem., prov. Zuid-
Holland, klass. van Dordrecht, ring van Oud-Beijerland.
Tot deze gem. behooren de Herv. inwoners der burgerlijke’gem.
’s Gravende e l -en-Le e r -Amba cht en Wie ldre cht ; zif felt al-
zoo ongeveer 2900 zielen. Men heeft er eene kerk, te 'sGravendeel
.
De eerste , die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen, is
geweest J o h a k n e s B z o k k i b S , die er in het jaar 1393 kwam en zijne
dienst in 1600 verliet. Het beroep geschiedt door den kerkeraad,
onder approbatie van het gemeentebestuur.
GRAVEN DEELSCHE-D1JK (’S ), dijk op het Eiland-van-Dordrecht,
prov. Zuid-Holland, zich in de gem. Dubbeldum, de Mijl-Krdble-
en-Nadort e.n Wieldrecht, langs de Merwede, het Mallegat en de
Dordsche-kil, uitstrekkende’,-uitmakende een gcdeelte van den buiten-
dijk van het Eiland-van-Dordrecht, en dienende lot keeriiig van het
water bij hooge vloeden.
GRAVENDEELSCHE-KIL (’S), naam, welken men wel eens geeft
a a n de D o r d s c h e - k i l , prov. Zuid-Holland,' die van de stad Dordrecht,
langs het Eiland-van-Dordrecht, in het Hollandsch-Diep loopt. Zie
D o r d s c h e - K u .
GRAVENDUINCAPEL (’S)j d. in de Langstraat, proV. Noord-Bra-
hand. Zie Capehe.
GRAVENDUINSLOOT (’S ), uitwatering en scheidsloot tusschen de
gem. ’s Gravenmoer en Waspik, in de Langstraat, prov. Noord-Braband,
GRAVENE-WEG, ook wel G r a e v a - w i j , d. i. Gcgraven-weg, oude
weg, die in den vorm van eenen muur, bebo'orden Workum, prov.
Friesland, van onder den zeedijk te voorschijn komt, en door het
Gaastmeer en de Brekken tot in het Sneekcrmeer, op eene hreedte
van 36-| tot 48 Rijiil. voeten (H i tot 13 Ned. ell.) voortloopt. Van
dezen weg komt het zeer oude Friesche spreekwoord :
0raetra taert
J5int utac fiui^ in Sicy»
(d. i.: De gegravene weg loopt over water en land.)
GRAVENHAGE (’S ), arr., , prov. Zuid-Holland) palende N. aan
het arr. Leyden, O. aan het arr. Rotterdam, Z. aan de Maas, die
het van de arr. Rotterdam en Brielle scheidt, W. aan de Noordzee,
Het bevat de volgende 4 kant.: ’s Gravenhage, Del f t , Naald-
wijk en Voorburg; beslaat eene oppervlakte van 40,387 bund.
cn telt 16,132 hM bewoond door 22,745 huisgez., uitmakeude eene
bevolking van ongeveer 111,500 zielen, die hoofdzakelijk hun bestaan
vinden in fabryken, landbouw en veeleelt.
GRAVENHAGE (’S), kant., prov. Zuid-Holland, arr. ’s Gravenhage;
palende N. aan het kant. Leyden en gedeeitelijk aan het kan,t. Voorburg,
O. aan het kant. Voorburg, Z. aan het kant.Naaldwijk, W.
aan de Noordzee.
Het bevat de volgende 2 gem.: ’sGravenhage en Wa s s en a a r -
en-Zuidwij'k. De oppervlakte beslaat 7993 bund. Men telt er
9291 k., bewoond door 13,343 huisgez., uitmakende eene bevolking
van ruim 66,200 inw., van welke velen hun bestaan vinden in fabrij-
ken en landbouw.
G r a v e n h a g e , kiass,, prov. Zuid-Hoiiand.
Zij is verdeeld in de volgende drie ringen: ’s G r a v e n h a g e ,
Delft en Voorburg; bevat 22 gem., met 24 kerken, welke door
55 Predikanten hediend worden, en telt ruim 48,000 zielen.
GRAVENHAGE (’S ),. kerkel. ring, prov. Zuid-Holland, klass. van
’s Gravenhage. >
Zij bevat niets dan de Nederduitsche Hervormde gem. van ’s Gra venhage
, met 4 kerken, welke door 13. Predikanten bediend worden,
en telt 54,000 zielen*.
GRAVENHAGE (’S), derde ring van het Evang. Luth. kerkgenoot-
schap , bevattende de 7 volgende gem.: ’s Gravenhage ,, Le y d e n ,
Delft, Gouda, Schiedam, Woerden en Bodegraven; met
5800 zielen en 7 kerken , bediend wordende door 10 Predikanten. j
GRAVENHAGE (’S), Nederlandsch synagogaal ressort, verdeeld in
de volgende 7 ringsynagogen : ’s Gr avenhage , Leyden, Alphen ,
Naaldwijk , Maarssen, Heenvl i e t en Br ielle. Men telt in dit
ressort ruim 7000 zielen, en heeft er 7 Synagogen en eene bijkerk.
GRAVENHAGE (’S ), gern-, prov. Zuid-Holland, arr. en kant.
’s -Gravenhage ■ (22 m. k . ,1 s. d.); palende N. aan de. gem. Wassenaar-
en-Zuidwijk!, 0. aan Voorburg en Rijswijk, Z. aan Loosduinen, W.
aan de Noordzee.. ........................................ . , • ;
Deze gem. bevat .de stad ’s Gravenhage, benevens het d. Schc-
veningen en eenige verstrooid üggende h. Zij beslaat eene oppervlakte
van 1917 bund. 22 v. r. 53 y. eil. Men telt er 893o h.,
L bewoonii door 12,837 huisgez., uitmakende eene bevolking van ruim
pooo 65-,600 zielen , van welke velen in de stad zelye hun bestaan vinden
door het vertier, dat het verblijf van het Hof aldaar veroorzaakt;
tevens zijn er 7 scheepstinmierwerven ; 5 bierbrouwerijen en azijnma-
kerjjen; 6 branderijen; 1 touwslagerij ; 1 papiermakerij ; 1 leerlooi-
jerjj; 1 lijmkokerij ; 1 hoedenmakerij ; 1 knoopfabrijk; 1 koperplet-
td jj; 1 geelgieterij; 1 meubelfabrijk ; 3 rijtuigfabrijken; 10 boek-
drukkerijen ; 6 steendrukkerijen; 1 muzijk-en plaatdrukkerij ; 5 lini-
eerfabrijken ; 1 fabrijk van verlichling, door vervoerbare, niet zamen-
geperste gaz, daargesteld ; 1 olie-, 2 tras-, 2 fineer-, 1 marmerzaag-
en 7 koren- en moutmolens; terwijl die van Scheveningen zich meest
met de vischvangst generen.
De Herv., die hier 38,000 in getal zijn, maken de Nederduitsehe cn
Waalschegem. van ’sGravenhage, alsmede dievanScheveningenuit.
De Evang. Luth., van welke men er ongeveer 3000 telt, en de
Demonstranten , die hier 900 in getal zijn, maken clk eene gem. uit.