fn /. namis.
litedemale loquatur. Satisefteinmlihoc habcmus,‘\ doiens&gemcsdixiriOarhjcihunGdiehipêrdidi'.'Qjié
ncquis nobis malefacere poffic. Idem'tanta comitate
quoslibct le adeuntes excipiebat,vt quendam Romanü
loco corripuerit. quod fie fibi libella tn porrigere vererc-
cutvquafielephantoftipem. Et quantum Nero adula-
lionibuscapauseft, tantum ifte ab éisauerfus *ft. Vnde
appellationcm Domini vt malcdidfcum Sc opprobrium
Temper exhorruit.Deniquë cum eidem defcendentiperl
facram viam, defperatus quidam dicetct <, b tyranne ; fi
eflèm,inquit,non diceres. Obleruatu m ecenim eft,quo
tiens ingrediebatur vrbem, ne fupplicium de quoquàm
fumeretur.Curtiuseques Romanus deli tiis à ffluens, eu
m&crùm turdum fumpfifTetin cônuiuioCçfaris,inrërro-
gauitanmitrereliceret,refpôdit princeps.quidni liceat?
111e ftatim perfenefträ miht. Miles peritûs aucupij, no-
£tuam, que Catfaris no êtes in quieta ueta t ; fpe ingen.tis
præmij captam tulit ad Cefarem. Laudato Imperator
millehummosdartmfik : At illeauluscftdicerc,malo
viuat.auemq; dimifit- Abiitque contumax milcsnonfine
admirationemultorum,Cçf.ire non offenfo.Vetera-
nus cum fibi die diéto periclitaretur,Ççfaremrogauit in
publico vt adeflét : Ille praeftantilfimùm'aduocatum,
quemelegerat,finemora dédit, cômëndauitq; ei ljtiga-
torem.Veteranus autem exclamauit voce magna; At nô
ego Qelâr périclitante te belldÂftiacôiVitarium quièfi-
ui,fed pro te ipfe pugnaui, detexitque imprefias cicatri-
ces.Erubuit Cxfàr,venitq; in aduocationenï, vt quive-
reretur non füperbus tantum, ledetiam ingratus videri.
Intrauerat vrbem adolefcens fimi'llimus QeTari, perdu-
âumque ad Cafarcminrerrogaïut Auguftus, D'tç inïhi.
adolefcens, fuit vnquatn mater tua RbmæïNe'gauit ille,
nec contcntus aditcif, fédPpârer meusfæpe. loci itaq; a f,
peritate vrbaua notitiam omnium,&familiariratemlm- ;
peratoris fibi côciliau it. Augustus inPoUionem fcriplè-:
rat fefcepninos.At ego,inquit Pollio, tacép. No n eft lé-
ue in eum feribere qui poteft prolcriberc. Sicut autem
non facileconcipiebat iram,ita nec facile admit rebat ad
amicitiam;& quemTemél ad m itérât, conftahti (lime re-
tinebat. Eidem inter varia dedecoraàquodam p robrole
obie&um eft,quod adoprionem auunculi ftupro meru-
erit,quiaeum Iuliusarétius admififle diétuseft,non fine’
rumoreproftratæpudicitiæ. Alius quoqueeidemiratus
obiecit quod folitus effet crura ardéti face fuburere,qu o
mollior furgerétpilus.Sed& eo tympanizante, vt in primo
ïibro dixifle me meminî, Vides ne, in quit plebeius
in vita oftenderir, a Hierololymorum reuerfüs excidio,
nondum legi, & forteillum vindicero jnhocentiae,&
crucifixi redemptoris,elegitt)ominui,qüi populum cx-
caecatum incolumi conlcientianon modo innöcentes,
fed&religiofe deprfmeref&delerer.Na&us etenim ho-
rl,qua moriendum erat, cü leftica veheretur,lufpexifle
dicitur ccelum, multumq;cpnqueftusfeft, eripi fibi vi-
tam immerenti. Neq; enim extateyllum faäumfuum,
quod fibi peenitend u mellet excepto vno du ntaxat. Id
quäle fue.rit.nec ipfe tune prodidit, neque cuiquam no -
’cunj fuit.Quid de patientia huius loquar, cujus ratabc-
nignitäs erat,vt Iba iniuria,dum afeonciuibusabftinerer,
vix erpderet quenquam ppfle moueri'. Tan tag liquidem
cjuiUtatis &humanitatis in imperio'fuit , v t omnibus
probeile, nuilumq; piinire ftüduefit; eonuibfos coniu-
rärionis contra fe dimifit illaefos,& in priftinarh familia-
ritatem admifit. Sed &c Dominanus,qui grauiftimam
Theomachiam exercui t poft Neronerh, huius yjrtutis a-
liquid plerumqi indulfit ciuibus , licet in eos gratis qua-
döq*, in(ahirer,homo quidem vfque;quaque inutilis , &
qui nihil aliud habt bat virile,nlfi nomen Imperij.Vt ta-
mcmgnauiam meniis,& inertiam corporis, fub prastex-
tu pr i ncipat us occulere t , qu ötidie fib i feere tum horaru
fpacium vendicabat, nec quiequam meerdu facere con-
lueuerat,nifi captare mufeas,& eafdemftilopratacuto
configere,vtcuidam interfoganti, nequisintuseflet cu
Caifare, non ab finde fibi refp’onfum fit 5 M etellö: Nec
mufca quidem. Quod licet impiiffimo principiinnotu-
erir, difii mulare maiuic quam punire. Sed cur patientia:
exempla propono , cum omnibus liqueat nihil fitmum
eflc & ftabile.quod leui flatus aura cioncutitur? Quis vi-
rüm fojLtemctedat.quem verbörum moüetimpulfüs,&
.ei quiecem excu tit,& virtutum compage dirupra, ipfius
animaefanguinem elicit) ’Vnde & publicöiure ftatutnm
eft,ne pro verbisfriuolis , quifquamfeueritate poenarö
inu' amr. Ait enim Imperator,•Diuordm Theodofij, Ar-
cadij ,& Honorij ftatutaconfirmans,Siquis modeftiae
nefcius,& pudons ignarus, improbo petulanti q; male-
di<fto,nominanoftracredideritlacellcnda,actemulen-
tia turbulentus obtie&ator temporum f fueric,- eum
pmnae nolumus fubiugari,neque durum aiiquid, neque
afperura fu ft i nere: qu oni am fi ex leuitate p rocefli t,con-
temnendum eft.fi ab infania,mi(erarionedigni(Iimum;
fiexiniuiia,rernittendurn.Y,ndeintegrisomnibushdc
quidam, vteinaeduaorbem digico temperatP'Et cum^ | adnoftram fcictiam referatur, vtexperfonishominum
gnauus ob corporis breuitaté côuitiamis cuiuldam ini-
petu diccretur.fibi calciamen tis grandiufeulis vtendum
efle tefpondit .Tibcrius quoqjcü in multis legattu fdilïè
culpabilis, tamen aduerfus conuiciaTaris firmus ac pa-
tiens exndt,dicés ; quia in ciuitàté libéra,briguas libéras
efle,& mentes nbminû oportebat,.Et vt ad péiores tranfeam,
diôtapenicmus, & vtrum prxtermitci-, an exquiri de-
beant ecnfeamus.Ex qu ibus colligitur, diâis hominum
non mpueri eum ,qui au t vit tutu amatoreft, aut iuris
cónftitutioni obremperans.
Qtnnt vaftr vittu m ridenti fluccus arnica
Tangit,&adtnijfui lïrcum pracordià luitt.
Domitianusverborumlatispatiensfuit,inauofic _ . , , - _ ■■■■« ■- *
lufirefcttut0t«otludniuj.Non,effemirandumVoÿ!|am'1'irc. ^ ? ' J c ? , faPf' ntl' ft’ " P aSnoplacetADgB:
seneam haberer barbam, cui os fcrreum,cor plumbeum
eflet,eoquod duraduntaxatloquebatur,qu£e ex iniqui-
ratis adipe.quâ corde conceperat, procedebant.Iniqui-
tas enim iédere deferibiturfuper talentum plumbi-Vëf-
pafianus quo q; de quoin libre lecundo ,d u ç Hierolo-
-îymorum deftruâié defcribérétur,lfecimus métionem,^
cciam infirmorum conuitia patienter tul it ; adeó vt fene
b ubulco proclamante in improperium eius, vulpem pi-
lum poflé mutare non animum, ëo quod n attira eupf-
diffimus eflét pécuqiæ, liée auaritiâ lôihuerer brecëmis
aetatis, relpodiflc dicatur, ^uiufmodi hominibus debe-
mustiium,nobis corredtionem, fed poenam criminofis.
Nam de Ticp filiùs.éjùSquid dicam?qni patris auaritiam
tantaliberalitate purgauit.vt amor & deliria: humani
generis ab omnibus diceretur, eohftantiflïme tënensin
moribus,nequem poftulandi gratia ad fe accedentem,
fine iè vel Ipe, quocunq; modo dimitteret. Vnde inter-
rogatibus domefticis,cur plura polliceretur, quam præ-
ftate pofler,refpondit;non oportet qucmquamàlèrmo-
nc‘prin cipis triftetç dilcédere. Idem quoque reebrdatus
fupercænam, quod nihil rota die cuiquam prceftitiflet,
ftinc,potius à quolibet reprehendi, quam fiue ab errante,
fiueab ad niante laud a ri. Nullus enim réprehenfor
formidandus èftamatori yeritatis. Etënim aut inimicus
reprehenfuruse ft,autamicus. Si ihimicusinTulràt,fe-
rendbseftjAmicusäUtemû errat;docendus;fi docear
audiéndus. Laudator vero & écrans confirmât errorëm,
& adulansillicit in errorem. Ait ergorexfidelis, eléâus
in benejpiacito Domini, relinquens, fi fapianr, regibus,
&principibus, iuftitia:, humilitatisexemplum, & forci-
cudinis. Corripiet meiullus in mifericordia & incrcpa-
bitme,oleum autem peccatoris nonimpinguetcaput
meum .Confonat ei Ethi eus, dicens,
f al fus honor iuuat.aut mtndaxinfamia tenet.
quém?nifimendôlbm & mendacem.
\ G a p. x v . ■
Quod etduntaxat licetadulari quem Itctt oc cider et&quod
tyrannus publicw hoflisefl.
1 7 Erumtamen cui debetur hoc oleum peccatoris,
V quod reprobat praeambuhis regum fidelium , &
* . ’ - - ad quod
tempor
iium no-
ftcorum. ■
Lihrquartus.
.Täüad «nendura, in fimitate fila ciclu&s' virgin«. tî&é moueintttr.dam 6 n lcapitis
T-:...,__ Tofcreo&tantispnuilegiisapex^^au quo« «M»*.«»—• ------ — prinacipalwextpflitur
roittit Euapgelicus ferma; ? Eivtique qui;in jordiDuscit,
& iufto Dei iudicio fordèfcit amplius,& vulgi opinione
potius (plendere appétit, quam chaficatis,Opërumque
eius feruere incendio. Vnde & in fa:culf ribus Iitçris
cautum eft,quia aliter cum àniicq , aliter viuép'dum eft
cunuyrànrio.Àmicp ytique adularj non Ùçct, fed aüres
tvranni mulcerellcitum e lf Ei namque licét adulati,'
cjuem licet, occidere. Porro tyrainburn qccidere non
modo licitiimeft,fed àequum &iüftum. Qui enimgla-;
dium accipitjgladio dignüs eft ibterire. Sed accipere inr
telligiwr,quieumpropriatemeritatcvfurpat,non qui
vtcqdi eo à Domino accipit ppteftatém. Vtîque qui à
Dco poteftatem accipit,legibus feruit, & iuftiçi* & iu-
ris famulus eft. Qui véro eam‘vfurpat,iura deprimit
voluntati fuæ leges fubmiteit. In eum ergo merito ar-
màntunura,qui leges exarmat»& publica potéftasfæuit
ineum'iquieuacuarehituurpublicarnma^num.EcCum'
tiiultà fint crimina maieftatis ; nujlu^ 'graüius eft eo,
quodaduerfus ipïum cofpusîuftitiæ excrçetur. Tyr^n-
nis ergo hon modo publicum criméh . fed Çi fieripoflet,
plus quam publicum eft. Si enim çrimen maieftatis Oj
mnes perfecutoresadmittit, quanto magis illud, quod
legesprçmit,quæipfisdcbent imperatoribus impèrare/
Gerte hoftem publicumtiemo vlcifcicùr, ^ quiiquiseu
non prolequitur, in'feiplum , & in tocu^p reipublicse
mundanæ corpus delinquit. : •
tinitur Liber tertius.
, ïnçhoatur
L IB E R Q Ÿ A R T V S
POLICR A TICI
IQ H A N . S A R E S B E R IE N S IS .
P R o i O G v<s . . '
A Hdua quidem resißflrqfeßto veritdtis, & qua incurfanttbut
error um tenebris, aut negligentia proßfentis frequentißme
vitiatur.Quid enim vtmmfit>ßiidfc8e.exa$iM? I cir.^wcognt-
tis} Nothin autem rer um, eo quod vias non äii igit coAteinptorü,
iuftitia acültosexacerbat inpeenatn dtlinqutniU. Efi ergo primus
philofophandi gradus,genera renm.proprietatèfjUJ di; cutere,vt
quid infinguiis verumfit,pudenter agnof atiSeeutidusyVi quiß-
que idveritatis, quod ei illuxerit fideliter aßequatur. Mac autem
philofopbantiumftrata,iüifoliperutaefi,qui de rtgno vanttatis
prachtmat inlibtrtitenf.qua liberifiunt.quos veïttas Überautt, &
fyititutferuientts, cöjla iugo iniquitatis &iufiiüa fubduxerunt.
Vbi enimJpiritm Dei jbt libertas&etufquefei uilis.vviiique eon-
fentiens^exterminator Spiritus fanSi eft.Porro Spiritus eft,qui lQ-^
qiiitur aquitatemAn conjpeclu prmcipumnontrubefiit)& pau-
pertsßriritu regibusanteponit,<tut aquat, & quosßbi fecttcoha-
rere^docetftire loqui,&fteere veritatem.Qui veroveritatem non
Vult audire vtlloqui,aJpiritu veritatis alitnus eft.: Sedx hoc balle -
mu. Nunc in quo tyrannus diftat dprincjpe audiatnus.
C A V V fT, I . Ä • Mi
T o i ergo & tantis priuilegiis appx principall^xtolliiiur,
’Sc jpïcpdefciç, quot & quanta fibi ipfi ncceflaria credi-
d it.Rede quidem,quiapopulq nihil vtilius eft,quam y t
ptmcipisnéceflitasexplcatur : qiiippe cum
tascms,iuftitiæinuehiawraduerft.Eftergo,vteum‘plerique.
definiunt, princepspqteftaspubliçaV&: jn terri^
quædam diuinæ maieftatis imago. Proculdubio magn û
quid diuinae virtut is,de claratur ineiff princi pib u s ,d u m
homines nutibiKeorum colla fufimittunt,&fçcùriplë;
rumque fe'riendas praebent ceruices , impulfii. diuipq
quifquetimçt,quibus iplétimprieft. Quo fl fieri ppfle
non arbitror /nifi nutu fäciente 4*fiinq. ÖniniS enim
poteftas i Domino Deo eft,'& cum illo .fuit feqiper, &
eft ante çuurfi.QuodigitUt prmeeps poteftsha aDeq eft,
vt ppteftäs à Domino non reecd^t, fed e^vtitur per fup-
ppfitam manum, inomnibusdoiftrinanif^ieqs clerpé-
tise.aut iuftitiâeluæ.Qui e.rgorefiftit pbtcfintLlpci ofdi-
natiqni refiftit, penesquemeft autoritascqnferendi ea,
& cum vult,auferendi & minuèndi cam. I^eque enim
pptentiseft,cumvultf*uireinfubditpsTeddiuinædifpenfatiohis,
pro b eheplacico fup punire^, v e lt i l p p E
fubieäos.Vnde & in perlccutipne Hunnorö,Attilain-
terrogätus ireligiqfp éuiufda^ ciqitatis Epifcopo^ quis
eflet-,cum refpondiflét, Ego (ürft $ ttila.flagellum Deil
veneratusin epfcribituraiuipam maîéftateÈpifcqpûs,
Bene',inquit,vcneric mipiftcr Dei: 6f: Benédiftus
qui venit in nomine Domini,i'ngeipin|s, rçfiftiju» eççlcfiæforibuS,
perfecutorem admifit,per'qucm&aflefutqs
eft martyrij palinam. FlagcllumenimDomim exclud^-
re hon audebat, feiens quiadilcäusfiliusflagellamr,&:
nec ipfius flagelli efle hifi a Domino pqieftatera^iit?.qj.
adeo venerabilis eft bonis potéftaîs » etiam ih plaga cie-;
äotum.quis eam non véhërethr.qu* à fi)ominq ipftitu-
taeft.ad vmdiäammaiefa<ftoruin,laudemverq bonorum,&
legibus deudtionepromptiffimafamulâturîpi-
gnafiquidem yox efi,ytait Imperator,maieftate regnä-
tis.fe legibus alligacuni principem profiçeri.,Quiâ de iuris
autoritare,principft pendet autqritas, fc reuf?a m^-
ius imperiocft.fubinittere legibus principatqrnivt nihil
fibi princeps liccre qpinéçpr,quô.d à iiiftitiç çquitaté dif-
eordet. , ' . • .
prinCeps,
ES T ergo tyrannise principis',haßG differentia fola
quod-hic legi obtemperat,^ eips arbitfio populum
regit,cuius.fecredit miniftrum,&!inReipublic2 mune-
ribus exercendisj&oneribusfiibeundis, legis beneficio
\ fibi prirnum vendicar locum,in ooqueprsfertur ceteris,
quod;cum.fing|iliteneantur ad fingula,principiphera
1 imminent vniuecj&. Vude merito in, eum omnifim ipb-
ditor um poteflas confcrtur,vt in ytilitate fihgulocum)&
omnium cxqhircnda& facienda,fibiipfcfufiicjat,ßchu'.
manse mipublic^ftatuspptimedifpohaturidpm font alterius
membra. In quo quidem optimam viuendiifiu-
ccm naturamf^quimm,quse,ft<xpax?yf<'«, (ui,id.eft, h?undi
minoris , hominis fciliccc, fenfusyniuerfos in capite
collocauit, & eific ypjuerirain,embrafubiecic,vt ompia
C a p V t i l .
Qÿïdlex , & quoi Princeps, licet fit ligU nfxibusabfolutus, legis
tarnen ferurn e ß & aquttatjs:, gerit que perfonam
publicam,&innocenterfitngui-
nemfundit.
KEcin eo fihiPrincipesdctrahiarbKrentur,vbiiuüiciæfuæ
ftatufapraprendacrechderint iuftitise Dei,
cuiusiuftitiäjiufiitiain æcereumëft l^x eiusrequitas.
Porro æquitas,vtiuris periu afterünE,tcrum conuenien-
tiaeft,quæ cumfta cosquiparaEratj9nei& inparibus rebus
pariä iura defiderac.in omnes «quabilis»jribuens
vnicüiqüe quqd fuurh'eft.' Le? yerö eius intefpres eft,
vtpQie cuiæquicatis & iuftitiæ voluntas innptuit^Vn,de
.& earn omnium reriim , diuin arum & humanarum»
corn porem ëflé Çhryfippuis affemfi : Ideoquc præftare
bihnibus bonis & malis,& tam ie?um qfiamhpminùmi
principem Sc duceméflé. Qui Papjnianus, vir quidem
iuris experientiffimus, ^ b e fn p i^ en ^ tÿ i^ r^ a tp p R
tens.videntur fufFragari, & omnium hominum fubiice-
m pb'cdiçhriam , eo quod lëx omnis inuehtio quidem
eft , & donum Dei, dogma fapicntum,corre<fti,o yp|un-
tariorum excefruum,cjuitatis compoficioy& totius <ai-
minis fuga-,fepùndum quatn decetviuerc 9mnes,quiin
politic* rei vniuerfitate vërfàntur. Omnes itaque jegîs
rieceftirate feçuandoe tenentur adftriai, nififorte aliquis
fiç,cpiiniquitatis liçëhtiavideaturinduita. Princeps ta-
menjegisnexibusdiMturabfoIutus, nonquiaei iniqua
liceântTed'quiàisefle debet, qui non timorcP ® nae>M]
ambre iuftitiaearquitatera çpïar,reipubMcæprocurcç yti-
litatem ,.&in pmhibusaliprum commodapriuataî pr*-
fératvolûtan. Sed quisin negotiis publiçis loquetur de
Biblioib.Vet.Pat.Tomaf.