Deze gem. bevat. de d. Ewijk en W in s s e n , alsmede do hcerl
Doddendaal. Zij beslaat eene oppervlakte van 2428 bund. 99 v. r,'
30 v. ell., telt 274 k., hewoond door 300 huisgez., nitmakende eene
bevolking van ruim 1600 inw., die meest liun bcstaan vinden in den
landbouw.
De R, K., welke hier 1860 in getal zijn,'onder welke ongeveer
1100 Communicanten , maken de par. van Ewijk en Winssen uit
welke bier ieder eene.kerk hebben.
De Herv., van welke men cr ruim 40 aantreft, bebooren wat het
dyrp Ewijk betreff tot de gem. Beuningen-en-Ewijk, terwijl Winssen
eene afzonderlijke gemeente nitmaakt.
, . Men heeft in deze gem. 2 scholen , welke gezamenlijk gemiddeld
door een gelal van 200 leerlingen bezocht worden.
Het d. E w i j k , E e w i jk , oudtijds A w i j k , ter onderscbeiding van S i.u k ■
E w i j k ook wel R i j k s - E w i j k genoemd, ligt 2 u . W . van Nijmegen,
2 u. 0. van Druten. Het is een vrij oud d., dat reeds vermeld wordt
in eenen. giftbrief van Gravin Adelbkidb, van het jaar 1188. Men
telt, in bet d., 122 b. en ongeveer 670 inw. en met de daartoe behoo-
renae lieerlijkhcid Doddendaal. 152 h. en ruim 740 inw*.
De R. K. kerk, aan den H. J oannes den Doopcr toegewijd, is in
bet jaar 1799 gesticht doch in 1832 bijnageheel vernieuwd. In 1839
is er een nieuwe pastorie gebouwd.
Te Ewijk , is' bij den. storm van 2 9 November 1 8 3 6 de molen
omgewaaid. — De kermis op dit d. valt in den 2 0 September.
EWIJK (RIJKS-), d. in het Rijk van Nijmegen, prov. Gelderland,
Zie bet voorgaande art.
EWIJK (SLIJK-), d. in de Over-Betuwe, prov. Gelderland. Zie
S l i j k - E w i j k .
EWINKEL (DEN), geh. in het Land van Cuyk, prov. Noord-Braband,
Eerste dis tr., arr., en 9 u. O. van ’s Hertogenbosch, kant. en 2 n. N.
ten W. van Bormeer, gem. Cuyk-en-St.-Agatha, J u. W. van Cuyk
EWITSWEER ,. voorm. d. in het Noordoosten van Groningen , dat
hy den watervloed van 1277, door den Dollart verzwolgen is.
EWOUTENWAARD, stuk buitengronds beneden de voormalige haven
.van Werkendam, prov. Noord-Braband, Tweede Aistr., arr. rs Hertogenbosch,
kant. Heusden, waarvan een klein gedeelte is ingesloten
-onder de bekading van de zoogenaamde Hooikens. Het land lirrt 1 a
H ell. boven A. P. . B
EWSTJM , oudtijds ook E vesma , bürg in Ilunsingo, prov. Groningen,'
arr. en 3 u. W. ten N. van Appingedam, kant. cn 1£ n. O. ten
-N. van Onderdendam, gem. en 8 min. N. O. van Middelstum, ten 0.
van de trekvaart naar Uithuizen, in de Oosterburen.
Dit aanzienlijk gebouw, van zeer dik muurwerk opgehaald', en we-
gens ligging, oudheid en bouworde merkwaardig, is rondom door
water omgeven, en heeft bij den ingang eenen lagen ronden toren,
welke Ohno van Ewsum, ten jare 1472, aldaar wilde optrekken, ter
dikte van zes voeten munrs, waardoor de ijverzucbt van Groningens
Jdaad dermate werd opgewekt, dat men dien Heer dwingen wilde de
muren niet dikker te maken, dan van dric voet. Deze tegenkanting
heeft waarsehijnlijk de verdere optrekking verbinderd. Ter gebeugenis
daarvan heeft men in den toren een steen geplaalst; met dit opschrift:
>' A . 1472 liceft Jr. Onno van Ewsum dit gebouwt tegens de wil van
Groningen. Vide Schotamim.” Het bijvoegsel echter van Schotanvs
verraadt de latere plaatsing des steens.
Opzigtelijk dit buis E wsem is ook nog de volgende bijzonderheid op-
tnerkelijk, dat het gesticht is door den Hoofdling E w e van den O e b t ,
nadat diens slot de O e r t, door de Groningers, was verwoest; dat het
toen den naam van E wsem droeg ; en dat van dien tijd af de Heeren
van de Oert bekend werden als Heeren van E wsum, dat is E wes-
iieim of het I I eem van E w e . Zeer vermögend is ook dit huis E wsum
in dit kwartier geweest, zoo dat de schepperij tan Middelstum,
Doornwert, Wester-Wijtwert , Kantens , Stitswert en Rottum pog
heet de schepperij van E wsum . in het Westerkwartier lag dit huis
bij Midwolde die zware turfgraverijen aan, stichtte aldaar een trotsch
gebouw, onder den naam van het Nije-Oert, en verkreeg aldaar
de erfgrietenij vari Vredenwold. J a , over de kommanderij van Wijt-
wert heeft Caspar van E wsdm, Heer van Nijenoort en Vredewold,
Drossaard tot Koevorden en des landschaps Drenlhe, met de Staten
van Stad en Lande een zwaar pleitgeding gevoerd, dat geduurd heeft
tot dat de Staten dien Heer, op den 24 Augustus 1624, eene genoeg-
zame schadevergoeding gegeven hebben, wanneer bij , op den 26 dier
maand, alle zijne regten , zoo ten petitore , als ten possessore, aan
gemelde Staten heeft overgedragen.
De bürg beslaat, met de daarloe behoorende gronden, eene oppervlakte
van 18 bund. 84 v. r. 90 v. eil., en wordt thans in cigcndom
bezeten door den Baron E dzard J acob I;Ew e van Middelstum , Ridder- der
orde van den Nederlandsehen Leeuw, Lid van de Ridderschap en der
Gedeputeerde Slaten der provincie Groningen.
EWSUM, naam , onder welken het landgoed d e N i j e n o o r t , in het
Westerkwartier, prov. Groningen, wel eens voorkomt. Zie N i j e n o o r t (D e ).
EXEL, geh. in Oostermoerderdingspil, prov. Drenthe. Zie E xlo.
EXEL of E e k s e l , buurs. in het graafs. Zutphen, prov. Gelderland,
kw., dist., arr. en 3 u. O. ten N. van Zutphen, kant. en \ u. N.
von Lochern, gem. Laren; met 360 inw.
EXELSGHEBRQEK of E ekselscrebroek , uitgestrekte weidegrond in
het graafs. Zutphen , prov. Gelderland, gem. Laren.
EXIENSIS- CIVITAS, naam, welke de Latijnsche schrijvers geven
aan de voorm. Friesche stad U itgong , die gelegen heeft ter plaatse ,
waar nu B erlikum ligt. Zie voorts B erlikux.
EXLO of E x e l , geh. in Oostermoerderdingspil, prov. Drenthe, arr.,
judic-, kant. en 4 | u. Z. 0. van Assen, admin. kant. en 4 u. N. ten
0. van Dalen, gem. en £ u. N. len 0 . van Odoorn.
Men heeft er 68 h., bewoond door 480 inw. In de hooge gronden nabij
dit geh., worden vele zware keisteenen aangetroffen. De Drentsche-Aa
of Hunse ontstaat ten Z. 0 . van E xlo. In de nabijbeid zal men misschien
eerlang, door opgravingen, de grondvesten der aloüde stad Hunsouw,
welke, volgens de kronijk van P iccard , in het begin der negende eeuw ,
bij eenen doortogt der Deenen verwoest werd, trachten op te zoeken.
. EXLOERVEEN, hoog veen in Oostermoerderdingspil, prov. Drenthe,
in het 0. van de gem. Odoorn.
Hier vooral -worden wortels van verbazenden omvang en stammen van
groote dikte in het veen gevonden , welker aanwezen en oorsprong, bij
de natunr- en oudbeidkundigen , steeds een belangrijk vraagstuk blijft
opleveren.
EXMORRA, d., prov. Friesland, kw. Westergoo, griet. Wonsera-
aeel arr. en 3{ u. W. len N. van Sneek, kant. cn 1 u. W. van
olsward, bij het Makkumcrmeer , voor een gedeelte binnen-, en voor
«en gedeelte buiten den binnendijk gelegen , welke door dit gedeelte der
l v . D e e l . ^9