iorum. Non eft(apientia,nó.eftprüden tia,no n eft con- I cipalis corporis quafi membra.D um autei'n fingulorum
filiu'm contra Dominum, certe nee fortitudo. Si'illein- officia in integrierte virtutis, fuauitate opinionis confitrgit,
ftperfequitur, ad cmendica^a facramctorum fuf-,
fr^gia, ad præfidia munit ionu m, fruftra decurri tur,quia
non eft, qijide mana iilius poflkeruere. 'Quis Alexandra
maior in Græcia ? Ei ramen non (bus legirut fuc’éef-1
fiflè,(cd jilius (altatricis.Qüis Cçfareædomus (èriem ne-;
feit ? Rarus eorum, àut nUliùsfilium reliquit heredem,
& omnes in breui poft varia periçula,& ççdes fui,3c fuow
ruiq plurimas dïuerfis ihortibus , 3c fcre ignominipfis
quafi in momento deletifii|it > & dependences ad infe-
ros,fucceflores habueruntaut hoftesautignocos. Qiiid
obfecro tam potentia régna, ram cito fubuertit pc trant
tülit ? Cercéindignatio Dei,quam in fe multiplex itiiü-
ftitia prouocabat, Eft autem ( vt Stoieis placet) iniufti-
tia mentis habitus, quæàregione morum exterminât æ-
quitatem. Animam namq; priuare iuftitia, ycl ex priuâ-
tiuap’ârticulanommisdeclaratur. Ineo autem maxime
iuftitia confiât; fi non noceas, & ex officio humanitatis
prohibeasnocentes.. Cùm veronoces,accedisadiniu-
riam^Cum nocentes nó impedis.iniuftitiaefamiliafis.Eft
autem contumelia,quandb tumorém’mentisin læfione
alterius manifefta operis fequela comitatur. Eoque ini-
quicati (eruit, quodln euft», cui reuerentia pro conditio-
ne officij vel naturae eonfortjo debçtUr,infolcntér infur-
git. Dolus autem eft(vt diffinit Aquilius)cum alii, d agi-,
tur,8c aliud fimulatur. Malus vtique, qüotiens fit inten-
tione nocendi. Differt autem plürimum dolus a contu-
melia, quoniam hæc (uperbe Pc manifçftô, illc fiaudu-
lentcr Pc quafi ab infidijs nocet. Hæç funt, quæ tarnen
incurrunt, cathedras fubuertunt omnium poteftatum,
quia à contralijs perpctuatur principüm gioriä. Do lus
namq; ex timiditatisimagine infirmitatis notam habet,
& fortitudini plurimum adüerfatur.Contumcliam pru-
dentiareprimit,ingeminansiugitcr ,quid in terram &
cinerc fuperbit terra Pc cinis ? In iuriam tempérant ia nó
admittir,nolehsinferrt alij.quodfibi nollee ab alioirro-
gari. Et iniuftitiam iniuftitia excludit, vfquequaq; faci-
ens alij ,quod faciendom vellet ab aliofieri fibi ipfi. Ha;
finit quatuor yirtutes , qu^s philofophi cardinales appellant,
eo quod à primo fonte honeftatis, quafi primi
riuuli emanare credantur, 8c defebonorum omnium
Attenta propagate. Hase forte.font quatuor fiùmina,quç
de paradifo deiitiarû Dei egrediuntur, v t irrigen t om ne
terram, quo fruóhim defider'abilem affeiac in tempore
fuo. Vtinam & ad me de fonte vit* (djuinamgratiam
loquor)huius.plenitudinispercranfeantriuuli, aridica-
tis meæinebnafttes terram,vt fucjcrefceote fruélu bonorum
operum, fairem declinare valeamimminentis fecu-
ris i6lnm,quxexigentibus cutpis meis.ad radicé meam,
•quàfiadradiceminfru&uofiearborispofitaeft. Quod-
cünq; lignum fecus afjuasiftaspofiuim eft,non arefeit.
Quod vero yel radicitus non humeôant, djfioluitur Pc
aridum périt tanquam.puluis,quem proij cit ventus à fa-
cie terræ. Hinc quidem non duce^exceptos arbitror, nó
potentes,quia règum gloria transferetur, fi iniufti,jniu-
riofî,contumeliofi,inuenti fuerincautdolofi. Osfiqui,
dem pomiqüocutumeft. Veruntamenfaluo imelie&u
fapientiorû,non ab reeft ( vtopinof)quod nominavi-
tiorum, locutione plurali expoiui t , 8c in iplà pluralitate
diuerûtatem quandam prudentet inferuit. Ait enirn, vt
prædiélum eft, Quia regnû de gçntemgentem transfe-.
retur,propter iniuiticias &iniunas,& cótumelias,&di'
uerfos dolós.'Quod autem diuerfos in fipe Xubiecic.putcw
communiter ad omnia referendum , & tam pleno con-
cipiendum intelleâu » vt nó modo referatur ad diuerfas
fpecies vitiorum, (ed Pc varias figuras perîbdacum com-
. pleôkatur,&c modosomnes, quibus àquocunqjhxcvicia
committüntur. Princeps enim tenctur de omnibus,
Ôc.omnium autor eftè videtur,quia cum omnia poffit
corrigere,ebrum metito parti ceps eft, quæ n olui t emendate.
Cum enim po te ftas publica fir,vrprædiximus, omnium
viresexhaurit,&nein (è deficiat incolumitatem
omnium debet procuraré membrorum. Quor autem in
adminiftrat ione piincipatus extant officiaitot (untprin-
(èruât, quandam quafi membris (ïnitatemmrocurat&
dëcorem. Cum véro ex negligentia aut diffimulatione
póteftacfs circa officia, fit vircutis aütfamas difpendium,
quafi in membra eius,morbi& maculae incurrunt. Nec
diu fubfiltic incolumitaS capitis, vbi languor membro-
rum inualefcit.
Bxpletur liber qu*rtusK
Inchoatur
} L I B E R QVIN’ TV S
POLI CR A TI CI
IO H A N N I S S A R E S B E R IE N S I S .
NO N filent ad vnguem gtandiafine mora lufirari, nec facile
eftpr ouinciarum longttudir.ew & Lùtudmem in momento
tranfi urrtrè. Sic res magnafttecingle quidem :àfàpiente inter dam
proponitür, [ednunquam perfide fub anguftia fermonù nhnîa
etylanamr. Quid autem humants rébus malus edpriniipatu, cuius
officiant quodmptodoomnia ciriumit, impiety &penetrat,&
quafi robote vïrtutis fua, mitts Reipubltca moUntportât. Eius
itatfe (oritctnplatiotradum habit, & mor am exigit,turn prêt ma-
gnitudincfu'ytumpro, venuflate quant in t api te Reipubli< te,iucun-
duih ed omnibus contemplait. \ Modejîa ergo breuttate, in inffii-
ciendo corpora cm immoremur,& quidfuper f)ocPlutarchusconfiât
audiatur, Sum déduit a■ fuperjtu'tone gentilium fidelisedin
[ententtit, in vet bis lucultntus, &infacrario morum tan:us arbiteryVtfacilepraceptoremTraiantfofiisagnofiere.
si quid autem
apudeum affidédtjfintity autmorikusy temporj potius quant viro
adfcribatur. S ï enm VirgdioïtiUÏtaurum fapientia, in luto En-
nij qumrey quainuïàaed „qtia ad erudttiomm nofiram a gen-
tibus feripta JîlntjioJh is communicate? Hà ergo omtfiis ad reltqua
procédants.
C a p . I, \ /v".'. ’ ■
Epifiola Plutarthi inflruentis Traianum,
EX t X t Epiftola Plutarchi'Traiannm-mftftueiitis,
quæ cuiufdam Politieæconffitutm.nisçxpriimit (en-
fum. Ea dicitur efte hùjufïj odi. Plutarchus.Tràjaiio.Skr
lutem dieït, Modeftiarn tuam noueram noo, appetète
piincipatum , quem tamen femper morum eiegantia
merer! ftuduifti. Quo quidem tantQdignior iudicaris,
quanto à criminè ambitionis videris eflè remotior. Tuæ
itaque virtu ri congratulor, & fortunæ meæ, fi tamen re-
âegefièris, quem probe meruifti : Alioquin te pericu-
lis, Pc me detrahentium Jinguisfubiedtum jri non clubi-
to, cum ignauiam Imperatorum Romanon ferat, Pc
(èrmo publiais deliââ difcipùlorum refùnderc foleat
in prsceptores. Sic Seneca Neronis fui.mer.ito decra-
hentium carpiturlinguis,adolefcentium fuorumteme-
riras in Quintilianum refunditur, & Socrates in pupil-
lum fiaum fuifie clementior criminatur. Tu vero quid-
uis retftiffimé gérés, finonrecefièrisàteipfo,fipiimum
te comp ofueris, fi tua omnia difpofueris advirtutem,re-
tfte tibiprocèdentvniuerfa. Politico conftitutionisma-
iorum vires tibi expre(fi,cui fiobcemperas, Plutarchum
viucndi habes autorem. Alioquin præfentem epiftolam
ceftem inuoco,quia in perniciem imperij non pergis au-
tore Plutarcho.
C a p . IL j
Quid Reffiublicafecundum Pluratchum.&quid vicem anima
; in ipfaobtineat ,aut membrorum. \
CEquüntur eiufdem politîcæ conftitutionis capitula,
»^in libello qui ififçribitur lnftitutio Traiàni, quæprô
parte præfenti opttfeulo curaui inferere^ita tamcn. vt
(ententiarum veftigia potius irhitarer* quaffi paflus verborum
borum.Eftergo prim um omnium.vtprinccpsfetqcum I pofiit amari ,tanquam qui citra opemmedif fe in fund at,
mefiàeuti& quod in toto eorpore Réipublic*iCuius vice I amanti,ramen ad cultumextcrioremalicuius medi^tatis
ffuatuf,dilig*nter aduertac. Eftaute'm Re (publica, fi cut
neceflarius eft,eo quod Deum nie mb vident
Plutarcho plas'ct kcorpusqupddä- quod diùihi munétis
beneficioanirtKitur, Ôcfummææq*iiratijsagi|;ur,nutu
regitur quodam modemminerafionis-fEa vero quæculr
tumreligiönisirvnobisinft;tuunr,&informant,& Dei
(necfècundû PlptarchumDcorum dicam ) ceremónias
rradunt, vicem animæincorporé'Reipubliçaéàbtinent.
Illos veto,, qui religiónis cu'ltui præfunc,quafi animam
corporis fulpicere Pc vent mri opurret. Quis enim fëoüi-
t idsminiftröspeiipfiusvicarioseflèambigir ? Powofi®
cut anima tptifis habet corpóris principatuin : ita & hi,
quosille religi n*s praefeÓkos-vócat, todcorpori p f int.
Augufilts Cçfar eôufqite fàcroruni pôtfftçious fobii ótus
fuit, donee & i pfe, ne cùi om h itiofub eifcr, V e ftalis créajnteruentus
ynquam. . Videndi vero nénSen ad'app.'Ilationemo-
mniqm (ènfuumytriufq; natnræ dilata bis, quia præic n
tîàliter&purenon (êntiet eum homo*Ôt vinct. n ii fmtcj
eafenfuùm patte,quæ corporis nefcitanguftwr,ficelé-
f c6tum tèmpqris fen tit, fed viuaciurc fui, fx gvmfûuM:. j
rnauetin çternum,Charitatèm loqüor.quç notf^uacu
tur,fed proficitïquanto adeum,quem dclidei.at f-.rr ilia-'1
rius acCedit. Nam fides v-|utrl h.'ibèt>&fpes of !
meritique fbmenrû.confcientïa demuleentvr,voti iï:i i'à-
titiatn infuqiraprotendic. F i d es.i tagjie & Ipcs i ni i :an ' u !
^mdem fenfiim-, fufififtunt tjamèrt citrà iagcû’ esinrenm ,
quafi per fpqculutn , &'in;æni^matc ,, dqnecearüu (pe- j
tièm,immiuatavenratis.fàbftantia jplenarieiUucefcu.
tus eft-Pontifexj&' paulo ppft ad Deoxrelatus eft.viuus. j Qyiyerô. nùll.o poteft fenfu ^fplcüè Vidèrr; feeile n e q ü |
Prin ceps vero capirs inRepuMica obtinet locum ,y ni I agnofei. Quod aucem n o p r. g n o fei r u i ,d d i g c n r er edit no ,J
lubiedusDeô,&his qui vices illius a gu ne in terris ,quo- J pôteft, nîfi petmedium. V nde & Nümam Pompihi •> j
^hiam & ib humano çorpore, ab a n i m a v e g* rat u rc a pu t j ce ietn.o n i asquaÇdé legimus indixifle Rbmanis Scfacri-
PC regitur. Cordis locumfenacus obtinet, aquobono- ; h c i a , v c ( u b i m m o r t a 1 i u m Deorum priteirtu. adcbîer»-
rum bperüm Pc malq’'um.pr6cedunt initia. Oculotum», ; dam p:eracem,relîgi6nenîPc fidem,8cceteîra,’qüæei«in-
anrium, Pc linguæ,officia, fibi vendiez;.t iudices &' præ- j ti narc volcbac. ipfos facilius inuicnrer.- Teftàntur hoc
fides prouinciarum. Offi'i.desiSbmilites manibits coa- aqciliaatque Palladium', fàcraquædam imperii p:gnora,
peantur. Qui femper adiiftunt pnneipi, larcnbusr.ffimi- | Innusbinons, belli & pacis arbiter, focusVeftæ viigini-
lanrur. Quaeftores P t Qommehtaripii fis, non ill os dico ! bus confécratus, quoin honore cæleftium fiderum f lau -
qui earceribus prxfunt, ßd comites return priuaraiüi n
ventris ßc inteftinörum refert iifiaginem. Q^ae fi im-
menfaauigitate pong^flerinr, & congefh tenactusrefer-
uaufrrint,ihnuwierabiibs Sc incuiabtlcs generäc morbos,
vt vitio eorum totius corporis ruinaimmincac.Pedibus
verofölblugirer,inhaEr.emibus,agncoljecoaptantür,qui-
bus_capitiS'prbuidehtia rantom?gisneceflatiaeft, qiio
plura inueniupt bffendiciila, durn in pbfequio corporis
in ferriigfadiuntur; eifq; iuftus tegumenrorum de&etur
-fufFr3g'um,qui rotius corporis erjgunt.füftinent, & prp-
mouentm.oleln? Pedutnadminiculardbuftiilimo.corpore
tbllp, fills viribus n6 ptbccder, fed aut curpiter,iDU-
riliteróe molefte tnahibus reper, aur brurorum animama,
ctmoshnperii îügicervigilàret.Sed &.annûs in menfes
duod.ebim dilatàtus.,;faftbrum & nefaftorum dictum
variecate depi(ftus>Poritifices,Augures & facerdötiornm
vani i'itus,quibns ita barbariem occüpauit, vt ab iniunis
temperarent,feMafenturabarmis,iuftitiam colcrent,&
ciuilem fibi inilicemimpartirent afféókum -, eoque fero-
cem redegit populum. vtimperiuip, qiiPdvi (vrdcimr)
Pc iniuria ôceupaueràt;, iuftiti æ & pietatis legibus tel i citer
gübetnaret. Sed quid profer© Nfimam,<fttrb & patres
fidei nbfttæ,veteris legis facrificiaaflèrant rnftitUta,ne in
dæmoniorum cultu populus occupatus, veræréligionis
dtdifcerct culcum , ritugentium façrificia fuadænioniis
^ . .. v, F , jiimtnolans,‘'&.nbn'0 eo-i-Côlitik«rg0p eu 5Ra«Àaffeâq
Hum bpéimbuèbitur. Pönifin hunc modum,more flip,' mentis,autexhibiti’oneoperis. Sedaffc&usdileótionisj
quam plurima,quædiligenrius diftulient traftatu prüfe- jpfum pure attihgit,licet ahqUo fenfu corporisvel api
quimr,ad informationem Rripublicae Pi magiftracuum mæ.dom petegrinatùr a domino,& mens mole corporis
eruditionem. Qmeomnia(yilabarim exeqiii, iu uilis in- ■ prægcaüatur, plene nequeae comprehendi ; & certe eo
terpretationiseft,qu æ p ü r i u s e ft da r i p e c i e m, q ua m vi- : amiturardentins, Pc ftudiofius quæritiir, qupaltitudo
res autoris exprimece.Ét'qitiia apud iprumdc cetemoniis, ßc immenfitas diuîtiarùm potentiæ &■ fapientiæ fuæo-
ÿcultoraDeotum,plufa quæ leligiofo pnneipipiitabàt 'mnemexuperatintelleâu:>virtute tamen tantaomnem
ingetepdâjfuperftinpfiusdifputata funt. lus omiflis,qiiæ creaturâm circumit, pen.etrat, impletPcprotegit,vtne-
adidololatriæcultum pertinét, pe) ft ri n ga mus b reu i rer quaquàm latere vàleatquamlibet ràticmabilem cream-
(ènfurh'fibmjriis, quo prïpcipém, PC officia Rieipublicæ ram.Ipfa quoque irratipnàbilià ipïurnefle, 36 talem efie.
ad cultum iuftiûæînfiîrmabat. 1 . I tantum .plurimis indiciis proteftaptur. Mirp itaque
G a p I I I . modo fie fhtelligentiâ fui infunditvtiimtrahat, flcfub-
! trahit vtînfundat, Pi fecundum menfuram bèneplaciti;
Qtupracipue verfinwt in intentme Plutarcbi : & de reuerentia füj.^c pperatur infingiilts,vt Cum intenfionis&rémiflîo-|
1 nis vices ignoretVé.tfînqnjier èflCntiam, quaomnem re
let vniformiter creaturâm, plus vel minus videatur in-
y • . »V _r_i______ ^
exhibenda Dèo'& rebusfacru.
IN fummà crgo quatuor funt, quæ nititur Reipublicæ
principtbùs inculc?xe ; Reuerèndam D'ei, .cultiim fui,
difi:ipHnâmofficialilip'i,.ô6 pptdftatum,afFe(Skum & pro-
tcétippem (ubditorum. Demnergoin primis aflerit ho-
noranduro, de i nd efe i pfu le n d it mvn i c u i q u ^ vtlc*
O'undumquod ÀpoftoklsI^Sir , |licctilleApoftqlum
non agnolcacjvnn(quifque vas fiumi poflideat in fi-ri&i-
ficàtipne&honore.
difeiplinajiomus redblçat, tandem' vniuerfitaslubie-
Ap'rum , decapttis præpofitorum libi incolumrtate læ-
tetur. Magnorurn^qupque virorum ftrategen>atibus,&;
^tegematitdsytiraie., quiæ.fiper fingulainfcrantur, tæ-
diofàçrunt leétbri, & pro parte à fi dei noR ælînceritate-
récedènt. Çéterum; quià fand parrc,;,& pür>oipunflef-
gés illius, dèduttà tamen perfidiajVidtnturinhæ^ereve-
iftigiis, dojftrinâm éius| fermbne catlmlir o 36 iuccin^p»
;adië^tiséxpSrte ftrate'^emaficîs eiuîja'ttingâmus. vP orro
iei initium a teuerehtià hüminirm eft,npbisà‘Deç>;:qUi ab
e (fe per gr^tiam.LNam pervniopem in folo vnigenito
virginis filio eflè fidelirer àpprobatur. Eft itaque nun,c
quafi fingula ihfio gu I îs futurus,^t fçri ptûtrr éft,bmriia ih
omnibus eleâis.1 Et ficüt natùrâighiQcollatione tamen
difpui,quoniamei nihil pOteft pariliter comparati i'àïp-
le diuerfos pro corpotum diuetfitate producit effeiftus :
ficillaffi tamen magna maximisconfêrre liçeat) inmul:
tismultipliciter lnçet.Solarisfiquidèm radius,fi forte in-
cidat in catbunculü, egrediens aut reucrberans.rutilus,
vfcinum &cit aerem rutilare. Idem ignis in fmaragdq vi-
re(cit,firmamepto puriori inLapphyro epiormatür .Hia-
çyiithi quoque(peciebuscfficituîicoptolor. In topazio,
quo ratior eft,eo preciofior eft^omnium fere colore fil
pet l?it. Si ei Irim qbiieias, Thàumantiadis repræfentabit
imaginé.Aquæ;fuperie<ftus,vndat in lucanari,fed Pc igné
Cælcftem m fupppfita traiièit per, berillum.i Vides igi-
tur in multis quafe muftà fit ignis. Sic in aliis eft pruf
al. ömäi.
omnibusgSncfcrliier^rùanduseft £trten4uâ extotb Tdcntia.fottituaomaliis, Ktnpcrannainqaibaldam .ini
ebrife, extotaanima, éiomnibns viribus fui«. Prob'a'io qùibnldam infiirii, inaobnottis f in « , longanimltas
!verodileiStionis:eahibiiioopctlaeft.Elliimip£tfea{yum >.fpefiftalii» , inhis#feri)Or!chantatis , hic .panama |
B bltoth. Vet. Pàfa. f o m ^ . 1 L 1 laborüm
N>