Prinselijke Domeinen was, en was niet zeer regelmalig- gebouwd
doch had goede vertrekken. Dit gebouw is thans een partikulier
huis.
In vroegere tijden heeft hier ook een kasteel geslaan, zie het arl.
G e er tr bid en berg (K asteel- van- ) .
Op het laatst der veertiende eeuw was de mnnt van Dordrecht, ter
oorzake van een geschil lussehen die stad en den Graaf van Holland
voor eenen körten lijd naar deze stad overgebragt; zijnde de Bergsche
Schilden bij penniugliefhebbers nog zeer gezöcht.
De Hervo rinde k e r k , aan de oostzijde van de Markt, is een
groot kruisgebouw , voorzien van eenen zwarcn, slompen toren met onder-
scheidene klokken en een orgel. Deze kerk, die vöor de Reformalie aan de
H. Geerthbxda was toegewijd, heeft haar bestaan gekregen na het
jaar 1420. Yroeger was er wel eene kerk, juist terplaatse, waar de
tegenwoordige kerk staat, en gebouwd tegen de kapel van de H. Geer-
trü id a , die in het jaar 660 gestiebt is , en waarvan de grondslagcn ,
met eenen kelder, nog bestaan , doch deze kerk, in het gezegde jaar
1420, in kolen gelegd zijnde, is de tegenwoordige gebouwd. Voör de Re-
formatie had men er een kapittel van acht Kanunniken, die naderhand tot
het getal van twaalf zijn vermeerderd. Dit kapittel, hetwelk , in het jaar
1510, door Theobaldus, Bisschop van Luik , opgerigt was, werd na
de verovering der stad voor de Stalen , den 4 October 1593 vernie-
tigd. In het jaar 1768 is de toren, welke in het jaar 1893 bescha-
digd was , weder opgehouwd en van eenen getralieden omgang voorzien.
Deze kerk, welke in het jaar 1816 deerlijk in verval was, is
destijds door eenen muur in tweeen geseheiden, zijnde het westelijke ge-
deelte, waarop de toren staat, zeer doelmatig tot de godsdienstoefening
der Herv. ingerigt, en is alzoo inwendig een zeer net kerkgebouw.
Er bangt daarin een groot bord, ter nagedachtenis van W illem I , Prins
van Oranje, boven met het wapen van Nassau en de zinspreuk van
dat geslacht versierd ; het midden met bijbelteksten gevuld en van on-
deren met het volgende, vrij onduidelijke versje :
Wilhem van Nassouwe , Prince van Oraengien
Een voorstander der Vromen en Godes woort
Verdreef hier Bel en ’t ghebroet van Spaengien
Die sy heir tot haerder Schande noch hebbe vermoort
Maer Godt stiert syn spranken
in syn spaden voort.
1583
De andere helft dient tot hegraafplaats , zijnde in dit laatste gedcelte
de Luitenant Admiraal J ohan A rnold Z obtman , en de Dichteres J bliana
C ornelia de L annoy begraven., zonder dat zulks echter door eenig uit-
wendig teeken aangeduid wordt.
De Roomsch K atholijke k e r k , in de Venusstraat, aan de
H. G e er tr bid a toegewijd, en in het jaar 1768 gebouwd , heeft geen
toren , maar is voorzien van een orgel en twee gaanderijen, ieder op
vier houten kolomraen rüstende.
Het W e e s h u is , dat op de Markt, bij het stadhuis staat en een
hoog spits lorentje , met eenen uurwijzer eneen slagwerk , heeft, diende
vroeger tot G a s th u is , maar is later tot W ee sh u is ingerigt, en
wordt thans, sederthet begin dezer eeuw , tot Stadssch o o l gebruikt.
De voorgevel prijkte vroeger met het stadswapen en de afbeelding van
twee kinderen , waaronder men las :
W aar w o r d t h e t g r o o t s t v e r l i e s l o f w a a r d i g e r v e r g o e d ,
D an d a a r d e o n n o o z l e W ees m e t z o r g w o r d t o p g e v o e d !
H e t O u d e - M a n n e n - e n - V r o u w e n h u i s , e i g e n l i j k g e z e g d h e t
G a s t h u i s , a a n d e n JPal, is e e n z e e r f r a a i g e b o u w , m e t a a n z i e n l i j k e
i n k o m s t e n , w a a r i n P r o v e n i e r s w o r d e n o p g e n o m e n , d i e e r , t e g e n b e -
t a l i n g v a n z e k e r e s o m , v o o r h u n g e h e e l e l e v e n , in w o n i i ig e n a n d e r e
voordeelen koopen. ,
Ook heeft men er eene Su b -C om m issie d e r M a a tsc h a p p ij
van W e ld a d ig h e id en eene Bank van L e e n in g .
Vroep-er bestond hier een Ou de-Vrou wenhms , aan den tr a t,
achter het stadhuis, waarin echter niet meer dan 8 of 9 vrouwen
konden gehuisvest worden. Dit gebouw is niet meer m wezen. Uok
was er voorheen een O u d e -M an n en hm s, aan het einde van den
Havendijk, zijnde een tamelijk goed gebouw geschikt voor 8 ot 1U
mannen : doch de weinige inkomsten, welke het had, beletteden dat
daarin behoeftigen konden worden onderhouden. Dit gebouw bestaat
th a n s ook n i e t meer.
Menheeftte G eertr bidenberg eene S ta d s -K o s ts c h o o l voor Jon-
a e h e e r e n , met een gemiddeld getal van 60 leerlingen, van welke
er 30 in de kost zijn; eene Kostschool voor Jongej ufvrou wen,
met 10 à 12 leerlingen; eene S ta d s -A rm s c h o o l, met SO leerlm-
ircn ; alsmede eene bloeijende Bewaarschool van het aldaar geves-
tigde département der Maatschappij: Tot Nut van ’t Algemeen, met
80 leerlingen. Ook heeft men er een D e p a rtem e n t d e r Maatschappij:
Tot Nut van ’t Algemeen, dat den 10 Maart 182(fopge-
riert is, en 40 leden telt, eene Afdeeling d e r M a a tsch ap p ij van
T o o n k u n s t, met 10 leden, en eene A fde e ling van h e t Neder-
la n d s c h Bij be 1 g e noo ts c h a p , met 12 leden.
G eertrbidenb erg is de geboortepl. van de L e t t e r k u n d i g e n :
J acobbs Y ol ca a rd , t vermoedelijk in 1530, en N icolaas B bsibs , f ver-
moedelijkin 1550, alsmede van den P o r tr e ts c h ild e r J an V o l l ev en s ,
die in de zeventiende eeuw het eerste levenslicht zag.
Er worden te G e e r t r b id e n b e r g eene jaarmarkt en drie weekmarkten
gehouden ; de jaarmarkt valt in den tweeden Zaturdag in Julij. De
weekmarkten worden gehouden Maandags, Woensdags en Vrijdags van
elke week. De kermis wordt gehouden, den eersten Zondag na bt.
M a r g r e e t , zijnde den 20 Julij, indien echter die feestdag op on ag
invalt, dan den daaraanvolgenden Zondag.
In het jaar 1304 werd G eertr bidenberg door J an II, Hertog van
Braband, zonder aanmerkelijken tegenstand veroverd, en dat wel ter
gelegenheid van eenen togt, dien hij tegen Dordrecht ondernam, ter
oorzake, dat zijn voorzaat J an I , in het jaar 1283, aan F l o r is V,
Graaf van Holland, van zijn leenheerschap over die stad had atstand
gedaan ; doch hij bleef niet lang in het bezit dezer veste, want | nadat hij ,
van hier naar Dordrecht opgerukt zijnde, bij het huis te Merwede , dat die
stad dekte, het hoofd gestoten had en genoodzaakt was te wijken , trok
hem N icolaas van P gtten achlerna, deed hem met zijne Brabanders
in de Langstraat bij Waalwijk halt houden, en betaalde hem daar
zijne roekeloosheid zoo gevoelig, dat Hertog J an liefst naar een goe
heenkomen omzag, met dat gevolg, dat Heer N icolaas van P btten
zegepralend terugtrok en in dezen terugtogt de bezetting , door den Hertog
in G eertrbidenb erg gelegd, met groot verlies verjoeg.
In het jaar 1420, ter gelegenheid van den o o r lo g tusscheni V r o u w J a c o b a
en haren o om J a n v a n B e i j e r e n , hield G e e r t r b id e n b e r g d e zijde van Y r o u w