een Tucht - of Wer.khui s voor mi sdadige r s en S t o u t e Be-
d e l a a r s , vervolgens tot eene Kan ongie t er ij , terwijl men in het
jaar 1621 en naderhand, in bet jaar 1659, een gedeelte gaf tot een
Kinde rhui s . Dit eerste Arme-Kinderhuis, genaamd het Gro e n e
We e s h u i s , hield stand tot het jaar 1673, vanneer het, op besluit
der regering, vereenigd werd met het Blaauwe W eeshuis , en wel op
den 15 November, als zijnde de verjaardag der stichting van. bet laatst-
genoemde. Als toen gingen 75 kinderen uit het Blaauwe over in bet
Groene, waarna bet vereenigde huis den naam kreeg van Groene-
en - Blaauwe - Gckombin e erde - Diakonie - Kinderhuis. Dit
blaauwe nu was de oorsprong daaraan verschuldigd, dat de arnibezor-
gers in 1638, eene School* en Br e idhui s voor de kiuderen liadden
opgerigt, waartoe ben het volgende jaar het voormalig J e zu i t en h u i s ,
staande ten zuiden aan de Popkenstraat, achter het Fraterhuis , -werd
afgestaan. Deze inrigting , hoewel zij met vcrscheidene zwarigheden
te worstelcn had, blecf in stand tot dat de kerkeraad , in 1695, op
de menigvuldige klagten over de siechte opvoeding dier kinderen (welke
men meende door een eigen huis, naar het voorbeeld van Amsterdam,
heter te kunnen verzorgen) bij Burgemeesteren en Baad aanzoek deed ,
om eene plaats tot het daarstellen van eene dergelijke woning, Deze voor-
slag vond ingang , en men oordeelde daartoe het geschiktst die ruimte,
W'elke nog van het Jakobijnerkiooster over was, als zijnde reeds een gedeelte
daarvan het Groene Weeshuis, en het ander het Tuchthuis. Ja
zelfs gaven de Staten dit laatstgenoemde daartoe over, met eene aan-
zienlijke somms gelds, gelijk ook de stad, wordende verders bij de
inwoners eene collecte gedaan, en, door de gilden en anderen, vrij-
willige giften aangebragt. Hierdoor in staat gesteld vorderde men zoo-
danig, dat men, den 15 November des jaars 1660, kondebepalen tot
den dag der inwijding, als toen werden 92 jongens.en 68 meisjes , alle
in het blaauw gekleed, van waar zij den naam van blaauwe wezen
kregen, na het gehouden gebed in de eetzaal onthaald, zoo als zulks
nog heden op dien dag plaats heeft (!)•
In het Evang. Luth. We e shui s , in de Haddingestraat, worden
drie oude lieden onderhouden , en drie en twintig kinderen opgevoed.
Het R. K. Armenhui s , in het Pausgangetje, .is, volgens eenen
steen in den voorgevel, als zoodanig in het jaar 1796 gestiebt . Daarin
worden tachtig oude menschen onderhouden , en twintig kinderen op-
gevoed, en in eene bijzondere school onderwezen. Tot in het jaar
1795 , was het huis eene R. K. kerk, en in de eeste maanden van
tfaY eene liefhebberij commedie van Studenten.
Het Hei l ige-Gees t -Gas thui s , in de Pelsterstraat, aldus genoemd
naar de toewijding, draagt gewoonlijk naar de straat , aan welker
einde het ten westen Staat, den naam van Pe l s te rga s thui s .
De stichting daarvan is onzeker, doch het komt reeds voor in eenen
hrief van 1319 en diende dus sedert eeuwen, gelijk nog heden, tot
huisvesting en 'onderhoud van oude burgerlieden. Hun getal is echter
in latere tijden verminderd, wegens gebrek aan genoegzaam fonds,
zijnde thans daarin tachtig van beiderlei kunne. Het is het groot- t«
ste van alle gasthuizen van G roh iroek. De overige gebouWen , tot dit
gesticht oorspronkelijk behoord hebbende, worden door de regering
vroeger tot andere einden gehruikt, als: tot een Korenschuur , J
( t) Zie den GroningeT-Volksahnanah van 1838 , erver he t G r o e n e - en van 1843 , over het.
R o o d o -W e e s h u i s .
A^mmunitie-Magazijn, Giethuis , en laatstelijk tot eene Berg->
pla a t s en een We rkhni s j waartoe het thans nog gedceltelijk doorl
de Hervormde Diakenen gebezigd wordt.
Het Ge e r t ruida -Ga s thui s , aan het einde der Peperstraat, wordt
ook wel het Pe p e r s t r a t e n -Ga s th u i s genoemd. Daarin zijn zeven en
zestig eonventualen, wordende van ieder nicuw inkomende 200 guldens
admissiegeld gevorderd. Het is , na het Heilige Geest-Gasthuis, het
grootste der stad, en werd in den jare 1405 gesticht. Voorheen was
het een Gas thui s voor alle armen en zieken, die daar naar toe vloei-
den , blijkens de bulle van Paus Siztos , in het jaar 1475 gegeven.
Het' An to n i e -Ga s th u i s , ten westen aan de Radarmarkt, stond
weleer buiten de stad , maar is bij de vergrooting in de zestiende
eeuw daar binnengebragt. Het is, in het jaar 1517, gebouwd van dö
overbüjfselen der kanselarij, welke Graaf E d za r d voor de Oosterpoort
gesticlit had. In dit gasthuis zijn vier en veertig proveniers. Ook zijn
er op last der regering, in 1702, eenige vertrekken in gereedheid ge-
maakt tot berging van krankzinnigen, waarover mede de gewone voog-
den van het huis het noodige toevoorzigt hebben, Vroeger diende het
ook tot een Pes thui s .
Het Jacöbs-e n-An nen-Gas thui s , digt bij de Kraanpoort, aan
het westeinde der Visscherstraat ten noorden, is in het jaar 1495
gesticht. Volgens den oprigtingsbrief was het geschikt voor achttien
mannen en vrouwen, tot welk getal het ook naderhand volgens beslui-
ten der regering terug gebragt is. Thans zijn er twaalf in , die aan eene
gemeene tafel spijzige.
Het Armen-Huisz i t t e n -Ga s th u i s , staat in Ae Lamme*-ffunin-
gestraat ten westen. Over de armen in dit huis had de Cureet der
Aa-kerk vroeger het opzigt, blijkens eenen brief van het jaar 1342,
doch bij de toenemende bevolking der stad, nam in de daarop volgende
eeuw eene broedersebap de zorg dier stichting op zieh, en werd daarin
bij den Raad1 bevestigd in het jaar 1457, onder den titel van : Per-
waerers ende Procurators der Arme-hwiszitten. Bij verloop van tijden
zijn hier ingelijfd geworden het Rid-der s-Gasthuis ; het Enens-
Ga s th u i s ; het Arme n -Ko n v e n t ; het Ge e s jen-Egbe r t s -Ga s t -
hui s , en het Mol temaker s -Gas thui s . Thans is het Lamme-
H uninge-Gas thu' i s , zoo als het , naar den oorspronkelijken naamy
waarschijnlijk dien des stichters, doorgaans genoemd wordt-, zoo ver
van zijne oorspronkelijke inrigting afgeweken, dat het nu , gelijk alle
andere gasthuizen , dient tot een verblijf en kosthuis vöor^ oude burgerlieden
, welker getal', sedert lang reeds, op 26 bepaald is , behalve
nog 26 anderen , die, om de veertien dagen , in dit huis eene zekere
hoeveelheid brood en boter körnen halen ; terwijl bovendien aan de
vrouwen in Ubbe na -Ga s thui s eene kleine toelage wordt uitgedeeld.
Het Adua rde r -ga s thui s , op de westzijde van de Miiiinikcholm,
heeft hären oorsprong te danken aan de voormalige Abten van A o u a r d ,
welke op dezen hoek der stad eene groote woning en piek gronds tothunnen
intrek geschikt gemaakt hadden ; ja zelfs over de toen hestaande gracht
eene houten brug hiclden , om naar welgevallen in en uit de stad te
komen .Van een gedeelte van ditgebouw, hetBlaauwe hui s genaamd,
heeft de laatsie Abt van Aduard, W il l e h E m b r s , bij uitersten wil van
den 1 Junij 1604, een gesticht gemaakt, tot woning en onderhoud
van acht oude en schamele menschen; kunnende echter dat- getal yer-
meerderd worden , indien de inkomsten daartoe, bij vervolg van tijd ,
i oereikend bevonden werden. Thans zijn daarin 9 oude vrouwen*