A
Plauri Co*
mccdi*.
B
fPaftar.
c
B. Ambr.
D
1
Varrerii Cenfjurà
rëfcrt A. Gel lins-in No&ibus Atticis , ex cenjum | 8c.
X X. Cpmoeiiis, qu* fub Plauti nominc vulgo forer
bancur,vnam & vigintTdumtaxat,qHae veram &ger-
manam illius Comicieffigiem retuliflent, à M, Varro-
ne feleâas , eaqufc de çaufa Varronianas appellatas :
ocreras autem tamquamc düdoturo yirotura iftena
explofas, Ôccxfibilacas effe. Nec modo, yc font ali-
quaad fallë'n'düra propenfiora,& paradora hominum
ingénia , hoc genus commenti hie fe contiriyit, fed,
in làcrofan ttæ r eligtonis vblumina impie & âtro’citer
picari hint 1 fortaffe non jta. Siquidem alia pocnic
fubefle caulla : vernm, vtrum hsc fiient nec ne, nihil
labor© l natrabo,quid accident VlilTipone codern
anno,auc paulo poft.quam inclytus PortugallkRex
Emmanuel Indiana fohegerit; Florebat ilia tempe-
ftate in poetica laudc Hermicus Caiadus , homo Lu-
Titanus, AngeliPolitianiqqqndam auditor, 8c difeipu-
Tus} cuius clt Epigrammatum libellus. Is Latinis car-
minibus commentus fuerat S.bylbriam vaticinario*
columnis marmoreis in.cifom, qu* per am.ba-
CaiaJuj !
ipo.eta.
itrumpens .cuingelia comraenriria clucubrauit s ea- gas figmficabat.Indos rubirop . . S g n S
que ipfa famäiffimomm Apoftolorum notmmtms, il- j tanorum e f t
luftrauit : cui malo fanando . Be valut peftis latius cmncatot.vt.aliqualncflcntaMquiiatis vctog.a.obtu.
ferperet , vit fanékiffimusGeläßus , PontifexMaxi-iptatccpic in- extremitate pTOPioptom .
rans libros hoiufinodi, quoi falibs de cotbtnentitios Syntram opldum. Vbf-vero defoffa tnattnota ah S H B H H U H H i bibiiothc-, s a m m sm Êm m iÈ Ê S m cis extmdendos. Quam legem hicduximmtobiicieii- ' certain them , limulata deleftatioms cauija r mmm,
dam vt melius intcïfigatur, quantum ptæpoftcra hp- amicosm vi!kmfuam,qu*ptox.maeratloco,ybi ob-
• : r il - -L u ■ r j- o, nimm krehat vadeinium» Gumigitur accubuiflenr
ubus deledtentur. Alte . l eius operas i dura in-fundo foffionibus meurnberent
M m * Ariminenftm SyiioAum ,
* L ettrnùm co f i Jo u r iM t m , Um limemum Sic'enim tufltfi opmabantur. Nec moya
Ä tn tnul , alactitate mgent. , te l,^ S epul s accu«unt
crjphï.Aâw nomine Andra Apcflotl apocyphoc. Acltu »ommt defqflas intueniur columnas , co e q
à * ■ * * * < * • ■ iubcnf . te qulbus lnclfi* b“ ' “ fmodl w
Ait us nomme ThointApoflolt apo. Eu.mçel/a Thàdànomntapn. Sibyllina.
Euangdia nomine Tbont* Apofloli, q^ibtu Mantcbià vtontur>
apo. Eua'g li* nomine BamaU Apofiols ,, apo. Euan-
gtlM nomine Bunbolonui Apoßoli apo- Euang? lia nomme
Andrea Apeßo‘i, >po. Euangiïu , qua falfuùit Hinius apo. Liber
de b fintia Saluatorù apo. Libtr de Natiuitatt Salua-
toris y &de fautta Maria ,veldè obfletrictSaltiàmis, apo. t i lery
qui appidatur, Padoru, apo. Libt omnes ; ijttàs fetii
SibpUtvaticinium,occi!iisdecretum.
Voluetiturfaxa litteris, & ordinenftis
♦ ; - Cum videos * occident Orientis opes. :
Ganges,Indus, Tagus er it, mirabtlevifu | \
* ' MerMiommutabit* fuasvterqueftbi.
Lin t te tus y difcipulus iiaboü , apo. Liber , qui appeflatur
defilubus Ada, vel Gentßs apo. Liber, qui àppeüatur Aftus
Soli aterno, acLuna deenttm.
TnU & Pauli apo. L ber Prouerbiarum, ab baut cis trän-
f i r pttu, & fanäi Sixtt tym.nt fignatus, apo. Reuelatio,
qua apptllatur Pauli Apoftolt, apoc. Reutlatio , qua apptl-
laturTbotna apo. Reuelatio q*a*pp UmurStiphuni , apo.
Liber, qui appellatur Tranfitut janda Maria, apo. Liber, qui
àppeüatur Panitentia Ada , apo. Liber , qui appellatur Dte-
gtne , nomme gigantis, qui poft diluvium turn dratone ab ht-
riticis pug^ajfe perbibetur, apo. Liber i qui appellatur tefta-
mentumlob, apo. Liber, qui appellatur, de poenttentta On-
genu,apo. , Liber, qui app<ll*tur S6rs Apofiolorum, ape. Li -
ber Philologue , ab ban this confinpm , fed beati Ambro fie .-r—r----- • > n. •
nomine prafignatm , apo. Opufcula Iejit ad Abagarum
Pbiladena omnia, qua non ab angdo , ut tilt fonfingunt, fed praefatione cuiuÇdam Yalcntini Moraui, typis exclu-
magie à damone conferipta [tint, apo. Hoc & bisfimlta,ßua dendum tradimt.
Simon magus, Nicolaus Theruidas, &c. non felim repudiate.
Tum yero omnes, pro fe quifque, legere, admirari,ver-
:fus illos fatidicös venerari, manu tangere, exöfculari.
QmHmulta ? conrinuq VUffipqncm-àd Regem, iam
antea Sibyllin» commenti confciùm, perferunturiqui,
mirabutïdo fimilis, optimatibus oftendere, illi deferi
bendumcurare, inferiniifque veluti facrum quoddam
reponere. Cum-vero res pcrcrebuiffèc, atque in ore,
& iermonc omnium effet , ad pereg inos mcrcatores,
qui Vliflipone negotiabantur, delata cftWf ■ Ii continuo
vaticiniuro in. Gai)iam & Germaniam ad viros prinverumetiant
ab omni Romana Eccltfia eliminata , atque cum
fuis oudoribus auäorumque fequacibus , fiib anatbematis in-
d jfolubili vtHiulo, in aternum confitemur ejfe damnata,Pont.
Max. Hæc Gelafius. Sed quorforn hæe tot exem-
plörum prolacio fpeélat î qüia in illa , quam füpra
me moraui , --altercarione fæpius argumentabatur ad-
uerfarius, nec probabile, nec verifimile videri, quem-
quam adeo nullius eflè mentis,vtearum rerum labo*
res (ufeiperet, ex quibus nullam Tibi prius Tpeni, alicu-
ius vel laudis , vel vtilitatis conftitueret; Quam
enim ('inquit^ laudem aucupari,aut quem fcecundum
quaeftum facere fe poffe arbitrarentur, qui Emiles nu-
gas non fuo , fbd aliorum nomine conficerent ? Ve-
rumtamen ego fadtum doceo, caufas non exquiro : hoc
ipfom vidennc callidi rerum æftimatores : toc enim
font deprauati animi'v itiä tot humanæ mentis mor-
b i,vt non femperomnium jßagitiomm caufasrcperire
llceat. •
Quid enim cenfcmus hominem ilium ad tantum
facinus quondam impüliflc qui tempium magnifie!
operis, fubditis ignibus , cremare voluiffet ? an
quandam animi impotentiam ? fatebimur. Sed va-
næcuiuidam laudis opinioné deceptum , vt multi fof-
V A L E N T I N V S M O RA W S D. H I E-
ronymo MiOnetario, Nurtbergenß. ■
Anno ilnatiuitate Domini M D V. nona Veto die Augufii,
regname Emanuele Rege excillentißimo Portugals, regni autem
cuts fei amoXlll. in vltimiifua vlteftortsHifpania fimbus.verfu
Solis Occafem, in calce Lutiapromontorii, quod Rocham de Sjn-
travu’gusappeüat,feecusmarts Oceanilim,trisfub terra exin-
fperaio com pen a feer unt ex faxo columna quadrata forma, Prif-
cis ttmponbtu, ebarafteribtu Romanis, vna tantum quadra inti-
fit, quorum haßt redo, or dine immutato, paululum in caput eri-
oebatur. Caput veto proprium ex induflria ( vt apparebat )
defixum fufpeximus, tuulfisijue ferro, & arte defoßis lapidibus,
quibus prafeta miranda colimna fubtus alligabantur, tan-
Aem in tarum vna, iamdirede conutrfa t basfiguras liquido
annotauimus. Nam , aliarum litter as in lucidum expheare,
non fetis nobis feit integrum ; quia tcmpoVum vetufiatt, ac
maris imbnbus | & ajflatti e,rant pent confumpta. Hacc
ille. ? ■ P S :\ r ' -
Ita Sybillina fabula vires acquinc eundo , ac
tandem per totum terrarum orbem diuulgata ,
fides
Vid« An'§
Aiiguft'iïr
logojfl
Aotiquit^
tum&Nû'
ijiifffljte'v
inßerofhm. | '• ‘
fideseivbiqtte'j&aqitorita* adiungitur; hpdieque ty- I fmt,& umfm WW tiAcimc, vfyut a i VÀMiffarumpit-
pisexcufa circnmforturinlconte Gochck, cui titulus t/î uenit, Babyloniorum , & Chaldaorum Regem f ." um
Irifiriptiones anttqüà ■ àdionts exponent, narrai, jquentadmodum mißt in AEgyptàm,
vtinteJligainr, -quantum hufiifmodi-nugis humanus
capiatûr animus | etiam fi nihil inde- cpmrfttfdi, vel vtt-
licatis aliud fit conrêctituxuj ypraîterihânêm vquam fibi
proponk ; laUdis Qpmiouenv , devifmtili commento,
ad ludificandqs mprtales^exCogitato. Similiter illi,-
qui tot commentkios. libellos funt elucubrati, foasj
vnufquifque habue're catffl'as.' Alir namque',Tuperw
'ftitfo0 ^:\&'«ffüi:fèrte-qua'd»m'- dinSli- pietate vL de in-
fantia Saluaroris | deque Pauli , 8c Stephani rcuela-
iiot«bus‘i^f de: Adæ pcenitenna foripferunt hiftorias|l
M m vçteratoriâ fraude j & verfota -nocendi rationc,
nomine Sixti, & Anibrqfiij .confinxere volumina» &j
fandiflïmorum Apoftólorum.inforiptiotiibus , Anan
modo i Uutiliter'ijv fod impie|| & itreiigiofe' falk archi-|
teétaci funt EuangeUa; NonnuUi i: 'irtanæi.iaudis.ftu-
Bcrö.fus
Ghâldaieæ>i
&admflram terrain ï filium.fettem Nabucbdonofor cum multa
poténtia r qui, dum rebellâmes eos m thiffei yomms fep fuhr
ieiïiimpériö , & tempium in Èiçrpfolymis comremamtpan-
dûmqueigfeeris:n^i popubirn aiiferem , migraùit 'm Ba-
bylonem , vnde (iuiiatem contigit defelari annüLXXf rfque
adGyrum , Perferutn Regem Dicit autem, ffeod tentierit
Babylonius AEgyptum , Syrtam | Pbxniciam, Arabtam s vm-
uerfos prtores cbdliaorum, &, Babyloniorum fiegis ,aätontbvt
feit'excellent. Ipfa vefo verba? qiu Berofes protuht hty niodo
dida ', nteeffarb proferenda fern. Audito autem pater eins
Nabulajftrus, quodfatpapa conßituM in Aßgypto, & sf-ja irr-.
ferme , .&PhcémiarebeUaret, curbnonbaUretiamipfeUbo-
ret ferre yfribuensfitiàfeo Nabuebdonpfoti atate vofenttypar-'
tem quandam exercim contra eum mißt. 1 Nabucbdonofor
autemj cum fxtrdp'a defertore congreffusyprbumiam, quaiïb mi
dio 4ectfpti/vt~fónt'ïn&ntesy öc-infipienres horpines, Uw. eoràmfeer/tt , àd proprium rfuocafepimpemm. - Eódetn
fidtttiös- libellos amciflardm lucubrationibus perfi-, j vero tempore contigit, putrem etus Nabuljffarum, cutttagro-..
miles exaiardnc ' v - cuiufmodi:-eft ineptiim , - quod
vulgo éitcumfertur, po'emà- Æmilii Mabri, Geietaqup
! quorum modo mentionem feeh) Dareris Piirygü,
acJDi,£tisCtetenüs, Berdu, Manethqnis, FabitPidto-’
ris, Gatpnis.deOftginih.u^vola’mipaf de' quibus.n,ün<s I
eft-difputatiönis.npftr* contentip. ^ Quere iam Jni-
rari definamus, fuiffe,qui foa pto a_licjnisfcriptisven-
ditaucript §j ' quando -tot præclarjs amStoruna.' tefti-
-moniisidipfum pianum nunc fà6tùmj.fit. *Aci,priuf-
quam ad eum löcum venio , - qui eft ptpprius huius
quiêftionis. | vttum ii quihqucî.Jibd font fragmenta
iöftotum voluminum., ' nec ne -, npniùra arbicraciis i
alienum fbre , aliquqc traiSare rationes &;ài^umçn-
ta.tquibus appareac, etiam fi fragmenta fqiffent i4(;vft|
ipfi--volunt,):ea tarnen non e ik . ex;hiftoria.Ghald®^ ]
ca verL , '& germani Berofi. ;Eccmm , 'f i quis vltca]
t i t U l ü ß i mentis àciem fothudere i aq
fuhduéti§ rationibus æqua lance exammare m ani-1
mum induxcric, omnia, quæ in ea cöndnentur ,.iam]
noùnulla repùgnantia,;
in Babylonia ciuitatedtfengi,qui regnauit annuX:XlX,
N.ibxchdonojbr autem., non poft multum tempos mojtern pa-
trisj;ognofeens,&negotia AEgyptma dtjponens , reHquarttm-
que proumnarum, tfr-captiuos ludaorum r f f PbrxnMitn., atqUe,
Syrorum , qiii m AEgyfeo fuerantcommendjtis qiitbmUm
amteisj, vt cum exaciui, & mpedimentis perducercntfir adpd-
byloniam , ipfe 'tcump4ucis iter aggfeffesper defertumB.sbylo-
nemventt pepertfnfcfne cunda d febafeais difeenfan ,. feraay
tumque regnuWdb ^timatibus eorum, dornnus fefeus lotius
bitacula in opportunifi mif Babyknmioiis riiiftcan y ipfe vero
;ex nun ubits tempium B.elt, ac rtliquaMUnificentifitfea expo-
lu ity& vetMvibi,alteram extrfefecusadiecit : & yfeouifo,
nepofttiacpoffint homines fluutum conuerure ad vrbem ac-
cedere,
exteriori.boc coda latereUdps addito etiam bttumine liritem-
'dediti 'commtmta 'portaa'^quA.-vel tm p bm dfxtajptiaddidf
t. Ac hoc, iuxta pater nam Regiam,, alteram fempiuo-
.jioremmultp , amplmemque exjhtixit : iCUiiesernatum .ex.
ponereforlajfe longumefed. U u i ip f o f ^ o | multa meMhitu. dfm nr, y.qitod
pleraque re.ccntiora, & a notitia iliius secacisqua vi- Ybicai:ofuperba, fttpraq-iefidem magnified ,'qfimdhinidterurn
xeritBeroTus | longO;cemporis interuallQ d # 4j'feath- ferfeda «»*:.-.bp-fe Japtdekf-
facile deprehendet, Nam -iunior Byofus aliquan- \-4fptdu montibusufi njtiies, omnufee gencdfarbarUm confers.
d o d lc it, quod fopenor Berofos negat. Alt nam que, j llortumquoquepen filttn feat ,fxmtnobi!e>n,e0 ijudd vx brims
Semirami'mReginam;, Babylonem, ex oppido i ^ o - , \ :mgnt4numprofpeituMde]id,crareps,inMjdpruwregioneeduiata.
'Pc°r; - b i l l , & exigijo , maximan) , & ampliftimam eflecifle i Hu^ufque'B erofus. Dsinffe lofephusaiucit. Ii.s tta-
1101135 v rb em , a d c o , vtillamse.dfii^ffepotms, quara am- j que retultt de prajtdo Rege, & multO'feperfiac tn Itbrp ChM
plificafle', videretur. Quarto ( in q u it) loco regnauit j 'daicoram j tn quo culpat confer pJofts (0 .'os\ qiafi yatie'arbi-
apud Ba'ylontam vpeor N m Afealontta Semtramu , amis' tratot,a Semi:-cimidiLAjfyrut:B.iby'oiu.m adfisatam, & mtra
r iH opera ab ilia area earn fit ffeConfifuda ,fatfe Cbnfcrtpjifie dicios.
Ipfam certe'Cbaldvcam cdnfenptmemfedt dignaihrtxijhm*n-
dumed,quando cum anhiun Vtxmcum <onmdme vidtvtjtr|
qu&.ex Berqfemjfirjpti fm t de Rege BaHyionwrum} quontam
dr Syrtajn.& vnuierfern Phcchicidtv tlle fubuertit. Haec Iq .
Ifephusl- v id e am u s fi fiimioreopUseffetargument
oad dbcehdam longealiam efle 'hiftoriam;
quadraginta duobusi Hac anteçtftt militiS , triumpbis y di-
uttiis y Vidoriis , & mperto , omnes mortalis.. Ipfa banc
yrbein maximum ex oppido fecit, vt magis dictfpßity illam adi-
ficaffe, quant àmpliajfe.. Nemo vmqiiam b a u f mina, coin-
parandus efi virorum : tant a iticius yitaAiciiptur
butttur, cum ad vituperaùonem.y tum pta^me ad collaadaiio-
nem magnifie a. Hæc iUc.^- Berofos autem .fopetior
dicit, non earn quidem vrbem. èxa;dibcallè * vel matiebäntur
-ir-rr.)r-.--1 wui B I B ____ __________ I ____B v a u ^ y u lg d Circujnferrqr,ac foiC'illaT^aldaica,quam
snificis opedbus exornaffe Semiramim, vt G r id m en -B a ro fu s o 1 im eonipofoiffe fercur. Qu o d li conciadi
ierlptöres, verum Nabuchdonoforüm |le -
gem tanti operis auókorenv foifleV - Verba aUterii i-
pfiusBerofi v'qua;àElauip Iofepho ex Chaldaica illius ■
biftoria referuntur, fobiieienda duximus vr ldftpnii
mentem ad. pleniorem- intelligcntiam ^ & ‘éog^kib^
nem traducant. idync*taque, :fvinq|ik- Infop.hu^) dfe
cenda juht ea , qua apud çbaldaos no/cuntur t^fecbnjcriptOy
& de nobis in bißoria feint relata > quaxnultam kokettt con-
cordiam cum noftris voluthintbtu » etiam de a l iu ^ ^ ^ . fefefe
horum BetofitSivir genüle quideßi Cbaldatus notus autem eis,
qui dodrina , erudittonique congaudent : qUoniam de^aßro-
nomia & de cbßdtorurtt
pinnet ediditi | Igttur Berofus || antiquißmas feeptus ßißo
■ fiinc, cum alcerum quisait ,akprummegac., (ytreäe
dixit quidam ) nonnelfacileihcelleiaum effenBeiofomi
facis fecum i p fum p u ga a ncem ,m i n i me eph* re pria,
Sc paaxime inter Çbionxcaria narfaflè ,'û.iu vna' cadeni^
que hiftoria dixiffet, Semiramim ædificaflè vrbem illam
riobilifli mam , magnffieo «dificiomm , & prna-
mehtorum apparacu | ac. m ox Grascos h)ftqricos men-
.dacii argaendos exiftimiflet, quod id.ipfom affirmauiffent
! Oprasclarum rerum fcdpôâremiqui,ißfom
veticads lucem , tèftemque tempofum hiftoriam,
diuërfis , & ptignantibus inter Tefe narrationibus
dèformaflçt l.quiS iftuc ipfum aforinare auTusJcftet ?
Betofdm , cuius excellenti , itque mulnpliçi qq^fctiriaS,
de fado däuuip, &hominun ineojorruptiont; fie mi næ to tfumm i , ae præftantefi-,^i graul,ffima tëfti-
Molfes ytta conferipfit yfimul & de AiCatin quageneru noßri mon ia dc dille ne * Aclicnienfes ftaÉuam publice lo-
princeps ferUxtusM » deuetla ea- in f e m m i t a t e m quammprimaeft rfeqUid
Armenmum. Démets , fenbens eos, qui ex Noe progenttt falfidicere audeamus, vel neglexiile, vei ignoiailej arque
' BibliofhiVbiiPdfeJToitiiife