gaande, is van binnen zeer n e t, gaande men daarin door een dubbele
deur , wanneer men tegen den zuidoostelijken muur den predikstoel
en ler wederzijden de Diakensbank heeft ; boven de zitbanken, aan
de drie overige muren vindt men gaanderijen, welke op net bewerkte
pilaren rüsten.
De R. K. K e rk , aan den H. F'ranciscbs toegewijd, stond vroeger
in de Zilverstraat; zij was boven het woonhuis van den Pastoor, en
in het midden der vorige eeuw bijna geheel vernieuwd en met een
gewelf voorzien ; het groote allaar stond tegen bet Noordoosten , en
was fraai versierd; daar tegenover zag men het orgel op eenen bang-
zolder, en in den omtrek gepaste beeiden en scbilderijen. De tegen-
woordige, mede aan den H. F rancisccs toegewijd, is in het jaar 1831
gebouwd en staat aan Godsakker.
De Nieuwe B e g ra a fp la a ts buiten de stad is zeer voortreffelijk
ingerigt en levert vele fraaije gezigten op de omliggende dorpen en
landerijen op.
Het B laauw- o fK la a rk am p s te r-W e e sh u is, aan de Dijkstraat,
bij de zoogeuoemde Prins Mauritsbrug , is een ruim gebouw, zeer bevoor-
deeld door G erabdos A c b ic o ia , een man van groote geleerdheid, en Abt van
Klaarkamp , in dit huis overleden den 17 September 1398, hetwelk naar
hem het K la a rk am p s te r-W e e sh u is genoemd wordt. Het getal der
kinderen is met altoos het zelfde, staande de begeving van eenige plaatsen
aan voorname huizen en familien , en die der overigen of niet op zijn tijd
vervulde, aan den vrijdom van het Weeshuis. Dit huis is tamelijk gegoed ,
heeft eene fraaije binnenplaats , en wordt zeer net onderhouden. Aan
den zijmuur van dit gebouw is een aanzienlijk monument, verbeel-
dende, in eenen zwaren steen verheven nitgehouwen , het ongeval aan
Graaf J oban M abr it s van N assau op de Kettingbrug overkomen , met
dit opschrift: A°. 1663 « en 6 J an. N. S tyl w eh t sijn D o o r i . F obst
Gen. J oban M abr it sz F obst tot N assob , h ie b yv ond eriijk b t t W atebs-
NOOBT VEBLOST.
Het P ro v en ie rsh u is is thans een oud enkel huis van eene ver-
dieping , op de Schilbanken f met eene steeg aan den Oostkant, door
welke men naar de kamertjes gaat, die acht in getal zijn. Weleer
was dit gebouw een openbaar huis, hetwelk door den Stadsrentmees-
ter werd bestuurd en aanzienlijke goederen bezat; doch door de kwade
besturing der stadszaken, omtrent het midden der zeventiende eeuw,
zijn al die goederen te zoek geraakt, en bet huis zelf is een eigendom
geworden van bijzondere personen , die de kamertjes geven aan beboef-
tige lieden, welke niet alleen geene andere voordeelen trekken , maar
ook nog zelf de kamertjes moeten onderhouden.
Het W e sterh u is-V ro uw en -G a sth u is, zijnen uitgang hebbende
in het Nieuwhof, is zijne stichting verschuldigd aan de liefdadige
schikking van wijlen Mevrouw W e s t e b b b is . Deze, behalve vele andere
aanzienlijke goedereü, ook het Martenahuis te F raneker in eigendom
bezittende en bewonende, vermaakte bij uiterslen wil 6000
gülden, tot opbouw van 18 kamers , voor weduwen of oude deugd-
zame vrijsters, te bouwen naast den hof der overledene, achter het groote
huis en tot önderhoud, zoo der kamers als tot ondersteuning der
daarin geplaatste weduwen en vrijsters, vier boerenplaatsen, en al
hare obligatien op de stad Dockum ; stellende tot Regenten van dit ge-
sticht de Diakenen der Hervorinden. Ingevolge van dien werd dan ook
door Diakenen dit huis gestiebt, en wordt het nog steeds in stand gehou-
den. Het huis zelve is een net gebouw en van eene Vierkante gedaante, in
het midden een fraai en ruim bleekveld hebbende , waar längs men, op
een steenen gangpad, voor de vensters der kamers kan rond wandelen.
Het Armhuis, hetwelk, in dejaren 1783 en 1786, in het noordelijk
gedeelte van den ouden tuin van S ja a rd am a -h u is , is gebouwd, zoo
tot huisvesting van bejaarde stadsarmen en kinderen , die anders bij
gemeene lieden besteed moesten worden. Dit gebouw is een groot
dubbel dwarshuis, waarin vele vertrekken zijn, en is met zijne voorste
zijde naar de aldaar noordwaarts loopende stads binnengracht gekeerd,
waarin men tien schuiframen, benevens eene groote deur in het midden
en twee kleinere zuid- en noordwaarts telt.
Nog heeft men hier ook een Diakonie Weeshuis, op den lioek
van de Voorstraat, waar deze naar de Vijverstraat draait, weloer het
Zwart-Weeshuis genoemd naar de kleeding der kinderen , en tot
onderscheiding van het B u rg e r-W e e s h u is , waarin de kinderen in
het blaauw gekleed zijn. Dit huis, te voren R oz enda l genoemd en
van sommigen voor eene herberg gehouden, werd in het jaar 1668
tot een Weeshuis verbouwd. Het was ruim en kon vele kinderen be-
vatten.
Onder de wetenschappelijke inrigtingen te F ba n ek eb , verdient vooral melding
het A thenseum. Oudtijds was het eene akademie of hoogeschool, en
naast diet van Leyden de oudstein ons Vaderland. Zij werd in 1383 opge-
rigt, en was meer dan twee eeuwen de kweekplaats van een groot aantal
beroemde mannen , in alle vakken van geleerdheid; maar inzonderheid,
gedurende eenen geruimen tijd, de zoo aanzienlijke godgeleerde school
van Coccejbs , van 1636 tot 1630 ; en ook de beide niet min vermaarde
letterkundige scholen, die der Oostersche talen van S chbltens van 1713
tot 1729, en die der Grieksche van H eu st e b h b is en V alckenaer van 1717
tot 1766, zijn er mede eerst ingesteld en gevormd, eer zij naar Leyden
werden overgebragt; gelijk mede eene wiskundige school van 1393,
van A drianbs M e t ib s , begonnen, onafgebroken door een aantal Hoog-
leeraren , die allen inboorlingen van Friesland waren , daaraan roem-
rijk is voortgezet. In het jaar 1811 is deze Akademie, ofschoon toen
nog in goeden bloei, door den Franschen Keizer vernietigd, waarna,
bij Koninklijk besluit van 2 Augustus 1813, alhier een Athenaeum
is opgerigt, waarbij , uit aanmerking van de oude verdiesten der Akademie
, ook voor het onderwijs in de geneeskunde twee Hoogleeraren
werden aangesteld. In vroegere tijden studeerden aan deze Akademie
ook vele buitenlanders als : Franschen , Engelschen , Duitsckers,
Hongaren , Pruissen , Noorwegers enz., en w'erden aldaar gepromoveerd ;
zöo was zij overal vermaard geworden. De Staten van Friesland , be-
sloten daarom hier eene gelegenheid open te stellen , alwaar voor het
minst 60 Studenten zoowel Nederlanders als buitenlanders , dagelijks
open tafel hadden en goed onthaald werden voor f 43,00 '’s jaars, naar
de tegenwoordige Nederlandsche munt berekend ; naderhand werd deze
prijs tot op f 72,80 verhoogd. Thans telt men te F ra n ek er 23 Studenten
, aan welke door 6 Hoogleeraren en 3 Lectoren onderwijs wordt
gegeven.
Voorts heeft men er eene voortreffelijke L a tijn s ch e sch o o l, met
leerlingen ,, waar door eenen Rector en eenen Conrector wordt
enderwijs gegeven. Ook is er een D ep a rtem en t der M a a ts c h a p p ij:
L?* van ’t Algcmeen, dat den 1 September 1809 is opgerigt en
n en telt. — Nog is er een P o s tk a n to o r gevestigd.
Onder de beroemde mannen die te F ran ek er geboren zijn , verdienen
vooral melding, de G o d g e le e rd cn : S ixtinu s A mama , geb. 13