A
Saet. hi
Claudio
cap./;.
dam obliuio. CuiuITanrim faifli: cdendi bibcndiqdc t d c f e ib i tN a lb . v b i . f ip ^ m c t c d im w ^ t ^ o id i
per facienda fdbrietas , quae non^tam corporis quam
nquam nifi diftentas & madensjfc coena eonfurgeret,vt
& ftatimfuriino ac per fomnum hianti perinainosmit-
tercturad exoneradum ftornachutn. Quae cum grauitcr
quem q; decurperit atq; dehoneftent, ac principes quam
maxime & magnos viros. N a peer Claudia quis Vitelliu
non (arame deteftabitur ? cuius pudendam voracitatem
vilemquefimul & abiedkum animum dignus tandem finis
fccutus eft, quis non Clodium Albinumtyrannuro,
hominem crudum & immancmjquiadeo guise habenas
relaxarepotuerit, Vt prxter cretera carnis obfbnia quin-
gehtas etiam ficus ieiunuseomedcret, & centum perfica
campana, 8t pepones Olfienfes dcccm* 8c vuatum Lauicanarumpondoviginii.
Quisnonfirmudi&Bonoium?
mentis & animi ètiam valetudini fummum affertadiu-
roentum. ■
Sed praeter h aec cauebitur, ne quid mfolens inter cæ-
nandum innouemus; Cuiulmodi fuit ilia Augufti cæna
in quadqórum dearumqiie BabitudiFcub'uiffe conuiuas,
&ipfum pro Apolline ornàtum tradunt magna cum e-
iusac perpétuaapudorrttics nota ócdeteftatione. Minime
etiam decebit eleâioribus quenquam cibis vefei,
cumvilibresaliismihiftietur,vr(quodpoeucarpit)cum
panem alii edant '
Vixfrattum folidajam mucida frufta farina
Sed tetter & niueus mollify fifoine fa S u s
ambos ryrannosSt a Probo Aiigufto tandem fiiperatos,
quorum alter non multumvini ,-fed cibi tantiim fume-
baf. vt ftruth ioncm in die comederet, alter veto tantum
bibifle quantum nemohominumfertqr: Adeo vt quic-
quid ore immetfiffetidveficatotum refunderet, de quo
dicerfc folebat Aurclian’ ^ovf viuat natupettfed vt bibat ,qui
edm a Probo Bello deuidlusliqueo vitam finilfet, ilium
de Fe iocum rejiquit vtdiceretur amphora perditam effenon
bonuntm.Scd&cM. Antdnii turpiffima eft illa.nbca, cuius
cum infariatafuerit edehdi bibediqy cupiditas,m,odeftia?
nimis tameniWeo m etas videtur ex ce ffille, quod pd4 ia-
nam caena pr$ nimia ftomachi grauitudine in rafcdio ipfo
foro euomuerit. A quo longe abhprrens m^iorem mcri-
toeftlaudem aflecutus Auguftus/quicibominimo atq;
yulgari fere vtens fccundatiUm panem & pifciculos mi-,
nutos.&cafeumbubulum manupreflum,&ficus virides
biferas maxime appetebar. Csnam quoque ternis fet-
culis aut cuniabundantiffimefernsnonimio fiimptum
c ouiuis prjebebat.Laudatus eft etiam Alexander Scuerus
vn mult is virtutibus ita pr^fertim vitae parcitate.Laudat9 bore nouijlimurn locum tenere.
Domino confeructùr. In quo laus eft illa npn fubticen-
da Cæfaris, qui domefti cam difciplinam tanta diligentia
& Feue ritate rexifie fertur, vt piftorerb eom pedibus vin-
citiiuJfïcric quod aliumqua libipaném çqquiuisfubie-
ciflèt. A modeftia quoque alienumeffe videbitur, fiap-
ppfitâs menfas dapes tariqUam infipidoxes faftidieös a-
],as defideret, quod intclligenV vtique Çasfar, curopro
viridi conditum oleum -hofpes forte in menlam protu-
liflet, afperuarenturque caeteri (plus ipfeàppetiitlargius,.
neinhofpitcaut negligentiim,aut rui|içitat^m arguere
yidereturi Curandum erit infuper vt qui vel estate yel
fa piedtia dfgniores fuerint, intèr aeçumbéndum nobis
praeferamus, quod ântiqua,miuuentutem obferùaflefupra,
cum de fenioribus honorandis loqucremur, often-
dlmUs.A Saluatore etiam noftro feimus prasceptum elfe.
Cunt inuiratuSfiaquhffxeritadnuptia^, non difcUmbat in primo
loco ; tiefc rte honoratior te lit inuitatm/ib iüo, & miens ù qui te
& ilium vccauit cheat tibi j * huit locum, & tunc incipias cum ruluuen.
Sat.
.V.67. '
f net. Cef.
pap-4*.
Sup.libr.4.
eap.7.
Sumptua-
tiac Lqges.
GcU-üb.H.-
cap.14.
Maciob. 5.
.■ lib.Saturn,
cap.17.
eftTacitusAuguftus,quem amàiioresetiam cibosferunt
appetiiiTe,par.emqj ni.fi ficcum.aclâle,nûqùam auté aliis
rebus conditum,comedifle.Phafiahum qüoq; auem niû
fuo 8c fubtum natali diebüfiie folcnaibus menfæadhi-
buifle,adeo a.parü,moniam veteres R.omani oblcruaue-
runt,vt nonmodo yiâtus tenuitate& domefticadifcipli-
na.iedpublicis etiam aeplurimisquideinlàndfcis legibus
eamcuftodicrint.Eiuûnodi fuit lexFauiâ,lex Licinia,Iex
iémilia,iex Cincia,îex lulia,quibus 8c cænarum fumpt9,
& perfonarum conditio & dierumfole,mnitas,&ciborü
genus ac moduspraefinitus eft. Nec veto tantum ad ciui-
Pnétetea nc accubatio etiam ipfa,fit ruftica aut im-
modefta,in quo proponendus eftnobis exémploQSer-
totius , vit, vt in eaetetis, ita in fioc etiam quam maxime
laudandus. ,Moris enimcratillidum coduiuareturplu-
tima femper honeftatevti,{èruaréqueomhemvdecorem,
nec fufferre aliquidquod vel yifu vel auditu turpeelTet,
Probandus quoque admqdum eft raqsSaturninicuiuf-
dam tyranni Romanorum, qui inConuiuio tlifcumbcre
m ili tes, he inferiora denudarentur ? cum fagis iüifitKye-
me grauibus;a:ftate,perlucldis. I)emum quod a Varrone
etiamprarceptum eft, erunt conuiuac nec loquaces,nec
litatem morum,quantum&adc6feruandumineoiume mutiquidem. Quodeloquentiamforo & apudfubM'
corpus Cohfertplurimummoderatus<viAus. Soeratem
tradunt parce admodum & teropejrace vixifte „ quod ad debeat, Qui nquam fi quod excedit attedamus.lpquen-
bo nam valefudmcm adcoilli profiiit, vt cum m Atheni- ; dilor ge maius quam tacendi pericufumyexletur, quo
enfesfepe lues debaccharetur.folum ipfum conftetnun- ' prudenriffimo illo. Xenocratis refponlo admonemur.
quamaegtotafle. Zenonemquoq;Stoicum,quifimpli- Qui quum multis malediccntibus cur folus tacetetm-
ciflimrmoderatifimiq; viftusTemperfuit, petftitiflein, terrbgaretur, dixit quia locutmmejfe altquandopmtutty
coiumeHijintegru,ac finemorbo,annum etiam vitaefuae iacujjfe nunquam. Lqquacitatis igitiar ^aecipuo quo am
o<3auum&o6tagefimum attigifle,Contra Latydem viru ftudioyitiura
aiiaseXimia6 fdueritadsipaT3lyfimexniinia p,otationein- niuspr^cepit.:LiMuam inquiens femper qtttdemjeatnco/icqrrifle,
atqv ex ea interiifle legirnus.Arcefilaumctiaeius
magiftcum, cum & iroroqdiee ipfe vtiq^vido maduiffet;
Qijare verePythagorasebrietatem^WBififvocabat.neq;
eft quicquam quodhuman'aemagisnatura: dignitate vi-.
fefq-, profternar.Si naturam n. fcquimur,&tis eft fitim.re-
ftrijigere, fi libidinem, nihil fatis, cui cum laxari habenae
cqperint,tunc omnismetisacifesdifFoluatur penitus.atq-,
vtIfocratesait,tanqUam currus amiffo aurigaferatur nc-
cefle eft. Tunc emergat fi quid infeniaE late bar, tunc pro-
dear atq; denudetur fi quod fecretum tegebatUr, ipcen-
daturque ompis furor & rabies, quemadmodum &in
ipfis videmusdoliis, quas muftoasftuante claufa dirum-
pantur. Neque enim fuicompos eftquum nimio vino
atquc epulis fepulta ratio iacet. Nam Alexander Mace-
d o , cur. Clituro optimum virum 8c amici,lfimum iufiit
interfici nifiimmoderato quo infiiniebat Cibo vinoque
incitatus,?:pro quo poftridie cum iam vini furor euanuif-
(ctldeo poenituic, vt mottem.penefibiipfi corifciuerit.
nius pr*cepiv. Lii^uam in q uiens femper quidem fedin £0>
uiuio pufertim epiontinendam. Zeno quo que Stoieus quu
in conuiuio.taceiiet , tadtdrnitatilque cauïam, rogaret
quifpiam. Nuneta inqüitregtadejfe quendam quitacerefeiat*
quem ßc folifûtaierunt dicere melius ejfe pedibus quant lin-
guaUbi. Q u * ita conticebitur, ne qiifdin conteroptum
damnumue altqrüm dicamds^yt pro dignitate quem-
quam fua grauitcr & officiofe compellamus, modefte-
que 8c humaniter'vbi refpondendum erit refellartlui*
Itaetiam erudietdrvt quod Augufto laudi attribtfitpfj
conuiuas vel taceptcs vel fUbmilfim fabulantes cum
{uromacomitatc ad commiinionem fermonfsproue^e-
musv äequamut -quoque quem fupr^ mcthoraui’
mus QvScitorium, qui ita omnes fuos in cqnumfolnfti-
tuerat, ne malediäum vllum p'roferrenf, aut inuicem
iurgarentur, fed iocis tantum , qui placidi quidem
acmodcftielTcnt , vterentur. Et quod cenfet Var*
ro , fçrmônes id témporis habcantur non luper rebus
anxiis aut torfuofis , Ted iocundi atque inuita-
Lapithae veroquos cum ^crithoo ^.Theleo pugnantes biles, , 8c cum q.ûadarà illeccbta & ypluptate vtilc^a
qNuoanm v «n *; VuilTc nt)-■
:et>noect
:flclbcutum*
pGlauxtiaurl .J®
H
pÜD.libr-3'
LtÄioad
icofani.
Alcxand.
Seuerus
loftoscas-
is adhi-
foer* foils.
WUf.y.im
ex quibus ingenium noftrum venuftius fiat &amcenius, j tarn, Collinam Vrbi ingruere , omnefque captis armis
quod profedto, in quit, eueniet id gen us, fide rebus ad j concurrifient, quum rëuerfi pofteapiaculumformida-
coramunem yit£Cvfumpertinentibuseonfabulefnur,de 1 rcnt, inuento quodam fene in circo qui nunquam in-'
quibus in foro atque ip ncgqciisagendinoneftocium, terrupprat faltationem , didtum eft prouerbium, Salua
vtamurqj ea modeftia, vtquodAmbrqliusdicit,cauea-| res illy fait at finex. Surttina qiiippe in omnibus femper
mus nedum fub fpecieiocundiratis relaxare animü vo-| fuit apud Gentiles téligionis ooferijatio , àc tanta qui-
lumus, eneruemus virilem grauitatem, foluamufqueo- j dem, vt ncc graniffimorum criminùni- reos êitremplis
mnemHarmoniam quafi concentum quendam bonoru trahi atque mori per vim liccret. In quo meriiorabilius
operum, vt quod Plinius inqait. Secratkü tantum fermoni- j eft etiam quod Auguftinu's refer t Gotfios gentes-imnia-
bus cerna abundetybn iis quo^ teneat mddum. Erit a. opera^rejj nés & baroaras, qûüm Italiàm irrupiflène, multaque illi
.E .. 1
T. Liu.Iib',
vtj.ianiodcl
17. de ludii
Apollin^P
Scruius in
dib.ÆneMl.j
;8.v.iio.ibi.
Audax.qu^
éuinpctc
Apollo Sal
cium ytinterconuiuandum 'egatur quippiam quotfde-j triftia 8c execranda intnliffènc, 'omnibus' ramen quiadjl^ftus'ln
ledterfîmul-atqi inftruat, in què admodum ytilis elle vi- j templaconfugilfent fine VIlo «taris aütfexus’difcrimine|salua res
left cum
[fel ca c fedeturhrfioria'ivbi
veterarnfa&arecenfeantur ,quod& pepeteiflèv Quem Chpftianqnim nbn pudebit quod
Varroni placuir.&pleriqi anciquorumac dôétorü quidé crudcliffim] Barbarifeciflc traduntur,noh maximum et-
hominum fa<ftitaruiv | &AlexanderpræferrimSeùerus iam Écris lociskidiolatifiimumque honorem éxfiibere?
Romanus princepsfolebat. Çuius & illud memoratur Quis nondolebit,quis non ingemifeetéo Chrifti curtD-
fummalaude dignum , quod maxime veliem imitaren-| res dejieniflè ( âeiis qui grauiores làpientiojrçfque fibi â-
tur omnes fine priuatifiue Principes, qui feurrarum tan- j liquando videntur loquor) vt non fecus irt tedipiïs ac
turn & aflèntatorum inanibus verbofis confiétifq; nugis ' viiS publicis atque-in ipfo foro yerfertmr quafi negocia-
coenantcsporiflîmedele6bantur,namPaulum&Vlpianû turinonoraturiadcavenerint i Àt parcanttandem di-
illuftreslurjfconfultos;quosfummisauxitprçmiis&ho-j uinUm honorem tarn nihili facerè, idque quum omni
noribus, àut alios^doftoshominès femper fibi coriui- loco 8c tempore, acpræfcrrimquùnifacra-celebfMitur,
uantiadhibebat.,yt^aberètfabulaslitteiatas,quib^sfe,,j. quumâharipus miniftratur, Adqüodomnesprateipue
« ‘ ~ ‘ cohortamur adolefcéteS, ytmönitapotius noftra qyam
multo rum etiam feniorum veftigia, quorum impudens
Tcmplo-
Sum afy-
lüm:
?*«» 001
weaum-
f'enda.
recrearidiccbac&pafci,
^ ‘ .C a p v t I I.
De Verecutidia habenda in temp lis j loi iffyfacris.
/ ^ V m ptiuataIgitur lôca;verecüdiam exigere videan-
tur,acmîiho certe mâgispublica.Nam quo aperrio-j
re fumusiri.co.nlgedu liominum , eo maiore ériam v'itæ
1 modératione,moruinqj duilkate yri debemusrPublic.o-
rumautem^unuseftloçirscuimaiordèbeacur,rcueren-
fià ôc.pudor, quam irfquodiuinælÿiides cclebrantur. In
tèmpiiscrgo,itâ.verfebitnus,vtnihil.2gamusin,contcm-
I prumDc i i mm ortalis,cuius honori ilia dicata (unt,quem
quouisJn lQpq nôn fatis digne vnquam.pro immènfisj
: in n um era b i 1. b uïq ; innoçei’ benéficiis laudare, atq; extol
lerepo Humus. Prrècipue a. ne cuiuscaufa foracohfti-|
tutafîint n çgbcipfum quiequ4 ,ine,is géra t ur curabi thus,
proçuiindemenfæatgentariæjproculculuslibetgeneris
tabërnæjProculcaufîaiçbrumiurgfevproculempcorum,
proxenecammq-, follicitaeq; exçürijbnes, quæ quantum
Salùatoç ipfenpftér exhorruerit, dà m n aile ri t q;Æu'a h ge- :
licadocethiftoria, naquumintrafiet templunretitif^f,
(inquit) omnes vendent es &ementes in Uloy&menfAsnùmnia-
lariorum,& cathedrae véndentium coluinbas mertiiduehs; Sert- \
ptumeit, Demus mea domus ordtionk vdçaVitur> vos apte»!fief
fitsiüamffeluncamlatrpnum. Sed nequidimpudicfi& ob-
fcoenumfiat magnopere ctrâm eritxauehdum^aftiga-
buntur ita oculi,atq; ab omniilleçebrofe lafciuia &pfo-
cacitgte çompefcentur,ne âbeodem Saluatore noftro e-
ruere eos myftiCa 8c recondita tatione m oneamur. Cetera
v.quæ pi od igioia diâU ne.dum fadtu accidiftè a 1 i qua
dp-cqmperta funt, rièfcio qua mérita latis poenavindica-
ri poftiint/ Fcedum quidem & execrandum fuit P. Çlo-
d.iadulterium, quod c,um Pompcia vxqxe GæfarT.dum
lolemncs jfacrxq-, ceremoniæ.celebrarentut commifit,
fed iufta demû etiä(deteäo, denunciatoq; tan to fcelere)
ineumiudicuaniroadüéffio. Necimmerito quum Hip-
ppmenés&Atîàntha intçrnploCybelcs concub uiflen t,
fi fidèm adhibemus Poet*,
Sacraretorfountoiulos, turritafymater
Ad SPfgtas vndas dubitauu merger e fontes. /
Cæterum née alia,licet hjs icjiiöia.étant.,etiam négli-
gçnda, nam quum faeerdos feera facit nunc caput ape*.;
rien dum, nunc ceruix idclinanda, n une genu fledtend u,
nunc cxtsra pix mentis religrofiqvaffcâius figna vti res
quæquepoftulabic,facienda. N on v lé ri tdearnb ulând ü,
nonconfabulandum, nppridendun^ nonfteependum,
non iurgandura-j npri præ fori bus quodfoeminæ folcnt;;
ftandum, n o n f e t r o fp icièndurn, non difeedendumin-
èxpletis.adhuc jfecris nifimeceffariam ob caufam, quod
Gentiles tanti fecerunt vt^Uumdudi Qücenfes Apolife
nicelebraréntut,& Hannibalnunciatus effet circaporin
t emplis agendi eft confuetudo,fequantur;
C A P V X I I I .
Deverecundia habenda inforo? cateriffy locis profam&
publicis.
IN foro autem cæterifque locis. profenis publicifque
liberioreft ac indulgentior vitæ ratio, fed' cum magna
vtique.morum mpderationc. 'Nam diuerfîtas locorum
licet diuerfos at graues tarnen & bonos femper mores
poftulat. Non,igitur inUltum laüdabitur fi longior fit
i. taciturnitas defixiorque meditatio, fi nemo falutetur, fi
falutanri par lalutationis officium non reddatur. Cse-
nare quoquein propatulo,'quod Cynici fölebanr,Iongc
à verecundia erit alienum , quamquam id ab antiquio-
ribus fa&itatum efie certum f it , quos vt non muitum
laudamus, ita nep-omnino'improbaraüs, quod huma-
nioris fimpliciprifque virse caufa.id agerent- , nec tarn
fumptuofas rudior ilia ætas dapes fibi paratet, quibus
velci vidèntibus omnibuserubefeerçt. Sed neqpemo-
deftum elfe videbitur, fi quis faltet,non item h quis can-
tet, qui mos eft Gallorum, cuiufmodi tradit Q^Claudius
quadrigarius Gailunj illuni quem Titus Manlius
bello fupeiatum vitafimul & torquefynde etiam,fibi
nonTeninditumcft.JlpoliauitjCantabundumènirnemTi
fpugnam inifteferibit. Humanitatiquoque nöncoriüe-
niet, fi quifquam altius exdamet, Ix pQnuicietur, fi im-
modeftius:eXcurrat,fifuftesautlapidesiaciar,quodtnfa-
ni fplenc, omnium vero inhumanilfimum iudicabit urfi
obiiios fibi c*dac, quod facereTolitum ferunt L*Vera-
tîumimdiobiffimum quen efem hPminem atqueimma
n i (fi nmm , qufdele ftabatu r ps optimi euiulqu e m a nus
fuæ pal'ma p entere, & quia fecundu legé îz.tab. V.& XX.
alles ob i dexolue re t ene bat ü r.iubeba t fta rim vbiquçk1'
piam dcpaimauerat catn pécüniam nummerari É (êtiio-
qûi fe cum crumcna plenà affium fequcbatur. -H*c
atque his fi milia enitab u n t-ado le leentes ^ quo ru mli ce t
impudentiadta aperta u t; ,v t>p treceptis vllisminimein-
digére videan tur, n od in u tiie tarnen fuerit ea m artate ni
quæ in om nés lubrica8C ptreeeps, fertur errores,vt ab his<
etiam fe «ppitinerec,admptfeié. ,.
) - -- - C A P VT IV .
De vtrecundiababenda rttri, aç de vita rußica cum vrbatta
comparatione.
A T quoniamnontam ciuilia, quam rufticaquonue
négocia gerere opprtéÉ , re«âe vtique qualitèf
rure agè£è ïdebeamus,"videhdum eft. Eô maximle
quod rufticæ vitæ alïuefa6tio miruin quendam gene-
rat amorem bene reâeque viueridi., voluptatum con-
/ ' ^ V . . ' ' ' temptum,
tôellMls'Ii.
ilÿ.cap.îj,
A.Gel.io.
|îoÂ.Açl
cap.i,