ills
■ g
1611
tjtiAjfhei Vt f t t iiu d en fis
pi§b
V. Érga pupillos, hofpitcs , dichtes , cogMtoi Im a p h e i V e g Ü
& affines. ' ^ ^ *> \.t* 4
Vi. Erga facerdotes.
VIL Erga fêniorés.
VIII. Erga doftqs hommes.
IX. Erga præcéptore*.
%, Erga Magiftratus & Principes.
XI. Erga egences &calamitofos.
XII. Erga foeminal. ...
XIII. Deverecundia crgafeiplum.
Î I B E Ä v.
ITERVM DE V E R E G V N D IÀ
morum. jn p
I. Pe Verecundia habenda in rebus, Ôcdelaudç
Pudiciti*. -
I De Verecundia verbprum,& de cornpelccnda
r 1 lingua.
III. De Verecundia motuum., geftuumque cor-
j-- , poris.
IV. DeVerecundia mundici* corporis atque ami&
us.
£ I B E R VI.:
sp - Dc Verecundia habenda in domo , atque in
i 1 ...çonuiuio.J._ I....
I I. Intemplojôcirquèfacris.
HI. In foro, carterifqué locis profanis ac publi-
, cis.
IVi. Run« Vit* ruflic* cum vrbana compara-
L A V D E N S I S
<DE E<DVC A T IO N e L I
BBRORVM. ET EÓRFM CLARI S
monbus.
L i b e r I.
OPERI S S V S CE PTI. R A T I Ó.
■ . r t " ■ f
f , % ^ 1
P ' I
è I
V. De Verecundia hàbenda fècundüm variam
cbnfideratipnemtemporûm..
VI. De hàbenda râtiçne temporis : vtque non fru-
^ ftra illud & fine vllo to n o opéré labi, finaxnus.
,
m T Y P O G R. A P H O
S cHO TTV.S.
h
No» eil quod pluribus opufeula bac facra laudem aut corn-
JH libtrorum educationvtilûeïl futurus magiflris noflris
quando & de fludtorum ration confiltum ddf üb. ii.
& l i t .
Deperfeuerantia in Religion, omnibus omntnO Religiofis o-
nmifyfexas proderit.
DtlV. Nouiß/müconcionatoribm vtilit Traäatus.
Declamatio & PbiUlithia, Rbetoribus commoda infiholis.
Poëmata, Poetin cUßivtilkacpietati.
C a p V T I. „ ;
Laudatur fanftus Auguftinus, & fanttaMonica
muter eius.
I tantum nobis ingenii' effet, vt quod in
prsefentia aggredimur, retfte confumma-
teque përficere poiTemus , cdhfuleret
proculdubio non pariim public* vtilitati
fufeepta noui huius operis lueubratio.
Scripturi enith fumus qpomodo parantes filiot educate :
Qtipmodo filii etiam vitamagereCazm debeant. Quæres
quani non mpdb yrilis, fed perneceffaria eçiarà cognitu
fit.neminem putamus, qui fane fapiatignorare , riemi-
nemque proinde fore fperamus qui npn iibenter fcri-
ptiun culam n oft ram , qualifeunque fu e rit, legal, le-
genfque etü non fermbnis, at rei certe.,dequafernroha-
bendûsçft, dignitatem commender. Q u id enimamore
filiorum W iu s ? quid dulcius? Quid eft velirapënfæ.vel
laboris.vel periculi,quod caufa filiorum non vitro fufei-
piant parentes ?vt quosintenfe atnant, videant etiam a-
liquando inter cetèros morrales & diüitiis, & gloria, &
virtuteprxftantes habetiP-Ad quodnplla certqcqmino*
diore aut aptidre via perueniri poteft quam fobria &
{ànâaeorum primainftitutiOne: quam fireétefufeepe-
rint,euadantnimirum poftea Sc fama celeb re s, ÔC re rum
gubernatione magniatque excellentes vfri. Nfegde veto
igoorarnus aggredi nos materiam ab aliis iarnreerq au-
âoribus'eïeganter,copioféque perfcriptqm^uib^quum
& dbarina ,^ingenio> & diçcndi facultate longe-iropa-
reslimus, maiore forte quam par fit confidentia,cantunil
oneris afluropfifle iudicabimuj:. Q u o ’d ,fi jnftituti noftri
ratio,qua adhscedifTcrenda^doti funJus^qfte perfpeâa
fit,non modo non arguet nos quifqua , fed gro fufeepto
infuper præfénti labore etiam plurimum cbpôemUbit.
Nam v t id aperiamus : quuro ab gentilibus ac maxirne
• poeticis ftudiis, quibus per omnem adolefceptiam ardé-
! tiffime vàcauérara,conuçrttiflèm aliquââo animû àd le-j
gendos (àcros codices, deleftâtus fum adeo eorum le-j
i Ifcione, vt, quod minimp antca fperaueram,offenderem
I tantum eloquenti* (ne dedoiSrina aliquid dicl)quan-
tum mead noua ftudii inuitare, ac yehernentiflirnein-l
dammarè coepit. Quumque fummopere omnes diuin*
fa pienti* fcriptores legerem : legensadmirarer ,¥dmi-
ranfque maxime deledtarer, vriius tamen ante ç|terosL
Auguftini adeo me ardens amor corripùit ,y t quçm non
fecùs ac miraculum mundo natumfuifle àrbitrarcr ,ib
lunviam'non folum legerem,fed colerem etiam, fed im-
ploràrem, fed inuocarein. Tanta quippe legenti èum
occur rit doétrinarum omnium eruditio, tanta cloqua;
vbertas,tanta ingeniivis & altitudo, quota fatis omnium
iudicïoperuulgataprædicantur. T ara cumulataeftprx-
tereaeorum, qu* litteris mandauit infinitaque fuppel-
lex,vt mirum fi cot ilium,quot vix nemô librarioruro ex-
feriberet, diftare potuifie. Tarn callidus eft difputator,
tara do6kus diceadi artifèx, vt quo yelit qi^jumcunque
animos ducat : ynde nolit elle facile pro arbitriodèdu-
cat. Tam folendefcens fæpe eius confurgit oratio, tamquè
fui quafi riegligens f*piusetiamfeaeprimit:atque
Sacroru!
librorui
»ilislfr
dio.
vt res quæquC expoftulat.tam fublimi ter, preffe » teitipc'
rate omnia exequitur,vt famulam certe & ad nutum fim
feruientem
ta,, ß
I g Ham êfdl
iaiorum.
! ConfefliP'
•s B Au-
II DhocmlrilJliiau sS
U Ot Tir»»'*
I Domini
I babica ad
I luuenes
I Philofo- •
I pbiïftu-
I diofos in '
I dicCatha-
I rioz :
I■
(auntia
1 uAugußi-
niign*. \ I 1
I Itbtüoscon—
V M M it.omnibuo
I yobio oft
C :1
I f"»il‘‘3rcs>
1 hoc eft H
I jwjuinler
®I mon»ilm | |
B vtftrUyli-A
1 : l‘à vebu II
Ridern à
I &XM his i I vmüfr
I tiducii ,e-‘
I bn>,àfi4ia-i
I non,fiue
I, VI vnt I vub» Gu
I tiJitimt,
I
*nimum
I 'miir ai-
I fafunt:
i Jtoicwn
D
! hopiibi
fm iolu. I » «ff«. I
I °* S. Mo. E "ica, I»ƒ.
'■ûlob.iu,
ISMSS
\m
"“ i « ?
( N‘0HC y.
frmientem eloquentiam vin.dicâfle videatur. Taceo
rnoderationemeius:quam tanquam puriffimo qùpdam
fale condira fàpidifilmum omnibus feripta fua guftum
fubminiftrant: qua & in aceibilfimds fidei hottes ita vti- ^
tur,vt prius Ce aCutiffimo rationumeius mucronecon-j
foffos fendant quam laceffitos. Prætereo flagrantem di-
(ttioncm, quanta illi vis cxcitandi affe^us perftringçn-
dique animos, quos benè viuendi ttimulos in animis le-
gentium,quas diuini ampris prædulces.flammas relin-
quat: quo plane fatis intelligere licet quam fuerit mens
eius D:#o piena, quam longe ardens alteqüe (ublata,
quam rerrenorum nul!a , quam diuinorum , omnis o-
mnino cor iflius cura pofIcderir,qui qualis animo fuerit,
calem fe littetis quafi perpjéfcuram ettingens. Non alias
ac fecum ipfè verfâbat cog*tationcs:non aliadefideiia
fcjiptis fuisconfeqrauit. Suntenim feripta imago quæ
dam Ôe effigies animorum ; & qualesip cordibusreçqn-
diti latênt,taies etiam feribendô vtaperianturaffattus
neccfTeeft. Cactus non ab re igitur tanto Auguftini a-
möre qujum legens yum pcrcurrerem f*pius atque at-1
tcntius,^erue‘ni ad libres, quos npn eloquen tia quidtm
multum éUboratos, fed aulçes plane ac guftui omnium !
S p r os, p la n i oie que phoindc'iàc h umiliore oratione cpn-1
textos!Cerf.ßmum infcripfît. Illi me quid ( quid elo.
quàr Jqua fuauitate libri perfudetunt ? quo ardoreinr
cenderunt, quantum excitàuerunt animum, quantum
iacentem etiam altius erexerunt : qnanta ibi fc mihi àpe-
ruitveritatisjux, quan tus fplendor, quos in eislègi acu-
leosamoris, iacula pietatis, flam mas deuotio nis, quam
ingens vifa eft mihi atque omnium yircutum laude longe
prædira Auguftini mater, quam fupra omnes,quas
vnquam legerim,mulierçs-& cxcellensÔçadmirabilis:
quam finguïaris, quam incredebilis eiusianâitas, quam
omni^x parce vndique lolida atque integra. Dcleéta-
bat me tam piusin filin m, cui tantopere iam affeâuseflè
coepCram,tam que propen fus eius amor ôç ftudium, tam
vehemens cura & .fb,licitudb pérftringebat animum:1
tantaque filii çaufaeam torqucpatanxictas, angebare-
ius timoré, dolore çruciabac, çharitâte inflammabat,
fpe confolabatur, cotifolatione recreabatur. Fateor,
maternus me amor ille noüo'ftiam amore fàuciauic., Af-
fecerunt me vehementiffime affebtus illi- Lachrym*
ill* laëlirygias etiam mihi yberrimas. excufieriint. Ita
meergoeorum ljbrorum ledtio cxcitauit, ita mihiape-
ruit fanâitatcm eius matris ,quæ in idvfqûetemporis,
riifi quantum vtilgo aliquantb acceperam,me latuerat.
At vero qutim vo|aminaSpfeGrpiuseuoluerem, répété- ;
remque animo hiftorîiiiliusmonutnentum ( quo ne a- f
lindquidém vllum occurrebat legifîè maius aut mirifi-
ceptius^ coepi cqgitare verfareque amplius mecum non
modo virilem foeminaeximiamquevirturém, fedvnde
infuperquone du6tu ad rantam virtuds rnagnirudin.em :
atque excellentfam perueniftèr. IJlndque manifeftilî^'
mum conftare poteft, nihil ci ad illàm, quam confecuta
eft,vit* famftitatem tantum aJiumemi praftitifTe, qùan- >
turn fobriam caftigatamque fub prima «rate eius educa-
tionem : quam quifquis atrentius intueri vo!u,erit, co-
gnofeee eius exemplp mhil certe human« vit* dignius
confüldulque prouifum videri;Quam quifqUisimicarj
ftuduerit , Sc iedx in primis fapicnterqùe vitamagct
fuam,& fan d*de m u m in. ft i tut i o nis fru u pergetuoiç-
tabitur: Namfilios habebit, & fibi audientes, & patri*
çaros , & Deo placentes : honore quoque & opibus ma-
gnosfemper atque pr*ftantes. Vnius igitur tam fin gu*
lari & fan<ftie bene educatæ foemin* exäplo excit.aei pi ç-
fens negOcium fufeepirnus : vt qui id percurrentes non
afpernarentur.manifèftiiisetiamcognofceientemenda-'
tilfimam èiiis &: quâm non fatis admirari pofrumus epr-
reétiffimam educationem ; cognofcentefque non tam
eximiarbiiUui fanbtitatbm.qüam iàndlitâtis etiam ori-f
ginemvenerarentur, & maximifeerentquampropo4
nimus çibus pafiim : & tànqitam lucidiftimum quod-
dam bene te<ftequc viuendi fpcculum ante cunéio'rtimi
oculos pcæfigimus. Quo dift introfpexeriiiç, copfbrti-
platiqdçfuerint,quos vel âparendbuS.fuis naterÿvfelà
Eibliotb. Vet. Pdtr. "Câlin i|.
matre filius m ores falubrefque infti tudones fufeeperint :
difeent vtdufque imitadone cautius 6c fa x & nliorum
pariter vit* cpnfùlere. Nos vt iam jquo tendit oratip
noftraproperemus,enitemur oftendere omnem bene e-
ducandotum filiorum racibnem. Oftendcntefque eam
rite vt fperamus conueniendffimis fubinde etiam fàn-
diffimiique tam jparends Monic* quam filii Auguftini
exemplisfingula quibus idonee ea applicari pote-
tu n t confirmare ftudebimus. Vt qui exhortationes 6c
monita noftca legentesnon refpuçrint, facrum etiam 6c
diuinum aliquid eis admixtum percipientes oble&en-
tur. Inuitamus omnes itaque patentes fimul & filiqs:
grandiores natu fimul 6c adolcfcentiores : atque ad hæc
quæ ipfotum caufa expofituti fumus,legenda magno*;
pere conuocamus, non erit iniucundus eis labot nofter :
proderit etiam fortafle non parum. Legant hæc attente
obfecramus , legentefque ne negliganr. Quumque
horum leâ ionem fibi profuifle in te lle x e r in tA u - ,
guftini etiam ac fan&immc eius matris Monic* nomina
colore : fèmpiternifqùe profequi atque effer-i
re l^udibus memiherint : quorum ope 6c patrocinio
longe magis quam præceptisnoftris & filii egregios mores
&parentesfiliorum egregiemoratorum duleem fru-
btum confëquentur.
De Pur ent um modefi'ut & cor am lib er is exemplo,probe me- i
iris jamilias in Monka imago.
TNcipientes itaque,quid polliciti fumus,de education
-1 libérer um, clanfque tor um moribus dicere : reifte in prîmis
atque ordinefabturi videmur, fi parentes præmonueri-
mus, vt ipfi primo ita fobrie ac fanxfte viuana, ne vita eoi
rum filiis, quibus morum ac dotftrinarum ingenur mo-
nimenta tradituri funt, vlla ex parte rrialo exemplo cedar.
Nam quod in reliqua omni aéfione fit, nemo in
inftitutione nliorum recipiendum etiam negabir. Qui
enim fub veteranis agricolis affuefeunt nouicii agros colère
, magis certe proficient quum videbunt in a fuis eos
velarantes vel fodièntes, quam domi audient docentes
colendiqueagri monita vlla atque prsccpta tradentes.
Et qui nauigandi artem difeunt magis etiam exemplfs
marinorum diferiminum atqueeorumqu*remigando
fieri afptcienr.quam gubernatorum documentis eius pe-
rjtiam affèquentur. Qui yero_ militant tirones, ducum
quoque Sc imperatôrum fabta fortia præclarafque res
! geftas^ntuentes lopge magi> quam præceptaxniliti*audientes
, belliciae atcis inftrüiftiorcs euadent. Quod dp-
cet Virgiiianus illpEuanc^r.dum Æne* filiuip corn-:
mendansait:
i paUant a/Utttigam, füllte tolcrartmagißro,
i i,ü}:niVigraueM<rtisLpU6,tuaCernerefa£t4
jffr.efaiipr-mù&temireturabamù.
Nequee-nim ideo coiritem illi adiungit,vt diiftaeiusau-
diret magis-quam fajfta infpeclaret. Dcnique & à reli
■ iquariHn omnium arnum nmgiftris jneoio cric quinon
excmplopræfenti-i,ne imitadone magis quam dpârîna
vlla, atque admonitione a iiuuetur. Cerdor quippe eft
ocu.lorum quam aurium fides : efficacior quoque quæ
cxemplis percipitur inftitücio quam præceptis. Vidimus
,multos eorum quibus cüra demandàta eft publicisac-
çlamationibus populos ad virtutem exhorta»» à vitiifq:
,deterrere,fummam & fui admiradonem &documen
i torum faorum profebtum tudi popello attuliflè^ ^Jon
t. quod multum ejWdid eius quod profiterentur,fêd quod
| lingulariquadamfanâitate præditi vel eflèntvelhabë-
; rentur: atque eaqu* facienda aliis propoherent : prius
j ipfi facere putaréntur. Nam vt ad Dempnicum fèri-
j bens dicit liberates : Maxime is probut ab omnibus ejfeitidi- \
j cabitur, qui videatur ea non facere quttaliitfacienubus ipfeinere- i
i par et. Ita Ghtiftianarïi auââm fidem nemo ambigit,
j quam fignorum ac fatibfifljmæyit*' eotum teftimonio
qui i primo præceptorë no'ftrq ï È S V adeam diilcmi-
Èbbb nandam
Ho ratius
H
de areë
v . i« o .
Segnimt irritant
animos
itniiffa
per tut-
rts,
Turpe off
doftoricum
culpa rt
darguit
ipjum.
i l l :
ill É l- i l
i l l
l i l
U lf M l