'Cicero i.
offic.
D
^M a p h e i V ep ii Laudenfis
Cap vt Xlf.
Infttuendi pueri ad dïuïnum cuit um, & ab iurtttldi, mentien -
di% confiutudine cohtinendi.
A D diuihumaütem cultum quam maxime étant an-
XXte omnia tni^rüènât, vt.Sc rcligioni honorem habere,
& de Deo verbà ïaeerë difean t horiefta, mimimequè
opprobriofa, non item iurare perhbmén cius, quod v-
fus iuràndi ad pcierandum fit admodum facilis : fum-
mum etiam pariat flliusper qüetri iure'tur fcontemptom»
Dei autem contera p tu qüidindignius» aut de te ftabil ius
dicipoteftfNec minus veroàmentiendiftudiodetcrre-
ridebei»unt:quod nihil eft ab hominelibero magisalie-
num : quod & interdixit Solon Athenienfis, qui fait v-
nus ex feptem Græciæ fapientibus. Eftveroidin omni
ætate dcdecorofum, tum in puer is perniciofum : qui vbi
mentiri afiuefaâi fuerint inomniafe aùdaâer præeipi-
tant vida: nihili «ftiraantes quoduis tectum atqucexe-
ccandum fcclus.
Capvt XHL
A verborum obfiotnitate, & malor um confortio ar-
cendi pueri. S B obfcoenitateetiam verborum euftodiantur : ne
quid foedum & turpe illis narremrquodaudientes
loquiitidera afïuefiant,afluefaâ:ique démuni ctim ado-
leuèrint faccremihimeerubefcanr. Quâre dmni Audio
curahdum eriti ne cum quibusludos,umul&domefti-
cos fèrmonesinituri funt pueris & æqualibus fuis,mil
bene morati, beneque à patentibus in'ftituti fint, vllo
modo verfehtùr : cum feiuis maxime : quorum fam-
mopere illis conuerfatio intèrdicenda eft : ne quidob-
fccenüm ( vtîuntobfcoeni illifemperj audiant,ne quid
feruilc imbibant» quod atenerisadfirmt oresv/queân-,
nos nunquam eos taUquam pix tenacius ad hærc ns dere-
linquar. Omnino ftùdendum erit vt taies ferroones
non fortuiti quidem fed certi ac ex induftriatanquàm
cibi quidam adminiftrentur » quibusad probitatem, ad
modeftiam » ad litterarum amorem, atque adDei in pti-
mis timorem inuitentur, non partira namquenoxiUm
eilet » fi à r udioribus illis annis quicquam audiren t quod
virtutis & litterarum fàftigiuméisaUt odium generaret.
Dêleâant enim magis pet omnem ætatem quæprimis
ab annis imbibuntur : amarioraqj fiunt femper quæcun-
que infantia prius exhorruir.
Capvt XI V.
Puerinequidalienimraptreajfuefcant: & à publie» ton-
uentibus ac jpeâaculü arctantur.
V T On tara vero eorum linguæ qnam & manuum cura
jspSfc habebitur • vt comprefl* purs, integrçqi feruentur:
ne vel clam, vel palam rapere quicquam minimum etiam
alluefcant : quo dulci malodiuperafluefaâionem
alle&i maiora ncutiquam cum maiores adannos perué-
nennt reformident. Erunt autem quam maximoante
omnia ftudio inhibendi eisomnesalearumlufus, etiam
leuiffimi : quibus tenella facile ad auaritiam jetas i nui ta-
tur: & qui eis libenteroccupantur, finds etiam, rapi-
niique infamem fempervi tam egifle compertumeft.Nô
item ducentur in balnea quod ab antiquis Romanis di-
ligentiffime euftoditum fuit :apud quos verecudiç lum-
roté erat aut patrem cum filiopubere : aut focerum cum
genero lauari. Tam enim religiofe fanguinem &affinita-
te m quam Deos fuoS colebant.-credëntes non minus ne-
fas eflè inter necefiarios, ac in loco aliquo facro nudatos
apparerc. Non permittentur quoqy ire in tabernas meri-
torias.-autinlocum vllumturpitudinis:autinconuentus
publicanorum, fceneratorumq; non afpiccre piâuras,
. quæ deformitatem aliquàm habeant:ex quibus tion minus
aC ex verborum audi t u tenellis eorum mendbustür-
pealiquid gignipoteft.quod monemurex Terentiano
illo adolefccnte.qui depitftum louem ftupratoremin-
tuens,adliBidinem vehementer incitabatur.Nonintér
elfe fpeftaculis: quæ dulciifimafuntirritamentaomnis
nontamlibidinisqùam inhumànitatis, non vanideniq:
guibus moribus inftruendi pueri : vtg} cum femribm ac doffit
hominibutconuerjentur.
HVcentuj: autem adlocavbi honeftas^C religio coli-
tur : vbi de innpcentia, de modeftia, de integntate
verba Hunt, docendi erunt quod Diogenes filiosXenia-
Lacrt.io
biogen«
d x lolebat, domi miniftrare, non inter coenandum cum
aliis fimul accumbere, tacitique ac fe tantum in viain-
tuentes incedere. Et, quod Dernetrius Phaleteus præ-
cep it, occur fan tes initinerereuereri. Quodque ad De-
monicum fetibit Ifocrates, non trifti & demiffb, fed
prompto & viuo, ac hilari vultu efle, y t videantur fa-
lutare magis qua odio habere,iocundofq; feerga omnes
præberc. Optimis autemvti,neq-,circaridiculagrauib.
neq> circa grauia ridiculis deleâari. Munditiam deniq-„
pudorem,rcligionem,iufticiam atqi modeftiam feruare:
quibus adolefcentulorum mores poti$pi.um dicit con-
tineri. Quare & inftruentur, comiter falutare, falutâtib,
mut ua falucationis officia reddete : yenièntibus fimul 8c
abeuncibus fe officiofos præbere, nesmini conuitiarûne-
minrirafei, fuauitcr 8c vrbane compel lare ifuauius&vr-
banius refpôdere.-cedere aliis facile:non pectinacitet fuse
infiftere fentcntiæ,raro ac cum neccflefaerit, tantum lo-
qui:confabu lantibus non nifi voca t os fe im mifeere : vo-
cantibus prçfto in ter uenire : pro «täte quem q; & digni-
täte venc ràti,inferiores aut inopes minime contemnere.
cumbeneuolentia alloqui, cumhumanitatecolligere :
æqualibus moderationem & faciliratcm, maioribusre-
ucrentiam piçcipue exhibere, noneffe monentib.alpe-
ros ôc contumaces audire: Eis afîurgcrc, decedere de via:
ceruicem& genua inclinare : ori etiam & inccflui.omni-
bufq; corporis pattibus modeftiam fummam, geftufq;
decent es adhibere, caetera deniq-, morum officia,quç vl-
timis tribus conuenienter libris exp.licabimus diligétif-
fime obfer uare. Habet enim facilitas ÔC luauitas morum
in fe quiddam quod feipfum omnibus commendat,ac
carum reddi t-quod bcneuolentiam omnium plürimum
allicit atq; amorem Commonebuntur autem quam ma-
xime femores 8c eruditos homines colere, conuerfatio-
neq; eorum ac confabulàtione deleâari. Nam magnum
eftin pueris futur« virtutis fignum, cum libenter eorum
commérciO gaudent,à quibus pofiunt meliores,doâio-
refq-, fieri. AdharebuntJgitur illis afiidue, quorum mo*
nitisôc exemplis ad ömnia bona, ftùdia, tanquam ftimu-
lis qui bufdam & calcaribus, magis incitabuntur, pccca-
bunt a. minus;& cum pcccauerint facilius etiam ab eis e-
mendabuntur, vt n. per Ipeculttm faciei mëdav fi qua eft,
melius deprehenditur, deprehenfeq; diluitur ,ita per le-
nioru m ad mon itiones pueri certius errata fiia intelligct,
intelligentcfq; corrigent: in quibqSnullüeftmanifeftius
bon« indolisiudiciumqùamcum non inuitefe moncri
ac coargui audiunt, quod non in pueris modo fed in o-
mni infuper ætate maxime commendatur,contraqi nihil
peius his qui iniquo animo ferunt reprehenfiones fuas :
quos ignoranda, knpunitateq; malorum fuoruns gaudent
e s, amarus femper finis maner.
C apvt XVI.
Mini*, aut plagitpueri non tiimü exterrtndi,deque modo tû
adhibendo.
Ifoer.ad
Demonic
MorifoS
cia in pu«
jrisincul.
canda.
À Dhibebitur autem modus ne minis,aut contumcliis
nimis exterreantur:ncue plagis cædantur. Qui error
parentum admodum ûiualuit, purantium minas 8c
verb era ad optimam filimim inftitutionem magnum
; adiumentum afferre, cum contra tantus illis dmptinr
i cutiàcur, qui nec facile ad maiorcm etiam «tatem pro?
! ue<ftisauelliqueant,debilitanturquoquefæpius, quod
! ftultiffime, pleræque foeminæ f a â ita n t, dum cfterue-
feentè ira modeftiam ( quam ne minimam quidemipfiç
habent ) filiosfuosmalocædendimorcedocere volunt.
Anxonèm equitem Ronianum, cum filiu fiagellaret>o»
G
Scniorui
confneti
d o& v f i
popelli vllis ccetib us immifeeri: vbi nulla nifi te meri taris l'cidi fie legimus.-cuius tan t i mali indignadone cü populus
& inconftantiæ: nifi lùxuriæ,ac auaritiæ cxempla habe- eu omnis patres fimul ôc fUii graphiisin foro cofoderêt >
buntur. j vix Augufti C*faris quauis fumma.auâoritas, liberauit.
" ’ ’ ^ Z RefcK
1 ï>e Editeatiorie liber or u m . L ib e r A
Rëfert Iulianus IurifconfÜltus j furorem puero difeenti
jngehuofiliofamtlias.pàrum bënefat Jénttqnod démon-
ftrauètâ'Saûm formacalcei éértué^'jBi-péccilf^è^dtor
lumeffodilfe. Q^irécaudUsvçtfertrurp ntes inemç.-
datione'filibrum. SerûiSchimeavnoroliberis hominibus
conüeniùnt; lnde'%tvt--qui:itamihacifëTobiuEgationi-
btts a’ffid&hfur
induant i dëiiciantur, rcfnngantur, dcfperent, doiore
cfivdentür,-&qnæillisgeftërbfa£orté=mensfinCratVi)rd-
fternàtiir rfo roe idà'n teïq; omn iaSnihilt ententægregi o a t-
queliberohomineBdigrîumj qüæcurnanimistumetiarn
c ô r p o r i b ù S 'p l u r im ü r u p B f u n t , n à m & pèffirfiîindfe hü-
motèsgenerantui:& défidia exfiécanrurmembra atque
contabefeuhc.NeqirfeCüfi^OktbufGülis'hirriiâariditaîë,
pütaraus.ôcpuerisàU'fteriOftmfeuecitatëfhhocércVdo“
céntihoc&nos cætëraanimantiâ.N'onnihoucllisxqüÿ-
rum aitt vaccarumfcEtibus vêrbera&calcâriajaat'ftunu-
li adhibentur, ipfi-étiamfarri fræni patienteséqüifi cre-
briusverberen[urfi‘ünt:morofivcontdraa:ces‘,& ad ‘ciïn-
<fta c xpaue fee ti te s G 0 ntra' vxVo' ë manh attredtitigenerofiores
e u a d u n t.’Eadeinq; èftboumrâtiovqui:
ôcacrius ftimulisaâifæpiusiugadetreâant;Çahumët-
iâm -nobiliôfem effe indolem videra us, ebrum qu os
bland:tiisrnagis8CéxcurfeRdilicënTia,quami^
yerbêrib.'Vetfator'cnütfiaitiAfiniscofittâ^ddôdahimal
fit lègue, tofpensvigbaùunv:femrltfqv Sc àfiieâæ nàtù-
r« , non blanditias &'palpauôhes,-fed vetbefa & ffifte»;
fivcilenobis^ôturnTefuTduroparafèvblumùs.adhibei
rehecèffeefi.,Hæceninpipibrüinrrtàgîfpràpr(à,qüem-
adraodum ôc f e ruorui n fli^ra ë fie dix i r h u s : quareaptiflï-
më du m alterutf oy'eomparàretlaçet^Bâor’dixit: Ci^ria
Laude inci
I unda
ia.poena
• dererrëda
i à vitii». J
ciebant« non quo alien« miferi« qu«magts cdmmifé-
randieft, deleófcaddebdamus: fed quö'd alioru’fn dede-
cora plurimum ëxtertéant-, *plarimumquc anthiOs ëa
canfpicientmm auocent dtufpi vita qaam féraper lila
comicarifolent. Qija ratione magnum criamadiumen-
tnmprxftab i t , fi ad f u pp 1 i cia, quas'de gr a fïïi tori bus 8c fi-
cariisacaliorumcrirainumrcisfumunrurafpiciendaali-
quandomitranrur. Infuper & cura adh i beb i tur, v t ab ex -
traneis, quorum grauis fit auékoritas, ad virtutemplcru-
que exhortentur:■ ac cumdeliquilfedeprehenfi fiieriht
actiter incrépchtur.-Extraneorutn eriimradmöh'itiori'eS
maiorem faepfus quamdoraeftièörum in ‘compOnéndis
monbus eorrigendifquepeccatisvirahabent. Quih8c
abïip fis «qualibus fiiisëtqüedfetuisétiam peftniccëndd
erit;vtmal&eorim3di<ftaacfa6faaliquandoe'xprobreh-
cur.T Q»od“&’Moöica-if cui^s öptir^ nöëédücacidhtèc
fef ibere impulip,pröfüifièadmodürti sfub primis annis
fuo loco infradicemfis.. Ante ómniav'quoddprincipio
pr^fencisopëriradraoriuimus.ita'fe’ab OmnilaDecciMi-''
nis mundos confetuare ftudcant parentes, yt nihil
quod turpe fiti cortfpieëre confpcótumquc filii imitari
poflint.
Exempla
fupplicio-
rum pueri
ïpcÜ’e&il
■ i fi '• :vr jG 'A P T T X , ^ I I .
De artiin comgendü putris adbibenda,
'^rEçobiiciaëqviffquamquodmâltorumtaniGentil/rf
-k ^ f q u o ru p .c numeto exticit-ChtyfipptjS::) quâàn'fe«<
&viïgd&onusaftnoipam&difcfyïtna&ôpwfi!ruoi'ra&nci*\îÇtQiiimcûamfctipw
piaenimplagisaffiéëre atqitorquere^rhâgisëôüucnifjjdçndosxflefiliqsjïfen^rinc velibuit, ócnosetiamma-
quöd eiuidètn qüam proxfrne fùbdit fentcntiaprobap.‘| iorutn ,oofitorum nee -quidem contemnendorumyau^
lugim&lortmcmuahPcoilumdumn : &ßruuminclinatitoper j (fto[i!:aÓlnnfiralut:Sedaudiam.usfecra Vjerba: Q^idt/^/f
rjttones- aßtduct ,* feruo ‘malèublo'tórtura ÔC cOmpëdes. YfiliUmfuumaßiduitt ilUfagella% vf ^ e t u x m n c ^ m iß o ^ i ip
Eadem ?quoque rätiön'e vidcmüs teriéras frondes fer* vpalpetproxmpmmoßia^Lquui wdowkiueuddetdurus., & ß lm
rum refugërë: fentes eontraac ruBos falcibus , funconi? ! romßns euadet[pjta(^«l^âdi^i^}pÇ^paûentmiê:f^câi-i'
bufque fuccidi o'portcrè','fiëÔçignerigidâfaxadecoqui, [tk cumeii, nedoleasf^r innomoiies
contra ceras liquéfiëri.v Nlaumetiorern certë ih : uißitno obßupeßant denttstuu inondes tllipoteßaim.tninuintu-
pueros opor-ret manum effe. * Nëque hoc diximus, quo : te, & nedejpictasiogitatus tllius. Curua ceruiceweius muuentulaxandas
eis habenas ad cùhâ:ai^oruinVotaextftiràë-i
mus; nota eftnöbismollis huiusætatisae corrumpifacite
t&.tundelaterà ßtu^dum ipfanseß.: ne forte ïndùei&'fïon
l i s ■ p r o c l i ü i ö r q u e 'a d v i t i u m q u a n i a d v i r r u t e m n a t u r a , -Qui parcit vifgaoiitfilium*. i t e m >Vlr.gaatq3 correpiiotribüet
f e d q u o d m o d e r a t i o m i c i ö r q u e d i f c i p l i n ä m e l i u s a c f a - fopuntia’tiyfu^r auu m qui dinfntitur volunratt[u/tionfendet
c i l i u s e o s a v i r i i s r e tE a h a t j a d v i r t u t i f 'q ü e a m o r e m m u i - mattem foam, & , c r a ' h u i u f e e r f i o d i . Q jU x t a m n ö b i l i a ^
t e t , c u i { U m m am q u o 'q u e c t e d im Q $ & :> p r u d e n t i a r n t8c t a m q u e f a i r ^ q U i s y n q u a i n jm p r O b a b i t ^ S e f i ' q u a n d o -
e x a t f t i c ü i u i d a m ' i u d i c i i r a t tÖ f i e m a d i u n g i o p o r t e r e ; q u i d e m d e ( a c r i s f c r i p e p r i b u s a g i t u r i h a u d a b i i e i e n d u r n '
N a m b e n e f a e f t a e o r t im n o n h u n q u ä m l ä u d a r e , e r r a t a |s f t e t i a m , q u 'p d 7^ u l u s , c u iu * , n e e m i n o r e f t a r n f t o r i t a s ;
f a s p iu s d i f f im u l a r e r b l ä n d e e t i ä m a l i q u ä n t o c o r r i g e r e , d u r a E p h e f i o s d o c e t , i^A^ : ß^vospat>es noliteaiiracüp^
p e rm i f e e r e q u e l a u d i p u d o r e m , e o r n r h e n d a t i ö n i b 'u f q u e . diawpovocanfiitosj/eßroy.fed td!uateiUosindßiplinüt&
ö b i u r g a t i o n e s a l t e t n a t i r a c o n a e n i e f i a t q u e v t r e s & t e m - pueneDpmnt. I t c m . q u o d G o l u i i c n t e s i n f t r u c n s H i o i o / ’d';
p u s p o f t u l a b u n t n u n c f a n d a f e t i e r i t ä t e v t i , n u n c f a - f c r i b i c : ƒ , < « « , nohte itdwitgna ionmpröuo!<i>ejil.os vtjhos,
.u e 're i l l i s & a r r i d e r e ; n u n c m u n i i ( c u l i s , q u i b u s p l u r im u vivonpußllo .mr,no ji.int. Q u o c i r c a f o r t a l l e p a r e n t e s c o n
n , f i | u s , i 5t ; i q u i i q u e v e l a a v ir c u t cm ; ^
v d - a d y i c i n m i ^ i ^ r im s ^ i s . y i d e b K u r i n a im ' f i t a r n l i b ^ -
ea-«tas capitur, cum qui d b en efâCere c'céperiri ta m pliùë
etiam eos excitare. Pfædicandi ité ëruht ac fumtnisat^
roliendilaudib.qui vir-tuté :&slftcéris præftântifitmi viri
claruerunt, côttaqj deteftandi quifccleiatiffi nfiviripet-
niciofiffimiqi habiti funt.Nïir-randü etit quib.prôindehj
opprobriis ac pcenis, illi v. honoribus præraiifq; affe6ti
ràlé'lîrpggqigjn.pue^yfefû? %Oate virtutis^ôc-littè-raffi.
afnojrcçapiatur,fu.yereoundii^ficmai.oribusTiiisau.-
di^osifitergaæqualcsfijo^ioaofuetus :;nonjrefugiat la-
bpresfl§udefnÔo.p.arf,pe<net.ui:erretaufcâliquando,aut
fuerûnt-:.vt hotumexemploabvitiisexKrreanfuryiilojü j pëtp,eramaliq^mëg^-ÿN^fi^^fl^^^%^a^ tamgran;
jid virtutciti injqeodaotur. Prodf:rit.etiam jçqu^es-eoiû J dis natu, tanu-,; fapientia præditus, queni non peccare a
com quid péçcauerint., gxauiteracculare:cQntraqj,çiîm. liquai^ooqntii}gM. Qicat jnihi, qui c^dendoiüifiliorü
laudedignualiquidegétint furnjpëppohatea^veffcrre,
cum quibus cum æmuiatio efle foleat,ita laudan eos audi.
entfes, vt pares con fequi laudes.niereantur, ad vhXu^
‘excitabüntur.Vitupecationib.,a.detercitfyitia3 à,quitus
ifiasintelligent çmanaCre,exhorrefeent. prunt^aliprû
ïKpnorqs ptppter bepemeiita. quæûtbante oculpsrfilio-
rurnppneridf,nam,excitatn,iw,paruraan.iraps,nçcl'e-
ûes adirnitandum;i^gitaculeôspublicæquæfço^fP‘c*r
tut alien« vittutis gloria & exaltatio, CoiKra quoque
curandum erit ytZtüçpium.' hqnunum intueantur aii-
qüandpj^uîeillos fequunturropprobriaifictjnferuo
lè.nteptiarn probat. Diçat mihi;infürgèndum ne erit in
hunctaiep^minis &yerbçnbu5l&quodfacriilliauâo-
fës^p ræçip 1 unrK tùndendà'ne laterailhuserunt ? pereUr
tiendus neaffidue virga&flagellis? anpotiusquod Paulus
monet, tiinendiim non erit nepufiU) anima fiant: Pr,’
quod nos fupra docuimus, blande non potius erit ac
dulcitet-xprcigendus, : npnnunquarn etiam duld6^ ^
rit d i ffi muland u m : cæteri fque infii per quæ ibi t radi-
dimus modis vtendum. At .vbi' tam râalaj prauaque fit
natura puer v t frultra fecü d ulci vlla correëti one aga tur
coartamurâgufliiSjCogîmurpeneillorûafsétid fentétiç:
rum tçmülentorum quod Lacedaçmonii inconüiuiisfa- Æ-forre nottab te etiâ ica ^plataeft: q» populo fili Nebrçcfj
PrVu.iy.t4i
trott.i§Wß