B
-j- al. alti-
modain.
c
fai. gr.-
iior.'
D
fa ’.Minaciüs.
vis confiftic. - At iftisadteâaeft & jgcinia»quxnumero
conuiùarum & quantitàti fumptitum Ôtcautioni
locorilm,dierura8c temporprnprxfctipfittcgulam, ne
qubcidîanis licëreçexultare conuiuiis, qiés'ceitds prxn-
nieris qui bus permilïum eft conuiuari. Ergo jïtiamfo-
brietâte (èculi»prxrcript6 leglim coetceturimpënfa çoe-
narûm. Siquidcmab initio coepit radix luxurix pullu-
lare. Vndc& vêtus VerbumëlV ; Leges bonsex malis
moribus procreantur. Lex quo que Cornelia fumptua-
ria.eftadieélapriûribüs. In qüanon conuiuiorum ma-
gnificcntia prohibira eft, necgulæ modus fa&us,fedmi-
nora pretiarebus impoli ta. Sed quibus rebusîQuam ex*
quificis & pëne incognicis genetibus debtiarum ? Quos
lllic bifces.quafquëillic ôfrulas nominat,& camen pretia
illis minora conftituit. Aufim diccrç,Vtvilicasedulium
animas hominum ad parandas qbfoniorum copiais inci-
tarëti&gulxferuirejètiàiri qui paruis efïent faCultatibus
phialam popofcic, cui tionnihi}acetiacris infundit.di.
mifitqi feftinabunda illuc vnionem exalteraaurcdem-
ptum,&r eunde maturedilTolutum.vti natura eft eius la-
pidis, abforbuit. Et quamuis eo fa&o fponfione viciflet,
quippe cum ipfa margarita centies feftcrtüjm, fine con-
tentione eualuiflet, manum tame ad alteriusauris vnionem
fimiliter admouit, nifi f Numatius Rlancus, iudex
Ceueri ffi m us, fu p e r a t u m Anconiü mature pronunciaflet.
Ipfa autc vnio cuius fuerit magnftudinis,inde cplligipo.
terat,qu6dquiluperfuit,pofteavi£fcaregiqa,&,captäAigypto
,Romam dclatus difle&ufque eft, & fatftaexvna
margarita dux »impofitxq; fimulathro Veneris vt roon*
ftruofx magnitudinis in templo, quod Pantheon appel-
latur. Sed his 8c fimilibus demeruit incempdrantiffimus
& fiagitiofiffimus non populi Romanised virtutum pub
lic s hoftis, ncedi&um quodtriumiuratus tempore de
finfiptibus po(uit,legis nomen habear,auc vigorem. Lopoflent.
Ergo apptime hixorioflis (Sc prodigus yideri ! cum autejm.imo f t neccffuarcm legibusfuiirecibariit,
r .v.A — a . iL - to. . . . 1 o A o a n m r Pr<». ' vi-1 d>Y <*n rnnftar.auod pottft.cui hxc tanta in epulis vcl gratuita ponantur.Prç dcleeendorum reeuterea
Lucius Sy 11a, Lepidus Con lui, Anius Reftio » leges
tradunturtuliflc cibaria$.Sic enira fumptuarias legcsCa-
to appellat. DifFerunt tarnen,quod cibaria gulam iugu-
lanr.fumptuarixtalcrimodafn.vt ait Portunianus,luxuriant
cohibcnr. Hoc autem magns libertatis laudibus
vçlex eocónftat.quod cibaiiorum delegendorum regu-
lam luxuriaadinuenit. Tcftatur hoc M. Varro, qui enu-
meràtis , quX in quibus Italiar parubus opeuma ad vi-
âum gignantur,pifci T ybecino his veibis tribuit palmä,
in librovndecimb rerum humanarum. Ad vi&um fo
ptimumfert, agerCampanusfrumentum,(Falernusvi
•—» lY* I ' I ' - P I _ . - _ E rv, M >1 1 I
effert, quod cum mult* leges db esnis & fumptibus fer- j num, Caflinus oleum, Tufculanus ficum, mel Tarenri-
rentut ad populum, caftigatiflimeilliusvigordiuobti- j nus,pifcemTybefis. HareVarro. Sed intereospraeci-
‘ 'lqu*riilobfcenumhabet>qu*ntlpr6t>^tbccult|li,m. puum locum lupus tenuit, &quidem is qunnterduos
’ • _ 1 p0nt « captuseflèt Id oftendunt cum miilri alii,turn
ctiam C.TiciuSjVir xtaris Lucinian*,inoratione, qua legem
Fanniam fuafit : cuius verba ideaponendafunt,
quia nö fol um de lupo inter duos pontes captoerunc te-
ftimonio,fed eti«m mores.quibustuncpleriqiicyiuc-
ban t,faci le publicabunt. Defcribens enim homines pro-
■ digos in foiü ad iudicandum ebrios commentes, f quae-
que folcantinter fc fcrmocinari, fiejait. Ludunt alea ftu-
aiofe»dclihuti vnguentis,foartis ftipati.Vbi hortedecem
funt.iubcnt puerum vocari, vc comitium eatpercumâa-
tum, quidin foro geftum fit,.quid fuaferint,quid diflua-
ferint,quot tribus iuflcrint. quot f yenerint. Indead comitium
vadunt, ne lirem fuam facian t , dum cunt, nulla
eft in angiportu amphora ,quam non impleant, quippe
qui veficam plenam vini habenr. Veniunc in comitium
triftei.iubent dicere quorum negotium eft. Nairanr^u-
dex teftes pofeit, & f ipfiis it miétum. Vbi redit ait Ic o-
mnia audiuiiTe, tabulas pofeit, Iitteras infpicit, vix p r*
vinofiiftinetpalpebcas. Eunti in concilium, jbi lu e o-
ratio : Q ^ d mihi negotii eft, cum iftis nuga tori bus i Po-
tins quam potemus mulfummixcumcum vinoGraco.
Edimusturdumpinguem , bonumque pifeem , lupum
germanum,qui inter ponces c^ptus hiit.HscTitius.Sed
8c Plinius fui temppris eleganter tetigit gulam. Çum c-
nim feriberet de pifce.acipéleçe, qui licet rarus eflct,pre
tium eius viluerat, poll pramufla fubiecir. Nullo in ho-
nore nunc eft,quod equidem miror,cum fit ratus inuen-
trf. Sed non din ftetit haeeparfimoni^, Namtempori-
busSeueri principis.SammonicusSerenusvirfeculofuo
doétuSjfubiiciens verba Plimi,n6 eft dubium ait*, pifeem
hunc nullo in honore Traiani temporibus extitifle. Verum
ab eo dici apud antiquos fuifle in pretio.Ego autem
teftimoniis palam facio , vel eo mqgis quoa gratiam
eius video ad epulasquafi poftlimihio rediiftè. Quippe
qui dignatione veftra , cum incerfim conuiuio lacro,
animaduertam hunc pifeem i coronatis miniftris cum
tibicine introferri. Longum eric'll omniaqu* legesci-
barias i nduxerunr,vel à cibariis legibus nata lunt, volue-
ero enarrare, cum nec luxus morü fermone valeac comprehend^
& fine plurimafieculo noftra incognita« qux
ill! vel verbis exprimere vcl exercere moribus potue-
runt. Sicutenim Grsciaeapcaferumviâoremçtfpit, Sc
actes in tnlit agreftiLacio,fic omnium getium mores boni
& mali Romanum vidorem perfecuti func. Siqui-
dem numina.imo dsmonia gentium,fuperfticiofius qua !
rçligiofius aduocabant j magnamq ; fibivififuatalTequi
religionem , quia nullatn rclpucranc falfiratem. Deos
cutelares non tarn pio , quam impio cultu, omnibus
Praccpit enim vc patentibusianuis pranficaretiir, 8c
nicarecur,vt lie oculis ciuium cefttbus fadis.luxuri* mo-
dus fierce. Hoc autem ideo tuto probat Portunianus,
quia apud populum caftigatam,& pofterioris rclpedu
anreum,laudicratfrugalitas,&: paupertas Honporcrat
elTecontcmptuivel rubo’ri. Nec verecundumefatvcad
cxnam aliënam quifpiam inUitatusimpudenter irruerec.
S uperuc n ire enim fabulis non euocatos, haut equidem
turpe exiftimatur. Vcrum fponte irruere in iconuiuium
aliis prxparatum,nec Homero fine nota, vel infratre
memoratum eft.Cxterunn leges ills valuipat ?,feu valui-
frags, licet Portuniani iudicio opcimx fucrinc, obftina-
tione tarnen luxurix 8c vitiorum inuida concordia,nullo
abroganteirritx fa d s funt. Antonius etfi nulli linn-
peuarix legi parueric, legem tarnende cohibendisfum-
ptibus tulit. Homo qnidem temerarius, led manu inua-
lidus,& luxurixdeditus vfqueouaque, lumptuumque
mciito,Magno PompeiofuccefiitexdecretoC.Gxlaris,
de quo triumphatore oibis,viiis adulator,& homo vitiis
fordidus triumphanit. Captus eft tarnen Cxfar virtutis
imagine,eo quod profufioA'e pecuni r, & conuifccratio-1
nibus, & latronum, & hiftrionum ftipatu,magnificus
vulgaritervidebatur. Eigo beneagiturcum principibus
popularibus,qui ex necelfitatecogunturadcuftodiam
rams viliflim is nebulonibus adulaii. Nam in repubLca
nemo tyrannorum, Cxlatemagis accelfir ad principem.
Licet enim rempubl. opprelfilIet,populus tarnen Romanus
omnia qux ipfe decreuerat, approbauir,forte ve-
ritus feditionem , 8c ciuilisbelli recidiuam paflionem,
opinio tarnen prxualuit,vt quia lummavirtute,ideft,
dementia prxoitus fuerat, ftatuta eius quafi ex magna
parte benig'niorapopulusapprobaret. Vndcin laudem
eiusCiceroait : Nulladevirtucibustuisnecadmirabi-
1 lior, n e c f grauior mifericordia eft. Pium ergo animum
egregix virtu tis imagine facile fiipplantauit Antonius.
Hie enim cum quicquid mari.auttetra,autetianacGelo
gigneretur, ad latisndam ingluuiem fuam natum cxifti-
mans.faucibus ac dentibus luis fubderet,eaquere ca.
ptusde Romano imperio faceic vellet /Egyptiu regnü,
Cleopatra vxor,qu? vinei a Romanis nec luxuria digna-
remr, ponfionc prouocauic infumere lepolïèin vnam
coenarn feftettium centjes. Id mirum Antonio yifum.
Nec moratus fponfione contendit. Dignus culina f
NumaciusPlancus.quitam bonpfticcrtaminis arbiter e-
ledus eft. Altera die Cleopatra perccntans Antonifipol-
lucibilem fane parauit caenam, led quam non $9bjWetur
. Antonius. Quippe qui omnia quxapponebancur , ex
quotidianis opibus agnofccret. Tunc regina arridens
fubtrahehl.
aufcfal
fm-
! Öuüfius.
fpatera
•patina.
I D;
4 ^ 7
(abtrahcbaixtjVt omnesin vna vrbe.eo 1 l^di in .illius cu- j etroribus fuós nóftra xtas adiecic. Memini meipfum in
ftodia idgicer v gijacenc. Sic Sr qux vbiqjlo cqrum pla- ! Àpuliadiuitisçuiufdam intëi’fuiflè ccenx. quxab hora
cUiil'eaudierantjin vrben|tr:uccéiunt, vteiïècvndepol- ! dïei.noha fercyfqucadduodecimam noóbs Sr bocquifcncgtatiamömniuminfeSr
glorifavprouoCarc.Simile^ detn'temporcxquedialiprqrrädaeft. In”hâcitàque Caaliquid
fecifl'e vifùs ë;ft r e xApgl o rjjni -Vil helmus p ri mus,
càius yÎBCuteNormanhia Çënpmânnis , & tandem m
iorßtiwnniacediv41fu^ P t9,na;mqueregnidiademate,,
8c pvaee*çompQfitai,legatqs mific ad exreràs nationes,yt.à
prxclaris omnium,,4qmibusqui6qui(|cis^^m
autdiirificumyi\4crçtur,f;»ffjrrent Défiuxir,ergo iiïi^-
(iilamopulencaÀ, & qyx ferefoUbonis fuiseftinorbe
contenta, quicdtt^q^ÿg0ifi;eéÀï%i imo luxurix po.tuit
j nueniii.Laudapile quid ci propo(i.tum,j
qui vil tu tçs\o m u i u m. o t hi lup y.oldi.uîliinuide rx •. $ç4
m eoa rb it r^ cul dab i lîus extit||le(:,ji i mgentem, quam
arnVis vicerac;, Sr quam juxuriX priijieçrâc ma’gnicud'o, |
legctïi; lemperaniiæ prômulgàuêc,,.S^rii: t, vimio'fius
elTet,earnl[oborai'C vetbo Sr ppetej qu.vm läldme^d.iA^
auro9Eace; mu)cqrj.im mngnôrqmq,ué ;pi:ppagare àtida-,
ciarn.' Sectis;ggiiTeC.Cx(arçm paceyrbi.refà^p'ata-ïîj:.-^
domhui ciuilcnvporius^, quaqi ,i m p prarpr iàmi u ni e nfâ;
cçflit^te'aucdignitarc pçr|qnat u , aut e^etçcn^a libjgra-
Ijtatç »aut-ioleijnirate Ujeij.primis menfis li qix^Efc-i mm i-
feere..Sole un i a qui de m p.ubn ét a fu n n i n es p ertranfeunr,
Sc à^G^xçis Ç^tholiéa, boc;cftvyniucrfdia;no7
minantur. Paieuch e ci cay cro, quæçx caufa; neçèllitatis
aut vibanitatis, i n ptxçep t â§liq u a i%çi o n*c. v e ni ü p çp a r-_
tem .û çdida , eo quod iqiçnnibus, id eft, vniUexfàlibûs
p ar ticu lar i c e rfo]ea n t i nt e rp on i. Nec ehipi.pultpenca in
olcrMüdegsUtninedùncaxac^qnftire cérctim eft,uiniex
liifaifibi’piilnu ncumfienii^pcramr/Significant.âutem
bellariaomne genus menla: (ecundæ,quoniam ibifolcnt
apppni.q:uxp.ulchriqrafu.n.ç & delicatiora, Vtituraütepn
ho,cpomiuéM^Varro:BeUarta,iiîq.(iit:, camàxirrvemtl-
litafun ç ,.qùæ me 11 i t a ^nq^ftih r.ÿ Qajp d forse çorèftrri
poielt ', quod Vtenti gtàtiora funtea', quxneçeflîtas ap-
'pQuè%qiian^quXvirriçatio.'gulx ihuçnit.pedforce puluji
nufinus hofpes , QopftàntinopolitanàsBabylonicas.'
AléxândrinasTdxftinaSjTripolitanasjBarbarorUmySy-
rias ,P.hceniçjafqueçongelficdc)icias;ac lj Sicilia ,Çala-
bria, Apulia ,Campaniaq;nonfuftiçia,nt conuiuium in,
ftrpde dèlicatiini, Çopiam rerum, minlfterii difcipli-
natn,ledulicàceip pblèquijjvrbanicatemhofpitis plenjus
&?:mclius referee Vir J^ngula'ris;eloquii, ôr qui omnibus
quos videri m.trium linguamm gratia p i xftac. Is qil i déni,
-eftlohannes chcfaurariiis Eboiaci. Na Scipfeinterfuit,
§cd quod,fine mbote fideliùm diçiyelaudiri nôboteft,.
infidelibus, telle Macrobip,p,lü.raturpiaSr luxuriolayi-
debantuf,qux fxctilo n oftro placent, 8c obtinente luxui,
biagnifica;appe)Jacur.. Nam Tittii^i.n fuafion.e.légis ;Fa,n-
njx objiçît Ixculo fyo, qqod porçum.Troiahummchlîs
infdf an 1 5 que idéo fie y p çabanr | quafi a liis j n clufis
àninralibus graùid û , ficdt Trqianus illç|quus gçauidùs
armatis fiiiç. Coenam T.nmalcbjpnisapu'd Petroniurn fi
poteSjingrcdere.Srpoicupirficgrauidaripoffemirabeiis,
njfiforteadmuatioqeniùlriplçxjgnôt^jSr^^
x.uriajollat. Ecm.ulca quidem.ÿquæ.nos vfu vefabufuc-
do<p:inpn miramurp.viÎ3 fu n c-adm i r an d a, i m p Sr ftupen--
da maioribus. Nam 8cporcum nuh iàm Troiàuum,fed
domefticum diciiriuS' j/Sr.in hune modurp .f facfçpd.a
quam plurimàfacimt\s,elle TtpiaPaf. .^ude M.-yarroin
ltbroçeicio de agricultura : Hoc quo q; n uper in fti tu t uni
eft faginari ôr lepores, cura exqeptos ^lepptàrip conclu-,
d^nt in caueis, Sr ItjCQ claufo factarttpingues. Sed & co-
chleas luxus effect faginacas. Hæc Vaao.Nihil autem i-
ftoririn luxus iam habe Aïotam, fed eft ciuilicatis infigne
quicquid'incenuuum eft gulæ.
. - C a p . V IH .
De conumo pftilàfopbico j & qmd et ciüilè connexion èfh&de
■iI■' ' fionptuiriu légtiïtls eius,
\ Ciy iLi ad
/^q u iré cüm fa ’Bftàbtiamperlpic^
lofoplu'ciyciùiitavideaht'urellc cPpnexb.Siqqidémphi]
videtur ànimi, qui ad hunc môdum primæ me n fie luxa- lqfüphiareiuii omit iam moderi tiix , à cpnuiuiis non
ciàmçohibci; , ^ii^quifacicin çalibus^egis lumpt'Uaiix potellabeïfe ciui 11bü‘s,cu'm
m.enrioncm,neetathen Gæfate maioreft’, aut ‘j* magniii- aùt cm?ie^|j^4.n'OU
centioiqutfpiameprum,.qui moiumievumqueiaétura fis præfc ri bi t m odiim, or du ni di^onit officia; etiam ple-
exeécentgulam.Luxuiixobfeqiuvntur,Icruiunt vânira- beis , & yulgjinbbs mterëlïèdighatbr. Alioquin nihil
Iitatis.imagtnè,Cbnf9l«i«-.Quis G^are^Auguftbîi^ga- | do'cet. QutclÆnimprpdeft v|ibis,inanibiis yentikrejrf'
îiôir, qui infummo fa lligi icuïtrii ne fteundari pp a n e • vfe Hf b,l îÿ v ir t'ii t
pifcicuîis, quos vulgo |alpàragbsVyel lpSnatlcqs ,^el ri^ i
piieptjes, yoçant j'çpntçnJns.erat, & uo,h ni^jîeceffitacë’l hbjedhftf^'gûâfi
yrgétëconiedebat.vclamicb?QwsNeronegulc^îpraut j plinftioneairt efuPémÜelvùivtd^a pa^^ luxuSil
.datuseritaliçuifapienti j nonmagis quam Ç. Ç^ligtila, j uefiydtVfoitiîduS difpheetapparâtùSjÆômüsinèp^
aiuVitelliusjed etiam tminus. Nam & hicprandia&:, lu i fufmriis inauftatiir, & auaricta illius qui nicimiis
cænas 6r commelTario nés imniodicc frequétab-1. Fawid- i prxeft, conmtiArum i m7 or ia m p rono c.a t; gu i a m, vccu m
fiffimafup cçterasfuitççnapn.qttainbitàtusâFraïrbfoîc, i 1 ; Ittb^Urîbur^ntib^
habens du'q nîillia/edttlËjnprurn 1
auium. Hancquoquc cxiiperauir ipfêin dedicarioned'J* niorimürhiulth
patriX ; quam obi.mmenlam magnitudinem,cJypeum j Hocenim modis
Minéruæ appellautt. In hacphslianorum & pauonum i impenfi périt & opéra .damnifi^ernt. - St
cercbella,fiqgua$pjh.oqnico.ntertfmjpuiènaçdmjaj^ès IiGepH^riidtrcdpîbànn.ppu'é.tiadrdçfç^utfraponisadi
t exertis, mà.us parti bps petitarum cpminilcuir. Nun- bvfamiàVn'vergic , ....... ||■ ■
, _..v. f M ' 1
quidluliPyel Augijftp
Nam.Scipfefaiyôkni.imbinfarnem fe.cit^oeii^.m,pr an^
tkoeni^.Véfytak'EQftunyn^^^ p a r il^ iu & r tà btiln- '
C'è b Ô£d rôt u i vbî Ba c cHfn o n cé lïà p i; me iftr'a, d oîiéc e î$|
GiadTt ^Hçc
•tüInlcÈtbimercîàjôr qà^pbiipfôb|Hâ iffi^empey^turarf
ftruxit luxuria , vt non môdo.fplendprém c a n s ciuilis, ! bitiio.Quosfiv i d e ris. ci t ra ni P d c ft jam cGnuenire,nó fa-
feid etiam
riatn. â çétifarcj: à Ijptu m > quaçl o4qt t£ b ^ ^W (u i t ca&tia
Ppntificum, ? Namy&",ipra.edpbpiu1m,gènei$y?‘ ^
licet
glÄwntur,pto patmibaudiEa^
ta. Nè tarnen e xemp 1 a', m aîPr £im
aurafpirrcù(ùi,aütfpip'rusBâccbj,tnanjtçrip'tume
Nam'qux àplebèis.ideft, tPii ùipîi bfiscèie b râtu r, ijitef-'
dumciuilia, inte'rdïi phiîpfophicâ fdnt^>nififbtteSô
tis, Alcibiadis,Epi6leti,aliotumqjphiIofophorumcon-
muiainciiiiliaopineris.'. Ciuilia tamebfunti-yt-dnbiem’
fequamur noftrbm / qui plnguiori Mineru^ vtiitiuri
r al farcié
I al jSläfi