A
Cap. XIV.
xlGor.fi j j
B
i-.Ivan.j.
i.loaa.u
Cap. ij.
Ienj.
c
Sap. i. -v^
lac.u 'r‘
D
Matt, io«XCaP:
XVI.
Ï * § j V «
------------------- i— f e A — - — .
15 4 Exce rft a,
re Dominum * neilli hjcc iniqua negligeptiadomine-
cur. Quam rogabat qüidam quando dicebat: Itinera
me* dutge fecundum vtrbum tuunh , '& tie dominetur mM
amnit mquitas: ne dam h i® diligena* quafi propriis
viribus ftdit, neqae hie ad veram iuftitiam, nequeil-
lic vbi fine dubioperfe&a defidcranda eft & Iperanda,
perueniat.
Et illud quod eis a quibufdam dicitur: nufquam efife
ficriptum his omnino verbis, poflèeflc hominem fine
peccato, facile refellic; quianon ibi eft qu*ftio,qui-
busverbis dicaturqusque fententia. Non tarnen for-
taflè fine caufe, cum aliquotiens in feripturis inuenia-
tur, homines di&os eflè fine querela, non inuenicur,
qui didos fit fine peccato: nifi vnus fiolus de quo aper-
te diéhim e ft, turn qui non nouerat pec fatum. Ec eo loco
vbi de facerdócibus iandis agebatur. Etenim exper-
tus eft omnia, fecundum fimilicudinem fine peccato:
1 in ilia fcilicet carne, que habebat fimilicudinem carnis
peccati , quamu s non efiet caro peccati. lam illud
quomodo accjpicndum fir. Oinnit qui natus eft ex Deo
non peccat, & non poteft peccarc, quia femen eius in ipfo
maner, cum ipfic Apoftolus Ioannes quafi non fit natus
ex Deo , apertepofiucrit, Si dtxerimus quiapeccacum
non habemus, nosipfios feducimus, & veritasin nobis
non eft: in librisquosad Marcellium de hac refciipfi,
ficut potui explicate curaui. Ec illud quod didum eft:
Non poteft peccare, pro eo didum eft, aefi diceretur,
nondebetpeccarernon improbandamihi videturhums
aftertio. Quiscnim infianus dicar deberepeccari.cfi
ideo fie peccacum,quia non debet fieri ?
Sit ne quod Apdftolus Iacobus a it: Linguam autem
nullus hominum domare poteft, non mihi videtur icaintel-
ligendum,quafi per exprobracionem didum can quam
diceretur. Ergone linguam nullus hominum domare
poteft ? Tanquam, obiurgans & dicens. Domare fe-
ras poreftis , linguam non poteftis ? Quafi facilius fit
linguam domare, quam feras. Non puto quod ifte fit
fenfusinhoc loco. Si enim id fenciri vellet de facilitate
domandxlinguae , cetera fequerentur in beftiarum
compararione: Nunc vero fequitur. Inquietum malum
plena venenomortifero: vtique nocentiore, quam
beftiarum atque ferpentum. Nam illud carneminter-
ficit ; hoc vero animam. Os enim quodmentitur, occidita-
mm am. Non ergo quafi id eflèt facilius, auam manfiue-
fadio beftiarum , fandu* Iacobus iilrm fententiam
pronun tiauitjSurea voce voluit pronuriCiari: fedpo-
tius öft^ndéhs, quantum fitin homine linguae malum,
vt:d nullo homine domaripoflic , cum ab hominibus
domentur & beftiar. Neque hocideo dixit,vthuius in
nos mail dominationem per negligentiam permanere
patiamur: fed vc ad domandam linguam aiuin* gratis
pofeamus auxilium. Nonenim ait, Linguam nullus
domare poteft , fed nullus hominum: vc cum do-
matur, Dei mifiericordia, Dei adiu torio, Dei gratia fieri
fatcamur: Conetur ergo anima domare linguam , &
dum conatur,pofcatauxilium : & oretlingua, vt do-
metur lingua donante illo, qui dixit adluos : Nan trim
vote fits qui loquimini,fed Jpiritus patrisveftri, qui loquitur in
vobit. Icaqueprxcepto facere commoncmur: quodco-
naritesSc noftris viribus non ralcntes.adiutorium di-
uinum precemur.
Proindë&ipfie cumexaggeraflet linguae malum .interha;
c dicens,Nm öporict frdtres met bacit*fieri:'conti-.
fine f æmulatione. Hæceft fapicnria.qu* linguam do-
mai,ùefurfum deficendens,non ab humano corde pro-
filiens. An & iftam quifque abrogareaudet gratis Dei,
& tam luperba vanitate ponet in hominispoteftate?
Gurergo oratmyvtacdpiatur, fiab homine eft, vtha-
beatur? An & huic orationi contradicirur, nefiac iniu-
rialiberoarbitrio? Qupdfifibi fiiffiçitpoflibilitatena-
turæ ad implenda omnia przeepta iufticis, contradi-
catur ergo & cidem Apoftolo Iacobo admonenti & di-
«ceini: Si quis autem veflrumindiget fapienti*, poftuletaDeo,
oui dat omnibus ajfluenter, & non improperat&dabttur ei. Pà
fink t autem in fide nihil bafitans. Hxc eft fides ad quamprz-
ccpca com pell fit : vt lex imperet,fides impetret. In mul-
tis offendimus omnes. Non enim & hoc ifte Apoftolus
alio modopronunciauit, ficur Sc illud quod a it , Linguam
nullus hominum domare poteft.
NeC illud quifquam iftis pro impofllbilitate non
peccandi fimiliterobiecérït quod didum eft, Sapientia
carnis inimica eft Deo. Legt emm Dei non efi (ûhieéta, nec enim
poteß : qui autem in corne funt, Deo placere nen poJfunt.Si-
picntiamquippecarnis dixit , nonfapienriam defur-
luni defeendentem : & in carne efle non eo s, qui non-
dum de corpore exierunr , led co s, qui fecundum car-
nem viuunt, fignificatQs elfe, manifcftum eft. Non
aurem ibi eft quæftio , quæ verlàtur. Illud eft quod
expedo ab ifto audite , fi qui fedundum fpiritutn vi-
uune, ôc ob hoc etiath hic adhuc viuentes , iam quo-
dammodo incarne non lùnr,vtrum gratia Dei viuaht
fecundumfpiritum,an fibi fiufficiant, iam data cum
crearentur poflîbilirate naturz in fua propria volun-
tate : cum plenicudo legis non fit riifi charitas, ô'cbx-
ritas Dei diffufa fit in cordibus noftris, non per nofmeti-
pfios ,feâ per Jpiritum fanftum qui datas eft nobis. Tradat
etiamifte de peccatis ignoranti* ., & dicit hominem
præuigilare debere ne ignoret, ideoque eflè culpan-
dam ignorantiam , quia id homo neficit negligentia
fua quod adhibita diligentia feiredebuifiec : dum tarnen
omnia potius difputer, quam vt orct, dicat.I>4
mibi intelleßum, vt difeam mandata tua. Aliud enim eft
non curalfe feire, qu* negligenti* pcccata etiam per
làcrificia quzdam legis videbanturexpiari : aliudin-
tclligCrevelle ,n c c poflè , Sc facere contra legem,
non inreiligendo qu* fieri velif. Vnde admonemur
petere d Deo fap'tentiam, qui dat omnibus ajfluenter : vtique
his omnibus qui fie petqnt, 6c tantum petunt,quomodo
& quantum res tanta perendaeft.
Diuinitus tarnen expianda eflè peccata co mmiflà,&
pro eis Dominum exorandum fàtetur , propter vc-
riiam fcilicet ^romerendam : quia id quod fadum eft,
facere infedum rrultum ab ifto laudata potentia ilia
nacuræ 6c voiunrate hominis etiam iplâ fatente , non
poteft , quare hac necefiîtare reftat vtoret ignofciîvt
autem adiuuetutne peccet, nufquam dixit, non hic
legi. Mirumdehacre omninofilentium , cum oratio
dominica vtrumque petendum eflc commoneat : & vt
dimitcanturnobis débita noftra, & vt non f in luca-
murin tentationem. Illud vtprsterita expientur : hoc
vt futura vitenrur. Quod licet non fiat, nifi voluntas
adfic : tarnen vt fiat, voluntas lola non fufficir.Ideopro
hac re, necfiuperflua,necimpudens Dominoimmola-
tur oratio. Nam quid ftultius, quam orare, vt facias:
quod in poteftate habeas.
Iam nunc videte quod ad rem maxime pertinet,
quomodo humanam nacuram, tanquam omninofine
virio vllo f it , conaturoftendere : 6c contra apertiffi-
mas fcripturasDei Iudetur fiapientia verbi,qua euacua-
tur crux Chrifti. Sed plane ilia non euacuabitur,ifta potius
nno monuit,cohiummaris his, qua; hincdicebat, quo
adiutorio ifta non fierent, qu* dixit fieri non opörtere:
Quu fapitnstm<imti& difciplinatus inter vos foftendat ex bona
conuerfattone operationem fitam in manfuetudine fapienti<e.
Quod ft zelum amarum habetis & contentiones in
cordibus veftris , nolite gioriari & mcndaces efle ad-
uerfium veritatem. Non eft ifta fapiencia de furium
defcen.dens, fed terrena, animalis, diabollca. Vbi
enirn zelus & contenrio: ibi inconftantia & om ne opus
prauum. Quae autem delurfumeftfepientia: prinmm
quidem'pudica eft, deinde pacifica, moftefta , liiadibU
lis,plena mifiericordizSc fruftibus bonis, non iudicans, | pus aliqnod , fed perperafri fadtiaólus exprimicur.- Deinde
lapientia (ubuettetur. Nam cum hoc oftenderi-
mus.adcrit fortafle mifiericordia Dei.vt & ipfium hæc di-
xiflè poeniteat. Primo, inquit, de eodilputandum eft}
quod per peccatum debilitara dicitur & immutata natura.
Vndè ante omnia quzrendum puro r inquit,
quid fit peccatum ; fubftancia aliqua, an omni fiubftan-
tia carens nomen,quo non reS.non exifteUtia, non cor-.
I E
Câp.Xvii. ‘
; , . . f
Rom. 8.
l.Tim.t.
Rtm.y
G
PJal. 1 18. '
lae.i.]
Ca.XVlII
m
•finfeia-
Cap. XIX.
Bfil&o-A
Vftl-Aàf-
Ex Caps
UI.Aug.
- ESs.f^ugjiß.
îndeadiunglt Ètfinacftrrotfón;, quo- scndi. neca,cuejur ««xCbrifti
K M I I 7KC DiCU- ( V I S w « K t ? V.dcte,qu^(o , quomo. tamquc stcmampcmcmripofledicatur • u, 1 'in I,
s a g # r 1 1 , 1 , I I , , , 1 j. ' , ‘
tun) falubetUrms voces . m .à x , Djmme m firm ma, fcppfu , ne Clmltianum bnidem habendnnrtudicem
farta antmm meant, Miaptccaut t&. Qu|d lanatur, li fied quidem magis'credeàneficientp I
turn atque vitiatum î Porrofi eftq^pd fianècu^i'.vnde confùeuemnt. Nam prias diftinonifali.,^ «rr &
quiuçt : qwmm,fic^4U, Ä , .H n n è io te trq g e ffib i n o t n e r î t 7- r ï ’ <
l i l q u c d c l ' : ^ ) - ) , I r
eft peccatum ? Subftantiaahqu^., ap ^ o 9i iubftaptia
carens nq^en^q^p^qnte^n^xxiftenri?''» non corpus
aliquod, fed.‘tantum perperamfaftuiftus expriini-
tur?Re 1 pondit illè: 11a eft vt dïcis. Nohéft peccatum
aliqua lubftahtia | ;ï^4 tah|nm^oc^ó®[4.eperperam
fadh aeftus expriraitur. Et contraifte. Q g J ergo'damas,
fana antmam mtam, quontampeccaui 0 t. ? Quopodo poI
tuicyitiari anima l '
Medico indiget fq^ja fananon eft. Ohmianuidem
bona qu*habet ihfofmatiqne > ym , rcnfu, mente,a|
fummo Deo habet , efcektpre & artifice fiuo, vitmmveJ
*9 nat.aralia hPUatCönt^n^braj; & infirmat,]
vc ïlluminatione & cnratïop.e opfi^Rabeat non abj
inculpabili arcifice Vomradum eft fed'ex originali
peccato quod cbmmiflum eft libero aibitr/o ; ac per
Hoe namra pcéhalis ad Viniiiajirü iu|jijftmam.perti-i
funafl^.in Chqftq nofta^rea^uraivta-j
men eramus- naturdffliiu*,fic^ct& ester}. , tDeüsau\
tem qui dtüés eft tn mjfe'ncordlt propten, multam dileiïw-1
nem qua^dilex ft'prim.lflèiQas-ö)omy.pj56tins3
conmujficamt nös Cfirifto. | ;.9ftius grafia fumus falui I
raai: : ■ / -; • ; 5; :
Hzcjgitut gratig C.firifti,fine qua nee ip fanresi nee'
np^mèrin^reddituE,
f ® . B §rar*a 4acür; l| | l;H f qnod nomjnati^g
non pét iIjam libêra'm.ur > Uuèquia^d^flonftun^ov
eeperunri Mftc
Adam,fitte m f i ipfts | &"egem^glorUDet. ' || ■ ■
Vnmetfaig1tutniam'pre4 i dchct.‘
debitumriamnatiomiluppljmijh r^dèrertir ,vnohin|
luftepÈOötilflübio redderi-riï^' „ ii____ ___
M a a
îp./Y.
dammpn.fiuficicauit , munquid 'dtcci'idmh eft?, non
po 1 uit ? Petuit:ergo, fed noluir. Nam fi V o lY » ® |e c -1
iam hoc.cadem poceftate feciflet ( quia&fihus,
Halt Vtuificat. §ed hac diftitnftione vera-atque mamfe- I
fta-qqo .tendat ,->6c quid eflice.fe- conetur ; a'diiercice.
1^9S,inquit,de(oIa poflibilirace tra&Mntts./de’ qua niii
quid cercurn cnriftiteric , tranlgredi ad'aliud grauilli -
^Uqj'.e^acqne extraordincm^dicimus.:: Hoc ver-
° c l i f e rm o n e diururno : nequiseura a-
i^ 4 > ^uatp;de qon,pec,eandi poffibiheate qitsrere exi-
ftimer. -.Vnde inter mujta , quibusid agic^; e'tiam h'd&
| ^erutT1 tepero^Ego dfco ^ofle/eflehominern
fitie-peccato. -Tuquid dicis.? Non pofleeflehoi
ipinem fine/peccato ? Depoftei a? no.n-f ofle: non de
^honeflecontendunus. Dejndenonnuilaeo*
^um»qu* aduerfiu^eos de (cjipturis proferri fioleht, ad
ifta^, qu*i|io,nem.non pertinere, in qua qujedtur,p'ofi
fit-ne an,non poffir homo efle fine peccato y iam-ccJm-
memorat: blam nullus, inqm.mundus eft'a for de, & non efi
homo KqUfnohpkctt,&.non efi juft* in t err a c t io n eft | qui
'Jaernt bonum, &.caecera hisfimuiia, i n q u i t , c l f e ,
[nqnadjion pofle>pCoficiunt: Huiufmpdi enimexem-
I .^u^^es R °minesquidamteniporea!i-
quo fqerint,; §oh quo,d aiiud efle non"poruerinr. Vnde
;^r;iurc,inueniuntiir efle culpabiles. Nam ft idcirco tales
Tuerunc vquiaaliudplfe non pocuerunc«, culpa carehf:;
I.Videtequi^dixeric.- n
I ^i^OAutemdicoparuulum n a turn ineo loco',-vbi ei
non ^otuiiper bapcifimu'm' fobuenin morce prauen-
-fliffle^H eft^fineiauaci o ttgenera-
ty>ms .exiflpjqtna efle.aiiud/ionpocuir. ’Ahlblaar ergo
Le? m>iJfe*Rcr*aS 0 contra fientenciam Domini regnum
Sed noneumab(o<uit A'pbft61 us,qui ait, Per
yhjtm bffimmtfecfampwifdptpin niuridumi & perpeica-
tuntmqrs , &itam omhesbmms penranfiiifinqm.omnes
8 « |u Ç!4 ,W,to c nm t ? „ o n z d m s a iw j S 'Jm c z l ô -
w S S ’ I W p i ^ mmtqunmfescyftiaans BTO» n W
iluuS'duiGhriftum Tpfiimf mifirTr. , r ' -, - - si
H'ai-*-
Gap: Yllir
^•VÖ,
'guineÖT
felagii..:
iliius '^ui Chriltum fefiuttTtT^iflcm inland urn peçtj
catoreslaluos faiete /quos ^ræficiyit 6c prçdeMnaqiti.
& vocauit,-‘&ïûftificauic;;&fglorificàuic,? Qn.s ig.cur
Vfiqueadeûdemenriflîme iftfaniat, vrnqn'agatinefa-
bilesgratias mifiericofdi*;‘qUós votiütjiberâriuç/qui r ^
ctenullo modo poflepf’ cùlparè iuftuiam. , vniiieifos
oninino damnantivî* I
%>iamus, nqh.çiMimiir
Courra Chriftianam gratiam difputale - , ea.dicere,
qutbus.dèriioaftrarë-^m^Wnamram nijwâ'naôai'lîd--
i l Ç ^ llü^s mediçoïndigère? quia îanaè’ft ,&m in a |
ßdp i x . .
■ S'edijpndamnatur,inquiunr,quiain Adam peccàflè, s k Ä '
Lomnes, nonproprerpeccatmtinafeéndiqjigmeama-
Ldlum I , fed proper; imitaciqnem diâum'èft: Si ergo
ideqçhcitiu Adafn>.,au«3:o| omnium, qui tubfècuti fiunt,
me^tOrum,quia primus in hominibus pcccatqr fuit:
cürnon potins-Abel. quam Ghriftus ponicur caputq
horpmum mftbrur^, quî^plibuis in hominibus fuit
U u ft us ^ ^ ç 4;de.dnfanté nonloquor. - Iuiie'nis vel fe-
Ll^fin ea ieg}onctdcfuiiâus êft , vbipohjporu.rChîi-
Iftîtiomenaadfre, pocuitfierhïuifcus pernafcuram & h-
' ƒ i tur S d‘Cere :Jcd|n(apientia Verbi, quam pernaturalemlegem & voluntatis arbirruiln iù-
1 . r 2 111 ■'■'■'■'i- • K j,.‘ ' . ' ' ' ' ' ‘ H ' i n . I.|N - ih iK . i pofle contendere , Dicaninsdthic .tm c b n
K h \ n°. ° Pi fcVm? t * « » « 1 1 « B 1 m p t » "•'turn M Hoc enim bmnesÎBdflet 7 euiitf
exi^lmrrniKinnuiarn1161^11” 1 ^11^ 6^ ^ 0 UmUS,/ aCCK P°8ent S , « .
. . s v ' T. • • tem hne Ghçilti gratia luftincati omnifto non feotWilil
■ 17ü r 1 ? clt libti J.I131J. [cri.iin i<tUuj)-.lV ànJct jbibln jr f.vuiidnn. v: ibj fits*]
q“-’2 . e9^M^£^ïlf-Çulc.^lîiaidw^o.tÆs.fmc /q u ad lliu sI S ^ 1
patroaninm.^e naïuta^b^pta^æ:iïifi'.tn3^t)ç.;p^tquf/:pticasùit:: . . . . ; “ 'V;^c“ V h ç v
■ tont: (auto donu'lto atdenaore ^lo.n&iij p o K e f :Scdobjicit èîi^uaR'ffiàliBdiâ^m] & iiV . x