I PibŸà re- ~
! g noium.
debet principaliter intendere tanquam finem, & a j
hat\c omnia cæcefa refcrire, quæin regimine regni fue-
rinc dilponenda. Cumautera, fecundumPhilofo-
phum, duplcxeft finis inopcrib us huraanis,(cilicetfinis
open's : fîcut Medicinæ finis eft fanare : & finis ope*
tantis, ficuc alicutüs Medici force, finis eft, fatiando lu
craCi pecaniam, ve| amicitiam, vel gloriam, non in
quantum Medici, fed in quantum Ioannis^vel Petri:
concingit enim aliquando, euridëmefle finem opcris &
operands ; ' ficut cum medicus non fanacnifipropter,
hoc, quod gaudec & deleófcatur fe fanafle, & finem art is
aflèquutum e l l e 8c cum rex vel-pririceps bene regie
propter hoc, quod gaudec & deleótacur in ordinarione
pacis & iuftitiæ. A liquando vero concingic alium efle
finem, quern intêndicöperanSysl fine propter quçm eft
jpfiinv opus : ficuc archiçeâtus facie domum, non vt
domus inhabitecur per ipfum, fed vcipfe domificacio-
njsôç architedhiræ fuæ precium aflequatur. Eodem mo?
do rex vel prioceps,aliquandoina<ftu & officio regendi
mouetur ex amore pacis & iuftiriæ,&communis boni
rotiuspatriæ :ficut mouebatur A. Torquatusconful, de
quo Virgiliuscanic, * ' f
* Vicitamorpatria, laudum^immenfa cupido:
Aliquàndo amoreglpriæ veliamæ ,quod tandem vi-
tium ( ficutau Saluftius) piopinquius eftvircuri,qüan-
do gloria defideracur propter opiniontm virtuds, cut
foli debetur gloria : vel deledlatione potemia: & ia-
«ftanciæ,ficuciuliufCæfar : veljuxurias.ficut L. Catilina
: velauaritiæ,' ficutÇraflus mouebatur, Cui in hello
fiint quafi licite 8c vtiliter limitati. SC anguftati, qft
ramen imperatores ( quod ad hoc) tunç non Augufti
ab augendo, fed angufti ab anguftando fines Rowani
Imperii poterant appellari : &: quod tunc quafi licite
fieri polfet licite Sc vtiliter etiam vfque ad exhapffiim
to turn imperium, Scablatum, & c. Rcfpondendum :
quod nequaquam licuit Adriano Imperatori, velloui-
niano,fines Imperii fimpliciter 8c cum renunciatione
tradere, & Imperium citra fines debitos limitare : nec
vlli Imperatori vnquam licuit, vellicebir : quia turh
caderec à nomine & dignicate Augufti, quod figni.ficat,
imperium debere lemper augeri, Sc nunquam minui.
Nec Adrianus, aut Iouinianus, fimpliciter/fine caufla
vrgente pro tempore hoc fecenipc : fed cum Traia-
nus debellatum regnum Perfarfim fecilTet Romanam
prouinciam, prasfidem ibi ponendo, 8c faciendo eos vti
.legibus Romanis : Adrianus videns propter iongam
diftàntiam terræ Perfarum non bene, neque commode
capto,rex Parthorum aurum bqucfacftuminfadit in os.,
dicens : Aurum fitifli, Crajfè, aurum bibe. Sicuf igitur
tres funt fines intehfi in abfcu & officioregendi,yid$licec
vnus fimpliciter bonus, qui eft amo{patriæ& pacis &
iuftitiæ : alius fimpliciter malus, qui eft libido luxuriæ,
'vel cupiditas auaritiæ Sc tertius, qui eftcommunis
medio enter bonis & mail’s regibus, licet non fecundum
eandemintenrionem.iciiicetambjriogloriæ :uUia, vt
Saluftiùs dicit, Gloriàm bonus Sc malus æque optant,
fed bonus bona 6c vera via adeamintendit,malus vero
( cui défunt bons artes ) ad ipfàm obtinendam mali-
tia ôc dolis contend». Ira (inquâm) tres funt etiam di-
uerfitates intentionum & finium, quidam enim regum,
& vtiliter fàétum eft ab illis imperatoribus adhuc
pofte ibi prouinciam obtineri, prouinciamrefticuit
in regnum, priftinosfines concedensregno Perfarum,
cum fubie&ione, quam ipii Per (arum reges Odtauiano
primo imperatori promiferanc & feruabant : propter
quam fubieiftionem Perils denuo rcbellantibus, Sc pro-
rrtifla non feruantibus, poll Adrianum finguli fere imperatores
. officio regendi & poteftate regnandi quærunt &indeincépsVçrlus
Perîàs fluiuus Euphrates Romani Im- {tendant comjnune bonum patriæ, & ifti tnôûentura-
perii finis effet. Vnde quia taie paéfcum canquam coa-1 uiore. iuftitiæ 6c bonæ confcientiæ : & jîï funt reges fîm-
dfcum non habuic firmitatem,*fcd indicabat, vel m i.rope-1 plicicer boni, quidam veto intendunt fatietatem, &ex-
ratore, vel in excrcitu, vel in vtroque defperatam quan- ipferionem auaritiæ & luxuriæ : Ôc ifti fiint rëgç* fifnpli-
dam animi vilitatem potius quam virilitatem, eo quod cirétmali, quia ad exatiandani &pxplendam auariciam
contra legetn 8c morem Romanorum mbr,i pro con- I & luxuriam fuam, fuam, môucntur dupiditate Sc crude-
feruando honote, &augmentolmperiinonaudebant, htare. Quidam vero quærunt vanitatefn gloriæ, & quia
poftetiorcs Imperatores illud padtumdc-illam limita tio - , gloria præmittm virtue» eft, ip fi feâantur qpèf a virtu-
nem Imperii racam habere nullacenus voluecunr. Vüde . turn , non pfopter confeientiam, fed propterfamam &
plures Impesatores poftmodum iterum contra Perlas 1 gloriam ,\& ifti funt reges médiocrité* &'mix'tim.inati &
pro fubieâione illius regni bellarunt, ficut legitur ih 1 ; quia virtus talium non eft vera virtus j iedfiifta.
Chronicis dé Theodofio, & Heraclio, & Iuftiniano j Vera enim virtus eft ilia, qua; ad ilium finemrefpiçit,
magno, &aliis pluribus. Ad feptimum, patetfolutio 8c . fluo *n bonis humanis nihil melius eftèpoffic.' Vnde
refponfio , per ea quæ di«fta funt in relponfionc ad ter- : vere boöi reges honorem pro yirtutis præmio non pe-
tiiatn argumencum , fuperius pofitum : quia pbie- | runc» fedfubditiipfisnonpetentibusexcandignoQnc-
ciionis Sc foludonis eadem e $ caufia 8c ratio, hic & tunt ! cum è contrario fiâiregesproexpletisvirtutum
aliquibus operibusgloriam fibi oblatam appetant, non
oblatam veto improbe exrorqueant, vt dicit Seneca :
quod vere bonus fruâum virtutis fibi ponit in con-
leientia, ftultus veto in gloria : qua: fine vera virtute eft
venta*;& inane quiddam, iuxtàillud Pper«,; ;
Gloriaquantalibtt,quidtrit,ftghriaiantumeft ?
Vnde patèt, quod tales reges faciunc aliqua virtu tu m oribus
bclla continuaintulerunt, vfque ad Iulianum
apoftatam faâum imperatorem : qui cum efiet contra
Perlas in bello conftitutus, Sf Romanus exercitus
prælium contra Perlas aggredj diffcrret„meliorem op-
portunitatem fperando Sc expeâando : lulianus diui-
no iudicio in lê furens, & in exerci turn luum, naues (quæ
Romanisviâualia apportarant) iulTit incendi, vt ticex-
ercirum vidtualia de cærero non habentem,ne,c habere
valentem, vitro in prælium prouocarer. Vnde ftatim
prælio commilTo, lulianus in przlio primus eft interfe-
6tus, Perfis quidem adhuc non vincentibus, fed paulu- ‘
lum difcedentibus&cxcrcitum Romanorum Cdimiflo
prælio) in gyrum circumdantibus, & in locis magisar-
€tis Sc anguftis obfidentibus, ne adprædasprpprervi-
dlualia comportanda difeurrere podent. Qua riccelfita-
te coadtus exercitus, ftatim Iouinianum imperatorem
fibi acclamantes fecerunt, Sc vna cum illo,-licet coadto
& inuito , padlum fecerunt : & pacem Cum Perfis, vt
ab eis difcederent,pbfidipne exercitus foluta : Sc vc
Peru finis.
C ÀPVT X IX / , * '
PRædicïis igitür ad tnaiorem mtelligentiam de coh-
ftitutione & ftatu Sc fine Romani regni fiue imperii
præmilfis : nunc vidèndum eftdefinijjusregnorum &
regum iacommuni. Vnde notandum eft, quod licéc . . „ , ____ -
ordine naturali rex fit propter regnium,& non econtra : | pcra non vere, fçd fidle : quia verum finfèm yirtutis non
propterea naturali ordine idem debet elfe finis în intén- | intendunt, non refpicientes in illis operibus àd con-
ione regis, qui eft finis regni, propter quern (cilicet re- J feicnriæ veritatem, led ad famæ & irianis
gnurn liinpliciter eft a p r in cipi o con fti tut urn. Finis aU-
gloriæ vanitatem:
tem proptèr qUem régna funt aprincipioconftifuta, eft
Ordlhatip & conferuacio pacis & iuftitiæ inter regnico-
las, quam ordinationem & conferuationcm ètiâm rex
C a p v”T
I ipuplexr^
1 ! ruin fiai?.;
Imp. ÄÜjgulcifom
«ft.?
B
Natiuicas
Chrifti.
Rôm. Imperii. 701
C a F y t X X.
ia igitur didlu.m eft de fineconilitutionisregnp-
rum ; propter quern confequen dünî régna & regés
QlV
funt'à prinçipio conftitüti : VltimP iffine Iciendùm ëft,
quod neut piCit Auguftinus 19. librp de Ciuitace Dei,
duplex eft finis reru'm ^ videlicet (9>.fummatiouii, id eft
perfedtionis vniufeuiufque rëi : qui eft finis ad quem
perducitur ôc periiénit res, vt përfèâà fit; & finiscö»7
fnmptiotiii, id ed defedtipnis rei j âd qùém perducitur &
perucnic res, vt deficiati& vltranp Finisigitur
ionfummationis, id è ft perfedtionis regnilêalmpërii
Romani, quo perdudlum eft multorum bejlorum & la-
bovum fudoiibus ad hoc.vt adfummam pérficëretuf,;&
in furnmum ftatum ftium poherëtur , fuit temporeQ-
^......... dkauiani Imperatoris, ante quem & poft qùém fub nullo
(musftatùs-. fëgum'vel Imperatorùm, Romanoruhiregnum feüim-
|Rom.Im-c| perium àd Tantum culmen.peruenit : cuius anno qua-
!P^fumma^ dragelimo fecundo Domirius nofterlefLis Ghnftusna-
tioD&mpxi tus fuit, toto Romano orbetub vno principe pacato, &
egfumptid.} defçripto àd cenlum ; ad fignificandum, quod illé rex
îçquuta . ï cceli & terrænatuselTetinmundb.quicoeleftia&tefreft
ria ad in uiceip epueprdaret , & arcetna pace ac gàudio
pacificaret,& eledtdsad ætcrnum.regnumcoelorüm li-
bro yjcæàdfcriberet : vt dicit Qfegorius in Homeli? fu-
per Euangelitlm .Éxiit ediâum à Cæfàre Auguftp, quo-
niam ilia cempptalis pax tunc yigéns ,ad myfterium æ-
ternæ pacis regnieoelqrum fignificandum.iili tempori
diuina proüidentia fqemc reftruata. Sed quiaomne
temporale eft mucabile ôf tranfitorium ,iüxta illùd Éc-
clçfiaRicXyOmnu tempus Baient, & certïs fpaciù tranfeuntv-
niutrfa, &c. quia nihil pérmanens eft fub foie : propter
hoc ilia vniuetfalis paX totius Romani qrfc»is& imperii,
ficut ante tempor^prædidti Augufti, nunquam ad talem
8c tantam plenitudinem & perfcdlionem peruenerat,
ica & poft tempora ipfius Augufti deinceps nunquam
peruenit^ fed ipfum Imperium Romanum deinceps àd
defeâionem 8c diminutidne.mfui, in fuisiuribus ôc vi-
ribus, femper plus ac plus in hodiernum vfque tempus
eft collàpfum, ita quod einçn refter amodo quicquam
aliud, nifi finis quotidianæconfumpt;ionis&: defedtio-
nis, vfque dum fie totaliter conlumctüracdeficiet, quod
amodo iam non amplius erit, licet olim aliquidiuinato-
tes roagis: quam yeti prophetæ, adulando Romanis Imperatoribus
& império , aflè^reapfifuérint, quod R o manum
Imperium cfièc æternum ,ex eo quod bene vel
finfRonîf
Imperifah
Mccfly^u;
tius)eft idemfentiendum& tenenduni.’ quod luccclTu
,&antiquitate temporis ceflèt & deficïat irt fèipïoi Se-
’ çundo hoc ëtiamattendi poterie, & videri ex funda-
menti ipfius Impèrii fhftabilitate.Fundamentumenim
driginale & radicale ipfius Imperii Romani, ficut çæte-
rorum regnorum minorum, eft çaùfla ilia, propter
qûam afléquendam’fiint omnia régna cum iploImpe-
■ rio conftitura; : yidelicerpax omnium quai funt in re,-
gnp,'&fecuriraseorum.Supérillud fündàmcntum fiint
omnia régna conftituta ôc ereâa, mediantibus duabus-
cqlumnis, Icilicetiuftitia Sc potencià. Qma iqftïtia éft',
■ qujé fîngulis pacem ordinac, & procurât, diftribuendo
vnicuiqf quod fiium eft, & fàciendô vnumquemqi fuo
efle contentum. Potentia veto eft, qüæiuftitiam défendit
& conlèrUàt, conpertendo iplàm in iudicium. Sed
circa hæc tria, feilicec circa pacem habendam, & iufti-
tiam conferuandam, 8c poténtiamreâié gerehdam, animi
hominum commùniter funtroutàbiles,’& ad eorum
contraria procliues: videlicet ad difcordiàm, ad iniu-
riam ac violentiamalnsinfcrendam:8cmaximeéôrum
animi' qui funt in. poteftatibus 8ç impçriis conftitüti,
cumilli maioratradlent,& circamaiora magis afficiatur
animjus , fiue bene.'vel maleafficîatür: 6c hot tanto plus
& fortius, quanto viciniusadluum finem, cUm ipfo la-
pfu temporis labitur mundus. Ergq éx ipfa fuifùnda-
me'qti inftabiliçace neceflè eft Romanum Imperium; ficuc
& alia régna, fucceflu temporis & curfu mundi ad
fuum finem deficëre &ccflareiJ Terriqpatëthocpræ- iVaticioià
cipue ex Prqpnetia, Ôc Apbftolica veritatè : qiiià ficiir ai {de intérim
liorumregnorumdcftrudtiones&ccflationesfiintin(k~ jrcgaoruni,
era fi;ripcura prophecatæ, prædiâæ, & tandem ctiam
impletæ, vc patet de regno Ally riorum fiueBabyloniöil
rum E(aiædecimo,&derëghoÆgyptiorümEzechierisl
r$.8c de regno Perfarum ac Medorum Danielis‘quinto,
& de regnq Græcorüm Danielis (ècundo : ita Ôédqre-.
gno Romanorum, Danielis eodemloco habetur, fimi-
licer & Num.i4.Venicnt (inquit)in criëribus de Italia, 8c
fuperabunc Aflyrios, &vaftabuntHebræqs,&adextre-:
mum etiamipfi peribunr. Qizod Origénes ibidem ëx-
ponic de regnoRomanotum,vndeHiéron.fuperillud
Danielis z. Ex parte cric regnum illud folidum, Sc ex
parte contritum, èïc.dicit |.qupd ficutin prihciipiô, Rq-
man. regnô nihil fuit diirius , ita etiam in fine nihil Wts
eodem debilius. Apoftolus quoqj z.ThefiT. z.loquens
de aduentu Ancichrifti dicit, quod nequaquam vëniet
ille iniquus, nifi venerit dtfcejSioprtmum, de qua difcefiipnë
dicitur in glofla ibidem» quod triplex difçeffio præcedet
male , & nunc cum augmento aliquo,-nunc vero cum |- aduencum Antichrifti, videlicet primq dilceffio regno-
diminutione ßc detrimento, longioritemporeduraue- ' " w '*'• • - -
rit, quam alia magna regna mundi, vt Afiyriorum Sc
Medorum 8c Grscorum regnum.
C a p vt X X I .
S Vod ergo Romanum Imperium non cum fine Sc
confunimatione mundi, imo ante.finem Sc con-
finêmun. I fouimationèm mundi deficere oporteat, Sccefiare,his
dl- wtiouibus & caUffisinlcriptis videri poterie. Primo , ex:
! temporali rerum mutatio.ne & defedliöne generaliter :
1 quia.idem eft atteadefe &. videçe incotpjquod in par-
! tibiis.Sed videmus infingulisreb.ustemporalibusquqd1
1 iùcceffit tempqris dcficiunc in femetipfis: cuius cauffa
Çft. quia yt diçic Philofophus V I I.Phyficorum, tçmpus
eft plus cauffia çorruptionisj quam generatiqnis : quia,
diftare facit res, Sc elongari a luo principio originali.
Quaritq autem plus diftat aliquid, & elongaturdfuis;;
principiis originalibus. tanto.plus debilitacur. t Ergo
7^ppraliàqmniaexipfq fiiccelffitemporisdeficiuntip: j
iuxta illud ad Hèbræos 4 . ; Qrjod antiquatur
6c fenefeit, prope interitumeft. Gum ergo alia regna
uiundi tanquam tem poralia fiicce.ffu tempocis defèce-
S & cefl&uerint in femeripfis,ytpatecin regno Afly.
rum à RomanoImperio, fecundo Ecclefiarum ab obe-
dientia fèdis Apoftoïicæ, tertio vero difeeffio fidclium à
fide: quia ftànte adhuc capiteEcclefix in fpiritualibus,
fcilicet Imperio Romano & ftancibusadhucfidelibus in
fide, loeum&commoditatemnonhabebicdeception
dominatio Antichrifti, càpicibus-prædiâis 8c membris
ipforum ei refiftentibus. Cum verb corpus Ecclefiæ fa-
(ftfim faerie acephalum, &per confequensmefn bra fin-
gula fine motu Sc fenfu, quantum àd véritatëfn&vnita-
tem acfirmitatemfidefitiinclbcum &ëffé^umliabebic
aduentus Antichrifti, Sc malitia ipfius : ficut dibit Glof-
(à fuper illud Prophetæ, Inclinabit fe;& cadet, cUm do-
minatus fuerirpauperum : idëft, membror.um Ecclçfiæ
tunc infirmorum, & defolatorum, quiairi etrorem im'
ducentur.fi fîçri poteft, etiam eleifti. Ecdicit,Sifieri
poteft, à fenfu con trario : quia fieri rioq poteft in totum,
cûm- Ëcclefia Sc fidcs poflic periclicari, fèdnèquaqtram
fubmergi, iuxta illud Luc.i z.Ego prq te rogàjuiPetre, y ç
non deficiat fides tua.
C APVT x x i i .
Vm igitur cbnftans fit, &indubiüm, quod non nifi
— - v /- r^ an te ad u en tum Ahtichriftifutüra ficpræiliâatritiorura
ôcMedorum Sc Græcorüm*&: in aliis regnis mi- I plex difeeffio : fcilicet primorcgnOrum aRomanbim-
noribus , ergq & de regno fiue Imperio Romano ( cuius perio, pet quam difeeffiohem ip fum Romantim Impe-
appendicia funt régna minora, tatiqUam partes fui to- | riuiin dcfiçiet, SccëfiSbît in totum, fecundo Ecclefiarum
Biblioth. Vet. Patr.Tom.i^ y N n u :? . abobe