anderen liad de Abdis binnen deze plaats eene roglbank , het Ou de
Hof of wel het L a a th o f genaamd, bestaande in eenen Meijer, die van
de Abdis aangcsteld werd ,* en zeven Schepenen of Laten, door den
gemelden Meijer verkoren wordende , nameiijk : drie van G il z e , twee
van Oosterhout, een van Ginneken, en 6en van ’sPrincenhage ;
doch zoo er te ’s Princenhage geen gesebikt persoon was , werd er
een van Rijsbergen genomen , welke Schepenen allen onder den Hove
moesten gegoed zijn. Deze Meijer en Schepenen vergaderden tweemaal
s jaars te G il z e , en bielden hun geregt des Maandags na Beloken Paschen
en op St. Dcnysdag, doende alsdan alle voorkomende zaken geheel
af. De gemelde Schepenen deden , bij het aanvaarden liunner amblen,
den eed, dat zij aan de Genadige Vrouw van Thoor zouden getrouw
zijn, en de vervallen hofregten aan haren Meijer te kennen geven.
ln dezen Hove vestte men goederen, daaronder behoorende, welke
aan de Abdis of het kapittel eenige cijns of roggepacht gaven. Men
spande de vierschaar in naam der Genadige Vrouw van Thoor, om
een iegelijk vonnis, en regt te doen ; men bezette goederen, onder het
Laathof liggende , met vernieuwing en verder tot den koopprijs toej
men deed deeling en erfpaling • men gaf Voogden aan weezen ; men
deed panding en uitwinning; men dagvaardde over arbeidsloouen; men
verleidde naderschap ; men maakte Poorters, onderhevig van hals en
have-; aan deze vierschaar, enz. Deze bank was geheel onderscheiden
van diegeuen, welke de Heer van Breda te G il ze had, bestaande uit
eenen Schout, die te gelijk Schout van Ginneken was, en zeven
Schepenen , voor welke alle ingezetenen , ter eerste instantie , te regt
stonden, en waarbij, tot het behandelen der dorpspenniugen , nog
negen Gezworenen gevoegd waren. Eertijds had de Abdis geen regt,
om de vonnissen van haar Hof ten uilvoer te brengen ; doch ,'in het
jaar 1472 had zij zalks van Jan, Graaf van Nassau, Heer »an Brede-
rode , verkregen.
Men telt e r ,. in de kom van het d., 42 h. en ongeveer 300 inw.,
en met de daartoe behoorende geh. de A a ls tra a t de Aart de
B ie s tra a t, de B o lb e rg , de B rak k en , de Driehoek, de Haans-
b e rg , de H o r s t, H u lte n , de L a n g e r e it, M o len sch o t, Ner-
h o v e n , het R a a k e iu d , V a lk e n b e rg , V e rh o v e n , de Vossenb
e rg en het W e ilen se in d e , < 304 h. en 2000 inw., die meesl in
den landbouw hun bestaan vinderi: ook. heeft men er- 5 bierbrouwerijen
en 1 aardappel-jeneverstokerij.
De inw., die allen R. K. zijn, maken eene par. uit, welke tot
het apost. vic. en dek. van Breda behoort, en door eenen Pastoor en
twee Kapellanen bediend wordt., De kerk , aan den H. P e t r u s in zijne
banden toegewijd, is van oude tijden af, de moederkerk geweest van
E t t e n , G in neken, Meterssen o f ’s P rin s e n h a g e en Bavel,
welke parochien daaronder behoorden en als bare aanhangsels geacht
werden. Doch, in het jaar 1261, heeft de Bisschop van Luik , ten
verzoeke van de Abdis van Thoor, de kapellen der gemelde aanhang-
selen, tot halve kerken verheven en daarin Stedehouders gesteld , om
de sacramenten te bedienen, die hunne voorstelling van den Parochiaan
van Gilze, als Pastoor der moederkerk en hunne instelling van het Stift
van Thoor, als patroon dier kerk zouden ontvangen , en uit de vruch-
len der kerken , tot hunne behoefte en nooddruft eenige1 ponden Lo-
vens trekken. Daarna , in het jaar 1316, zijn de gemelde halve kerken,
met bewilliging van A d u l f u s , Bisschop van Luik, cn op het
verzoek van M a r g iu e t v an P e t e r s h e im , Abdis van Thoor, van hare
moederkerk m het geheel gescheiden. In het vervolg van tiid heeft
PausPres IV, het patronaatsebap van G il z e en ’sP rin c e n h a g e , melde
T,enden van ’s Princenhage, Molenschot en Bavel, geschonten T n de
Graduate Kanonmken van ’sHertogenbosch. Deze kerk, is een vrij boog
hiwelTc’ i .het/ erleDi?e“ yan den noordervleugel ,
1607 „ |’a, f f het jaartal in deu gevel voorkomende, in het jaar
zienHik Tn i' T T '" - - «nregelmatig is, is zij echter niet onaan-
1820 ; T ? S h,eeft A1J eTe" welI"idend orgel 1820, geplaatst en door den Heer C. J. , aldaar in het jaar van Oeckelbn , orgelmaker te
Breda, vervaardigd. Tot aandenken daarvan , is onder het zaugkoor
het navolgende opschrift geplaatst: . , ® ’
I n C onV e r s I onI s paU l i
F esto h * C oM nI a s ü n t
D eo OBLATA
(d. ii Op den feestdag van P aulus Lekeering , werd dit alles Gode opxre
dragen). De kerk prykt op het midden met een torentje dat van fen
klokje voorzien is. Deze kerk ging in het jaar 1630, aan de Herv
i S d“ch Yerd 1818, ’ weder aan de R- K- afgestaan. V66r dien
tijd hadden de R. K. in deze par. eene schuurkerk, aan den H. P etrus
toegewijd y. mede in het dorp staande . welke echter in 1818 , afgebroken
eenen°hof men’ te rP,aatse waar ZÜ gestaan heeft, niets meerzietdan
Ook-heeft men nog eene kapel te Molenschot, aan de H. A nna
toegewijd , welke, volgens oorkonde, dagteekent van de negende eeuw'
waann voorheen door een der Kapellanen meermalen ’sweeks dienst
f e i r " e dfenen. (1842> t Ä ^ herbouwd om tot Parochiale
De school welke in het jaar 1821 gebouwd is , verdient, zoo om
den ruimen kerkswijze mger.gten bouwtrant, als om de doelmatigheid
Z S fiS ig iÜ Z* * ' ' - S f c «■**>
Er wordt te G il z e jaarlijks, den 2 Dingsdagin April en den 2 Dingsdagin
November, eene beestenmarkt gehouden. ö
In het jaar 1764 brandde een aanzienlijk gedeelte van dit d., met
GTLZElN WJEN ’ ? t “ daff der *nw*jding, af.
„ , ’ 8em‘ In de har. van Breda, prov. Woord-
Braband, Fterdedistr., arr. Breda, kant .Ginneken (13 m. k., 6 s.d
« n ; n‘ V-lf V -Ä aa" 0osterhout de Donge die haar van Don’
en Riel 7 S Ä Ü ° \ T Tllb'lr^ Z. O. aan Alphen-
1W Z u* ,Cr! aan Ghaam , Ginneken en Oosterhout.
Deze gern bevat, behalye de d. Gilze en R ije n , de geh. AaidprDa
’ u i j V m® B ,e s tr a a ti de Bo lb e rg , de B ra k k e n
de Driehoek, de GHzensche H a an sb e rg , de H e ik a n t Den
H o ek , de H o r s t , H u lten , L a a re in d e , L an g e re it L a n i -
vena a t ’djW^ l.enSclV, t ’ Nerhoven, het R a ak e in d e of Raekho-
ven, de Rijensche Haansberg, V a lk e n b u rg , Verhoven
7l°48bLde rL te4 o ih e!lCnSr n d eu / ij beSkat eene °PPe" ’lakte van 8 Bund, telt 403 huizen, bewoond door 332 huisgezinnen uitmakende
den landbouw. Ook heeft men er 8 bierbrouwerijen , 2 grutteriien 3 leerfronr
i er 7 1 1Dnenwevers v<.rden gevonden De
«ndaroL u M onvruchtbäar, als zijnde niet slechts ligte
gond, maar daar en boven nog met eene menigte keisteentjes