Venu gis Curïdium
D
- tccpidi
Perfonis quo que quibufdam veritas frèqùentius illu-
cefcit.vcpotc compofitum habentibiM^imum,alias
frequentior error inuoluit. Âugulftus Caefat cura aduer-
fu$ Antonium dimicaratus effet,'xgtitudinegtaui labo,
rans,inquiété mandat um acccpit*, vt ad vi&briam con-
fequendam fèquenti die pradio intereflct. Pàtuit: itaque
lc&icadeueétusin prælium,8c vicit. Socrates fibi ex ara
V eh'éris jquae Acadcroiae eràt, vidit offérri cygnurficol-
iuminfèrenfem coelo,roftro tangetem fïdera.regiqnem
quse Aplane dicitur, penctiantcrtv, ôctranfcendentem
afpe&us omnium,& tanta vocis fonoritate ôc lætitia ca-
nentem,yt totummulcéret orbera. Sequentidie Arifti-
des abÀcadémia paruulurnfiliùrnPlatoncmSocrati ob*-
tulit.literis ôc moriKusimbüendum. Quo-vifo, mentis
viribusex corporis ditpofitiotoe côceptis,hic eft,inquit,
cygnus, quem noftro Apôllini Venus Academie confë-
crauit.Plato litterarum,quas perfequebatur, caufa pro-
ficifcensin Ægyptum. fe àpyratij capiintcr eundum &
venundari vidit.Quod 8c dum iret, contigu.
jj C a p v t X V I I .
Coriteftomm non ejfefeqttendam.
SE d dùm hàs conic&oràm traditiones exeqfiimur.ve-
reor ne merito nonconiedtoriam tam exequi quae aut
nullà, àüt inanis àrs ëft | quam dbrmitafe videamùr.
Generalid quadam defignificatumbus,tantfimniorum,
quam ahorumfiguraltuM.
ES T itaque tam ad interpretationem (omniorum,
quam ad reuelationem ænigttiatam Ôc figurarüm,
folerter adtendenda rerum fignificatio,quç tanto multiplicioreft
quam Vocum,qüanto aboperibusnatur*,
opera vincuntur artificis imitatîs natùram. S i quis enim
ferm o très aut quatuor habet fignificationes, ftatim
eft, id eft,multarum fignifîcatiqhum.Omnis
vero res, quoi habet aliarum ïïmilitudiriès, tot gefit ea- j
rundem Itgniftcationes , ita tarnen, vt maior nunquam
minoris fit fignum.Signa liquidem femper minora funt,
Inde eft quod,hominem iubffomia quaeuis fignificat,
vtpote aliquid commune cum omnibus habentem,
, quod Ôc in figura reptiliumPétri, ôc in plüribus loçis
feripturarum manifeftumeft. Porro,qpo fîmilitudo ex-
preffior eft.co magis eognata Ôcfamiliarior eft figninca-
tio.Similitudo vero âut fubftantialis eft,vt quae ex généré,
aut fpecie:autaecidentalis,vcex quantitate, autqua-
litate,aut variis accidennùm formis: aut imitauonis eft,
vt cum quis alij quouis motu opens cóformatur. Et bóc
qùidem modo poteft creatori,creamra èffe confimilis,
cum tarnen nüUo fubftamialiyel accidétdi-participent.^.^, - H H H H B
Cauiàc quoque fuus conformatutefFeaus, & rcciprocc | Qmfquis enim fommorum fcquiïur «nitaoetn, parum
ciufa,fi iramen minor «ft.fcfteäni fao iicitur «fie H R in lcge'Dei vigrkns eft, & düm Mei fKifrdifpendium,
'milis-Cetenimfirniliam’rerumficuridemiudicium,ira j perniciofiflîmcdormir, yeritasfiquidemab eo iogera-
&eademnotaeft.Etquialrgnafi:equ'entei:'eadem,ineo'i aaeft.hdceam tam factie porcftappreliertdere.quam
vclmaximears conreaorisapparet,ftfubjde,offerte ft- I vrioncmexpongere, vel punâo enrare carrincam jqnt
gnorum, diuerfitatem lemm cauta difcre'rione 'aiftirr-,| calîgâttbùs Scuhsinixxeridicpalp^t.Etlacethçcfomno-
gurc.Hæc quidem getteraIiafunt:Qurë Vero firnt fpecià- ; léntrapeifidr* fit fider ftimulis _exc«anda ,S£ malefict]
liafingalorum, latiuspacentïNon ramen pratercundn } potïus,qriamart:ficijtmpugnand»rllufit*diurnæamcn
eftifi^orumvim, proqnàlitateperfdmrqmfieuiorfcm, | grariædifpofitiontsluænon^bftrurmnsvtas.nonpra;-
aut mitioremcITe. Pecunia fiqnidem cont^aatio, aliis j clrtdininjfcmitas.qutn fpirtfus vbtvalt (ptrec,& pto at-
lætuinStiftern àltis'euentumtfénunciat. Sicèxnonâp- bitdofilôfirbieatsmenribusfflfundatventacemi Yera
patrenribus caufis inopina Veneris prxfentia amarifudi- quîfquis credirlttatcftrfnamfigmficatto.mbus ay gat io-
nemfortanafie^enriusmgerinYndeiMnaHypfipyles
Atchcmorum lugentis extimftum
Nunquamimpune per vmbras
Attotiiu mthi vifa Venus,
Si enim ex reliquiis cogitationutn, aut Gereris Bacchiue
ftimulis incitata V enus occurratj infomniorum vanitari
redtius applicabitur, quae omnia codie&orum difcipH-
na,qnafi vanacontemnit,iuxta illud viti iapient^^
S omnia ne cures jtam mens hum ana,quod opta't,
Dumv 'tgilatfo rat.p erfim n tm ie riiitidip fum . -
Interdum tarnen & per antith.efin rerurn.fcqucndafiint
veritatis veftigiaj ficut cufn Magno Pompeio tuina im-
mineret,conn aria vifis vaticinata,quies,l3etitiamque vr-
bis, poptili tripudiantisprasconia* plauiumque theatri
fiii, quafi re totius imperijbenegefta, fortunaperituri
ducis oculis ingerebat.Res quoq; quae turpis &qbfcde-
na eft in fuperficie.hqneftiffimae veriratis quandoque
fubftantiam tegir. C.Cae^r in minoriaerate iq fomnis fibi
vifus eft, matrisinceftare cubiculk, turpitudine
foporis attonitus, curare m ad mathematicos reculiffer,
vniuerfam terrarn ditioni eius fubiicicndam refpondc-t
runt. Sicitaquemagnanimi virifpes,ad occupandum
Imperium eredta eft. Deni quead fpeCiem fafti quis V ria
iuftior? quis Dauid nequiotaut crudelior ?’querti decor,
Bethfabeae ad prodilionem, homteidium, Scadülteri-
uminuitauir. Quae quidemomtiia contrafium faciunt
inteUeäum,ciim VriasDiabolus,DauidChriftus,Beth-
fabee peccatorum labe deformiü,ecclefia figurctunFre-
quens tamen&qvfafi reguläre ius eft,vt a fimilibus ad fi
rnilia recurrat intetpreratio. Vetum häc vifionum, quas
quies inducif jdiüifiönem,per Opjpjofira non fieri certum
eft.cum eadem pro parte fit vifiö,aliunde oracülüm,&
propter return figuras poflit fomniis aggregari , & vni-
uej fts eorum rp‘ cie:squand;Qque'eontingat:qupd &ftu-
diofis feriptmar implanum.eft, Vifio Africäni,Apqca-
lypfis Apoftoi,, panteli,s &.Ezechielisoracula,fomnia
Pharaonisöc loieph,corümquäd?£kafunt faciuht fide.
i tramiterati’onis exorbitat. Plane fifcrroo profératur
arnbiguu:6ccuius multafint figBificationes)p'önne\me
rito partfm dodkus videbitur,quifquis ex eo cura difeuf-
fionèni fcnfuum fibi aliquid perrinàciusffuadebit ? Pro--
fecto rerum omnium (vtpraîdidum eft /multiplex eft,
& varia fighificatio. Miiltipli-ciiim verodiftin^io diligehs
habeöda efi,neförte dum vriam ddigentius fequerisvin
alraro deterius prol.^bstb. Vndfc pacecconiedtorium,
qui nomine Dknielis inferibitur, autoritatiis& veritati&
robore deftitutum, tum res lingulas finguiisfigni-
ficatiônïbus arëer. De qu;b*n’oh yiderur Jctitis exequé-
dum,çumtotahiûufiuodi fie inepta traditio, &vagus
cönie«ftorum liber, per cuiioförüm nranusimpudenter
difcurrar.Habuit lane Paniel graefäm interpretandi vir
fiones & fomnia,quam ciDorninu»inipirabat:fedabfit,
vt-vanitatem jhäc in anem redegeiit Vir fandtus, qui lege
Moyfi prohibitum effe noue>ar, ne fideliu quis fomnia
fèqtîëretur. Sciens vtiq; %elliteraSathän*,adfubuer-
fionembomiDum,inangemtnlucis transfigurari,ôcim-
miffiones fieri per angelosmalos. Iofeph q[Uoq*, eönie-
étàndi gratia Ægypti principatum obtinuit, & quem
fratres qüafi de muidia fpmniorum véclitum Hifmahe-
litis,obnbxium fccerantfefuicuti, digitus Domini non
minùsïucünd'6 quam fälubrimyfteriö , reuelata facie
fiiturorum,quafe regiquiefeeftti ingeflerät, quafi quo-
damfdmnibrurn vehicuioj.de fqùalore carceris üfcregni
faftigiüm fnblimauit »vtnon mpdo liber de feruo,fed
nobilium&Proc^rumP^mus^ n0tant^ rc^ ‘ ■ CCt
folio pricedërëtur à rege. Quod Vtiqae fide human*
fapiemiacartificio contingeie p.otuiffet, ali quern deccl-
forum fuorum ante eummeruiffecrcdiderim, Velfcicntiam
proroerendi virümiàn(ftum,& pictatisafféâuple.
num,fi non hurnano gèneri in commune, quod tarnen
æquitatis effet ,fcatribus & filiis facile putauerim reli-
quiflc.AdhaeçMdyftseruditus in otfini fapientiaÆgy
ptiorum,hanc ârtèm aut néfciuit aut ipreuit, cqmcam
1 . • ■ - impie-
Liker 11,
impieratis errprem detcftaius,apopu)o Dei extermina- j
re curaucrit. Praterea fandtus Daniel difeiplinas 6c fa-.
pientiam didicit Chaldæorum j quod vtique fandtus vir
nonfccilïètjfigemilium difeiphnis inftrui, credidiffct
peccarisadfcribédum.Habpitqi erudttionis participés,
quos leg's & iuftiti* Deife gaudebat habere confortes,
Simuletenimdifcebant Ananias, Àzaiias, Mifael,quic-
quid poteratdocere Chaldæus : fimul à menfi & à rega-
libus epulis abftineb at,quod infpirabar Deus. Acceptis
leguminibus pariter re licit ban tur, eifdem contenti erat
militia; fuae ftipendiis, regi vna famulabanfur. Sed ecce;
priuilegium,quod homo ednferte non potuit, fingilla-
fim datum eft Danieli, veinlucern proderetaenigmata
fomniorum,& Ekominodi&antc vmbrasdifcuteretfi-
gararum. Vtverofamiliaritasdiuinae gratiae euidentius
illacefcat,quid lex in ftrato Cubans praecogitaret agno-
uit,& mediracioni vifacpnne«ftens, myftcrtum falutis,
quod vmbra obnubilât, & in fine fieculorum comp.le-
tumeft.autcomplendum, prudcnterexpofiiit. Siccinc
folent conie&ores cciam cogitationes excutere,& vmbrasexinaniresexplicareinuolucra,&
iliuftraietenèbras
figuratum ?Si quis eft qui pari gtatiç priuilegio gaudeât,
accédâtad Danielem,& Iofeph,& fi militer cum eisDo-
mino gratUletùr. Quem vero veritatis fpirittisnon illur
ftrat,de arte fomnolenta fruftra confidit, cum afs omnis
habeat à natura originem ,ab v(u&ratione proçeffum.
Ratio yero in his tantum defe&um patitur ,* vt quo fc
vertat. quijd iudicet, plerumque omnino non habeat.
Quod quidem cum frequeter eueniat, facillime ex pau-
ciscolligitur. Solicitus:quidam, nomen etenimà me-
moriaexcidic,etfinarrationisautQrcm magnum teneâ
Auguftinum ,inre dubiafènfùm alteriuscuiremnoue-
rat effe nocam, magnainftantia fibi poftulabat exponi.
Cum vero alter petétis defiderium promiffionibuspro-
traxiffet, & vnius inftantia deludereturcalliditate alte-
rius,accidit vteadé nodte pariter fomniarenr,alter quod
rem quçficam petenti exppnerct,alter quod ci à do&io-
re diligeudffime exponeretur . Faâumque eft, vt cum
vmbra quietiseuanefceret,femiraretur file ad feietiam,
quam diu qusfierar,finp doéboris bénéficia, nulloq; fui
exercitio peruënifle.Deinde cum more folico, apud do-
étiorem agerer,vt fibi promifliim folueretur.iam,inquit
doétior, faiftumeft quod petifti.cum eanoftevtdoce-
remacctfferim. Quisbuiusfuâi explicet rationem, nifi
quod boni fpiritus vcl maligni'exigentibushominum
mentis,eoserudiunr,velilludunt? Nouic enim Hiero-
ny m o referentc, c at holi ca matcr,Ecclefia,qu omodo'ad
tribunal iudicis Dei raptus,eo quod libris gen ti burn ve-
hementius inhæretec,ibidem coaâus eftprofiterife vl-
tra gentilium libtos non modo'non ledlurum, fed née
eciam habiturum. Ante fîquidem proTeffionem interro-
gatus, cum fe diceret Chnftianum, eià indice probrofe
obieélumeft, quodnô fuus erat, fed Ciceronianus. Hoc
tamen non audaâer fomnij afErmauerim cetifèndum
nomine, cum idem veracifiîmus &c piudentiflîmus do-
âor vmbram fomnij non fuifïc,fed rem fecuin veraciter
agi Domino yifitantc, etiamiurifiurandireligione cpn
firmet.Et vt plenam affertionis fuç faciat fidem,ljupf em
verberum in cute,vulnerum cicatrices expergefa<ft lisb-
ftendit in corpore.Sed cum hæcà fpiritibus circa homines
fiant,earn folain rerum imagi n cm fidelis anima non
afpernatur, quae innocentiam relinquit incolumem!
Quod fi materiam vitiis afferat, libidinem force accen-
dens,aut auaritiam, auc dominâdi ingerens appecitum,
auc quicquid huiufmodi eft ad fubuerfiônem anima:,
procul dubio aut caro aut fpiritus malignus immittit.
Qui in qUofdamexigentibus culpis,Domino permitté-
te,taca malitix fus licentia debacchatur, vt quod in fpi-
ritu patiuntur, miferrime &c mendacilfime credant in
corporibuseuenire. Quale eft quod nofticulam quan-
dam vel Hetôdiadem, vel praefidem notftis dominant
confilia & conuentus de no«fte afférant conuocare., varia
celebrari conuiuia , minifteriorum fpecies diuerfis
occupationibusexerceri,& nunciftosadpoenam trahi
promeritis,nuncillosadgloriam fublimari.. Praeterea I
i l l .
I infantes exponi lamiis, & nunc fruftatim difeerptos, e-
I daciingluuieinventremtraieâos congeri,nunc præfi-
dentis miferatione reieétos in cunas reppni; Quis vel
cxcus hoc ludificantium dxmonum non vidëac effe ne-
qui c iam ? Quod vel ex eo pàtet, quod mulièreulis & vins
fimplicioribus & infirmjoribus infidc, ifta proueni-
unt.Si vero quifquamcorum qui hac illufione labora-
bac.ab aliquo côftanter,&exfignisaliquibûsarguatur,
dæmonium ftatim aut fuperatur, aut cedit,6c vt dicitur j
ex quo quis in luce arguitur, ceffant opera tenebraruin.
Huiusautem peftiscuraefficaciffimaeft,vt fidem quis
amplexus, bis mendaciisfubtrahat mcntis audicum ,6c
nequaquam refpiciat ad huiuftnodi vanicatesôc infanias
fallàs.
C a p .. X V I I I .
Defundamento Mathlmatica,&exercitio fenfuum,& viribus
anima, & profeâu rationü,&tfficacia liber
ahum difeiplinarum.
POffitvtinam tam facile mathemàticotu error à pr*-
ftantioribusanimis amoueri.quam leuiter in confpe-
£tu veræ fidei ÔC fan* confcientiæ ifiarum illufîonum
. dæmonia conquiefcunt. Verumamen eo periculofius
errant,quo in folidicacenacuræ, & vigore rationis,fuum
fundare videntur errorem .Temerarium fîquidem vide-
tur vniuei fis,in legem naturæ præuaricâri, ßc ftultum,
! gratis dîfièntife ab eo,quod ratio perfuafit,A veris ërgo
fumuntinitium,vtpervcradiutiusgradientes , fe'6c Ce- ;
quipedasfuospraecipitentinlaqueum,6cfoucam falfî- '
tatis.Mathefim ergo probabilem, qu* penultima breui j
enunciatur, quam ôc natura inducic,ratio probat,8c vti-
litatisexpërientia approbat,quafi quoddam doctrina:
fuæ iaciunt fundamentum ,vcexinde opinionem fuarü
lubrico quâfi quadam imagineiationis ,in mathefin re-
probam,qüâ;profettur.exteufà penultima,perniciofifli-
meprolabantur- Primonamqueres quas naturacreauit
difcutiunt.easque multipliciterinueftigànt;n;uncqiio- i
modo ex partibusfuis,nuncquomodo exmateriaôcfor- s
ma confiant inquiren tes. Quod vtFàciliuspdfunï,fen- :
fuum vires pcnfant.ôcintclleâus efiicaciam metiuntur.
Etquiafenfuum hebetùdo rerum côrporearum natura,
non tranfgrçdicur.paùlatim aliorum beneficio ad fubti-1
lioraconfurgunt. Vifus-etenim infolocorpcfre,eoque
præfentc,colores tantum ÔC quantitates examinât, Ôc figuras.
S onus folus contingitauditum. Quftus de fàpori-
bus iudicar.Olfaciendi vis in odorib.total verfatur.Quid
durum, quid molle fit, quid lene, quid àfperum,quid
ponderofüm , quid leùe, quid cälidum aut ftigidûny
quid humidum fitautficcum,taâ:usdifcernic.Eft inter-
dura figura: exp! orator, ôc quanfitatis 6c ponder is con-
fçius. Dolorem quoque percipit. ôc voluptatem. Ifque
pec omnes fere fenfari corporis partes diffunditur,adeo-
qué anim* coharens eft,vc eo difeedéte videatur ôctota
corporis vita difcedere.Si vero corpora a bfentium p n -
fatasprpprietacesinquiris,eas tibi crada fimilitudine ab
his quas fenfus agtiouic,poterit imaginatio pr*fe;ntare,
.quç rantperii fidelior.quanto expre fliof fucrit fimilitu-
db. Vnde.ôt Tityrus ad Maronem, non affecutx fimili-
tudinis vitio lapfam fibi querltiir imaginationera,
' Vrbtm quam dicunt Romani, Melibcee,putaui
Stultus ego buic no f i r afimilem, quofapefolemut
Faflores outum ttneros depeüerefatut.
Verum hac tantum alias inter ciput extulit vrbes,
Quantum lenta folent inter viburna cupreßi.
Sin autem familiarius exprefferit reifimiliradinem, fidelis
& vera eft imaginatio,quidi vtitur Andromache apudVirgilium:
.
om ih ifo la mtifuptr Aßjanaftis imago,
‘Sïcoculosjicillemanus ,fic oraferebat>
Er nunc aquali tecum pubefeeret duo.
Verum fi ad iryrorporea diuettendum eft, ratione opus
i eft ÔC intcllcélu , cum^bfquc intclligentiahæc nonva-
I leant comprehcndi , 6c verum non poffir cffcde hisfinc
' vä' " ' 1 ■ s ratioäe