tM a p h e i V eg iiL a tid en ß s
^miîiàntàtem7quicomagïsro^ibtt5jinïîimilûrti^édal efle videantur.Conrtnoäum Antqnium,quapihiIiocä-
AuguAini
adolcfceD'
aqualis,
Lib.}. Con
fefl. cap.H.1
&11.
Cpofcff.U»
jc ap .6 .& £
. lib.ÿ.c 4. .
Lib:<5. Con
: fefiic.n.
B
‘ Coh fö rtia
malorum.
Catilina.
' Saluft. i n ,
Catilina- ;
lié bcllo.
eft,quo nihil fit cam fulidtim, ai que integrum quod nonl
ddfofuant illffàçile acquc cotfunipant, Quo loco $ p- J
gnftini ndftri nos adolcfccntia rede admonct ,qu a niul-
tis irrecitam mal is non aliunde faille confiât quampto*
pterpeffimum eorq quos dofnefticos habuic, cxcniplu.
Nam quidèum Chriftianæ infenfum pictati reddiderat,
nifi afli d uus de li r an tiun\ Manich^epiu m y lus ï V nde fu r-
tum illud pirorum, quos taco pete déplorât, fa ce ce cora-
pulfus fuerat, nifi nequilfimpcum inuicem adplelceptu-
lorum âdhortante proteruia. Qujd anno illud feitfddc
cimo aetatis fuç,(yt de fe ipfe referc)totas eum manusve-
fanæ hbidinufate coegerat, nifi æqualium iuorum lalci-
uiensèffrænifq-, vita,quern cum mater fecrcioetiam mo-
nuiflet cum foUicitudineingenti,maxime ne adulterapet
cuiufquam vxorcm,atquc illi fibrmonitus muliebres vt-
derentur, quibus obtemperare erubjsfcejçec,.tanta ibat
præceps coscitate, yt inter coætâneos fuospudereteum
pudicuèflè, quo n iam audiebat eos iadanccs flagitia fua,
6c tanto gloriantes rnagis, quanto magis turpes client,li-
beretqpe iam facece, non fblum libidine radi»veriim
etiam laudis. L. Catilinamdum inuadendæ ici public«
côfilium cepiflet,bmpium<j; proinde-racinproi6rum ad
patrandum quodconceperat fcelus , amicitias quaereréc,
tradit Saluftius , adolefientium maxime familiaritatcs
appetifle, quid eoru animi molles «tatfe,nûxiAddlfs haud
diniciliter càpiëbantuc,atqiic vt cuiufq; ftudium eù «tare
flagra bat,aliisfcorta,aliisequqs 6c canesdono uedilfemeq;
fump.tui.nefivmodeftia: fiue peperciflè,dun>i^lps
obnoxios, fidolq; fibi faceretjquospoliqusm fcelelb fli-
mus hpmo ita allcxerataataito paulacimpudote ac fatna
multis mpdis etiam malafaoinoïa^rauip.raqvindiçs.ac
pernrciofipraidocuilTe, tantum
hominisfamiliaticas, quostandenUo duce triftis,atque
amarusfinisjnuenit. Neqj v.præteribo præcipuum iiiujtjl
quidem & memorabile^quodpüerumadhucmerccpld
à da’mhato quodam furti audiüiflè; Erat is forte qtpnqi
& vigintinâtùsannps,.ad quern miffi er^musimagiftro
dUcipuli,.confpe(fiuriquod dp eofumeqdum eracfiipmédius
fenftt Romanumimperium.à prima ftacimpucritia
turpem,in1probum,cruaelé, omiiiq} libidfnis fpur.
citiainquinatum fui fie 1 egi m us, n o n quod tantam fcelc-
rum immanitatemàpatrepcepcric( quo nemo certevn-'
quam Principü fanâi.tate vitç præftantior fqit)nec quod
magiftrprüüli eruditip defuerit (\qüos 6c plurimos lëm-
per habuit 6c optimps ) fed quod ab tUrpiffimisaflimta-
toribus quibus qua maxime regum aulab frequentantur,
cprrup I us exticerit.Neroném adco Tigillini.ceterorum-
que eius generic ad j - patrandos omnes lufus at q}dibidi*
nés iriftru i^àmanus pcruerpt,y tA{|ramium fd un ü, A n-
n çumq-,Senecàm,(èueros,acrandôshomines qui iubri;
cam Principes æratemfalubjib’ monitis, exemplilq-,fix
nabanc,morti tradiderir. P |o n i Syracuiano fiiit filiustâ-
| | indulgencia abfente eo a.c Uionyfii inimici quidem
iullu, maUgnoqj ^pofitb in curia ipfius ica ed.ucarus, yt
pueio.priniquam pubes cflcc.icortaadducercntur.vinoi
epuUlqvpbrueretur,neqvyllumtemp.9fobriQxelinque-
letur, tancumqvvaluiteiuscducatio.niscpnfiietudo.vt
poftquam pater in patriam rediiflçtjadhibuiflççq; cufto-
des,qui eum àpriftino v id u dqducerëc,èfuperiore parte
aediurn potius.nevitse ftatum ilium cömutaret, feipfum.
deieçerit,, atq; ita inj&ierlt. Inde efiam fie.ri putandpeft,
quod ad Diocletianu fenbens Ælius Spartianus pfuade-
renititut, om nesprope magnos y tros aut fine li beris de-
ce fii fie ,aut tales leliquifle quibus carcre lpge melius rebus
humrinis fuiffec;, fiquidem pelle 6ti blandis airenta-
vital.ParanA
dos omnes
luiusatq]
corum deliminenris.qui vt pprum amoremalfcqnantur,
omnesquafeunq; ppfluntexcogitare proponut illis vb-
luptates.molliuncur, eneiuârur,pedetentimqi ad pmne
libidinuro infaniam prplabuntuj,ynderefipilcerç-^)ptei
longxiam confuetudinis iabia fuodamenta nunquam
poUmt. Inde haudmûu fiexmagnis orti viris corruptio-
res etiam atqj ad yfiiaqmeq; profluxipres babeantur,.no
tam propterlaxiorem licentiam peccandi quam propter
continuas peilimalque âffiftenciü eis aflentationcs, quibus
tanquam quxfiuaria.quadam âtte, ad aucupandas
opulentiorum horainuro opes vtuntur. Quod perfpi-
ciens Àntifthèhçs Athcnienlis fatius effe. dieebat cum
forn.Nfc
postfeuÆ.
.tniliusPro.
businDio-
Heroam
filiinoxx.
pliciumjat^i^vbim^^feapprQpi)^ut^Vi4it4a^'CQ.ii- - -.v;- -;v
fertam circumftantium puerorum turba.o.culos, aciem- j neceflitasvr.gerct,in coruos quam in aJJentntoresixxc.iazxc,
que conuettens,proclamanfqiexaI,ca cruce.5tt/c//>ire, in- ! qqod iili mpttups,hiyiuentes deuorarept. Defertoletia
quit,exMe,o adoUfietitultexertiplum^vt malotum^c&truptorum- i aiebat .Crates, qui cum aflentatoribuseflenf, nonfecus
quehomimm con.orua t d n q u a m k n g u m f u p j a r Uc vitulos cum inter lupos funt.tamenim ab illis qnaab
tut quorUmiiilcidiu tilefttitvenenoad burn tandem, quern cam- his v.crqbiq> infidias parari..- Ifpctates qiioqV habedos o-;
tis,dinar■fiimimf.nm ckuenernn. Cuius ego vopern, nam- i dioadulatores dixit ,ica atq; iplos deGeptoi;es,q> veerque
que earn ad vnguemmcrnoriatcneO j npn alicer ac teiri- .• credencem fibidecipiat.Nonabfurde autcm pos Pioge^
fico quodam excufloaltotonitru exhor-aii rptusacqj co- nesbtluiumitiores appelJabat, cum obuetfatoresjeYA' d i-
tremui.nequc poft hac vnquam eain meutempueroi rc- 1 ceret. Vt «iulce eft igicur , ita pcrnieio.fum allentado-
diit,quin hoicore cciam magno ac tremore feivpei attet- , num virus,in quograuifiim) , etia quifqj facile falii pot-
reret,quam vti tunc accepi ica mine quoque cateris qui eft, quod nemo fit qufuon talem fe efle exiftnnet-vt iure
prxeepta hssc forfitan [egencadplefcentib.ns, quanta vi laudetur, qui nonlaudari fe audienscapiatur , atq-,:vltro
polfum oris »ptonbnao ,.yt illius Ipmper membres dif- ipfis faupa.t laudatoribus fuis.Qupcirca cum opines turn
cape & monies huiulcepariter ^riftiflimo quod de fe potentesmaxime-homineshpiulcemodi peftiferis conparaqit
exemglo, a fceleribus deterred, deterritiq; a per- ragiis purgare domosoportet. At yeroybivel fuap^e na-
oiciolifiimis fcelecatorum hominum comroerciis abfti- I tura vel mala aliorum coniuetudine corruptum filium
nere. .'Cuips .§c':Py.chagoras. prjepeptum reliquit lic e t, pateranimaduertcrit,no.n grauiter obiurgate.no afpiore
bbfciirioribus verbis : Qua? nigranUsbabentcaudasguftari
non oportere, denigeatam malotum hqmiuum vitatq »/-
grdnfès caudaszppçlhns.
; " JÇ A P.y^T.-,. 5CJ.
Degraumepeßedomeßuorum, quiajfentatores & cotru.
ptj homines fm t.
PO'ito ft extraneoiiim tancpgere tiirpis vita formi-
danda eft ..quanto dbmeftijcorum magis ,q uorum&
familiaritas m4ior-eft & alfiduitas. Nam ft cprpptum
|r,oibosgtaqio r esquiin tus,qua m qui in^cute generän-
dur putamus, quis non animpru.m,Pfftesquaeintra 4o-
^ mêfticos ^rietesconcipiun^ur, npcentiores.quamqui
apudfbra & plateas efiè iumcabit ? Quarç Içruofùm
maxiiiie alrprumq; qui abieâaexercent miniftçriaiûb-
•mouenda Ibngeetit ablpbscopueçfatio, quibuslaudis
• h oiieftionlq, Fumæ,cura, vel nu lia, vel minima elfe fplet,
ùift prppierîcnedfam , mp/ûmqigrauitatem ira probata
1 fit - ëoruni vna ,Vt lànâo^illis expmplp manifeflse ceffuri
eum eenfura increpare, non excandefcere',nôgraues diu
çum co iras alere debebit,fed facile indulgqre, diflînm-
lareqsplerumq» multaacfiirdis vt aiuntaurib9claufifq-,
pculis pertranfire,nam q> nequit dulcior difeiplina man-
fuetior fiepe manus eftica:neniadolefcetiam domat. Scri-
bens ad Sifinpiu Arobf. F«$,.inquit,quoi boniparentesjVt
filioeito ignofcercsfi.obficratus, nam antequamybgareris non
etat ignofeefe, fed faâqm jpbare,deinde diutius differre
veniam,& tibi acerbum, & illi inutile. Moncns quoque
Piiniu^^ueriorem quendàm patrem né filium fu.um du-
rius acetbiufq-, tradaret : Cogtta,ait,& ilium adolefcentulum
ejfet&tejuijfe atq3 ita hot quod es pater vtere, vt memnerit te ho-
mmmtye.xfy b9nwutp*trem*.§çd & ericvtiliflimum vbi
lafeiuire efttindiqj liccntius filif coeperint connubio eos
ligate. Tan ta n.tamqjmira eft viscoiugalis vinculi, vtcfi
fapiçritesad ftulcitiam plerumq; redigere foleatVftbftPs
tamen iempetfapientesefficiat. Quodillisnbn tam vbi
libidine corrapu fuerfnt » quam integris & ne poftmodu
1 ' H
p . Plinius,
D e Educatione L ib e ro rum . L ib e r J U . 8 6 y
corrumpantur proderitadmodum ex fencentia Chryfo-1
ftoroi. Scribe ns enim (uper epiftolam prima beati Pauli
ad Timothcum,docenfqi parentes quomodofiliosante
omnia in pudore conferuent,atq-, à libidinis vitio ( quod
omnium maximeinimiçum huiufmodi perturbât çtaté)
compefeant.itaait : Adhocigiturvitiunttopefctnditmmagnit
nobkfudoribus, magnai% mtentior.e opus eil, matureiüosmatrï-
monio iungamus.vt muda auy integra tllorum corpork-jponfa ad-
moueantur. Huiufcemodi quippe am ores feruentiores
fun t,atq; is qui ante nuptiàs pudicTtias ftuduit longe magis
poftea pudteus erit „idcirco coronæ imponuntur ca-
piti, vt v iâo ri« lignum lint, quod feil, antea li b idini im-
penetrabiles,ita demüm cubiculum ingrediantur.quia à
voluptate fuperati non funt.
C a p v t X II.
De maiort etiam filiarum cura adhibenda.
QVod autem in maribus fupra monuimus,raaiore etiam
erit in foeminis obferuandum ftudio & diligentia,
quarum 6c £àmæ cautius eft confuleudum, 8c pericu-
lis vigilantius ocurtendu-Matres (inquit ibideChryfbft.)
filiarum vobis curam alfumite: Eft ea nobis cura petfaci-
lis, curate follicite vtdomiiugiccrfint, ante omnia pias
efle rcligiofafqi docete.afpcrnaripecunias.extertoris or-
narus contemptrices eile,atqj ita demum nuptiis trad ice,
eas fi itainftruxeritis non iplas modo feruabitis, veru etiam
viros quiillas d u âu ri funt,neq» viros tantum fed etiam
filios ac nepotes,quippe ex radice optima furculi jp
deunt fir m iores.a c fern per in meliora proficiunt.H orum
omnium merces redden da eft,non igitur tan q v ni us ani-
mæcommodis ^pfpicientes, fed vcplurimisper vna con-
fulentes magno cum ftudio omnia facite, ita nempe pa-
tcrnadomodecetjpgredi virginéac mattimonio iungi,
quemadmodum ex palxftra luâa torem, vt omnem dili-
gentifiimæ rci familiatis peritiam habeat.fit q; veluti fermen
turn, quod mafiam omnem infuam transférât pul*
chritudinem. Hxevere fanblequeChryf.Sed & magna
cura fufeipietur ne adolefcentulorum vtäcur colloquiis,
eorum maxime qui compti, com atuli, formofiiliq; funt,
neextranearum puellarum habeanc commercium, earü
præcipuc quæ calamiftratx,quç difpaliatæ incedunr.quç
peregtinos oient odores» quæ ambiriofiusfe ornant atq;
induunr,quç cultioris fortunç fuae curiofiores videntur,
quç exqumtiorib.medicamentis fucanc capillos &facié,
alimenta cu n d a libidinum infignifq-, ac manifeftæ im-
pudicitiæ argumenta,quæ amatociis cantibus cupide indulgent,
ne earum exemple obferuare incipian r.quod à
lafciuo poeta lafciuis puellis præcipitur.
Res eil blanda canor, d>fiant cantatepuella.
Semouendx erunt à iocis & falibus, quæ blandiorib. lic-
terulis, quxlyrarum pulfibus faltationibu(que deleda-
tu r, quæ res nihil virtutis in foeminis arguere perfpicuæ
docet Sempronia ilia, quam Crifp9 referr, multæ facctiæ
multiq-,leporisfuiftc,ingertio haudabfurdo polfe verdis
facere.iocû mouere,fermone vti vel modefto,vel molli,
vel procaci, litteris Græcis atq; Latinis doétam j p (allere
& laltarc elegantius quam néceflè fitprobæmulieri,&
multa a lia ,quæ inftrumentaluxuriæ funt. Àncillaruin
quoque domefticarum.quçadolefccntiorés fieri nr,frc-
quentior confabulàtio diftridiotq*, familiaritas inhibe-
bitur.qüæcum nihil graue & fan&um docçrè illas pof-
fint propter ruditatem annbrumrerumq; inexperien-
tiam , at contra timetldüm eft ne quoniam conditio
ipfarum eft vfiior,çtafij;lalciuior,illecebrofis quib.exul-
tare folentdidis,& exhortationibus deprauent ineisfi
quid ingenuitatis ab optimis parehtibus fulcêperunt.
Arcendæ fed prælertim erunt tjuæ vagæatq; errantes fir-
mo continere fë haud loco poffunt, aliénas airtefrequë-
tius domos circrimeunc : Dicité(appello vos patres fimul
acmarresÉimilias) dicité pro fummaiucë fapiéntiæye-
ftræ.ita ne exiftimatis candorc honeftacis quçri.ftudiüq;
innoeentiæ 6c puri ta tis riafei ? ita ne amoré pudfdtiæ te-
nellis mentib.gencrari ? ita ne iuueniles frænari impetus,
ëbullientefqi adolëfcentiæ flâmmas, ignefqj réftringi?
Atexcufabitis non temërèeam à vobis concedi illis va-
gandi licentiam, quod cômodiorë indé follicifcibrequë
opera earû vtaminfiquod promptiores dcmum,alacrio"
cfqi feruitiaexhibeanr, nihil profedo confultius lau darn
us prudentiâ: Ita ergo agite,(èd ea lcge,vt fi earû exem-
ploinlicentiorem aliquâ filiæ turpitudinem ^plabanrur
focordiç id màgis veftræ quam illarum lafciuiç adfcriba-
tis. Quam fatius a. erit miuifteria talium deligere.quæ 6c
annoru fîraul & imorü grauitate cômendétur,qtiæ fufpe-
d a ab eis longe c'ôforda arcean t.quæ affidua illas fub cu-
ftodia cbcineantjVt incomitatas neq-, domi manere.neq;
foras prodire vnquam patiantur, quarum non tam vita
quam falubrib9 etiam monitis édifiât & fobrie, cafte, re-
ligiofeq-, viuer’e,& arcificiis foemin eis fedulo operam dare,
quibus docentibus cum ab reliquo omniopéré cefia-
re tempeftiuum fuerit, a flue fiant Deo genua flçderc.di-
uinis n un c obfecratipnibus, nunc viciflîm ledionib. in-
fiftere. Can tus aut facros tantum aut nullosomninomo-
dulari.verba non blandidula,ac rifum fu(citantia,fcd
modeftiam & landitatem redolentia preferrê.
C a p v t XIII.
De conuerjktionefiliarum exemplo beat a Monica.
T 1 Viufcemodiigiturminiftrascomponé'iis magisfa-
-B- Amiliæmoribusquafiruitiis præftandisaptas habere
præftabit,quævt tales vti démonftrauimus habeancur.
magnopere quifq; curare deber, & cura habueric né du*
bitec perpetuam fë confecuturum lætiriam pro fufceptæ
fobolisfuæegregiismoribus,beneq; copofita vita. Atqj
vt ducem quidem operis noftri Monica minime hoc loco
prætereamus,vnae ad tanras ilia vircutum dotes&or-
namenta, quibus excellcntifiSme claruit, nifi Bmulæ eu-
iufdam decçepitæ(qua primo libre memorauimus) cura
&inftitutione peruenic, quæ,vtfcribit Auguftinuspatré
eius infamem portauerat, ficut dorfbgrandiufcularum
puellarum paruulifplenr,cuiusreigracia&propterféne-
dam.ac mores optimos magno i.n honore à dominis ha-
bebacur,vnde etiam curam dominicarum filiarum coin-
mifiam fibi diligenter gerebat, 6c erac in eis coercendis
! cum opus eftetjfânda feueritate vehemens,atq-, in docé-
dis fobrietace prudens,nam eas præter illas horas qui bus
ad menfàm parentum moderatimme alebantur, etiam u
exarde fièrent fi ci, necaquam bibere finebac, præcaués
confuecudinem malam, 6c addens verbuçn fanum, modo
aquam b.biiù^quia vinum non babetis. Cum autem ad mari
tos ven critis fadæ domina: apothecarum &cellariotum;
aqua forciebit,fid mos potandi permanebit, hac ratione
pcipiendi, 6c audoritate imperandi frenebàt auiditatem
rencrioris ætatis, ôc puellarum fitim form abat ad hone-
ftum mod um , vt iam nec li beret quod décéret; Quæ fa-
cilem nobis etiam conieduram prxftant quibus præter
hæcaliisinfuperconfiliis atqj ranonibus in inftirutionë
earum prudentifiime vteretur, quam cunda quæ nos e~
dücandipræccpcatradidimus , ad ynguem diligcntiffi-
me obferuarer. Quod fi fub temulencæ cuiufpiam aiit
ftolidæ impudicæue foeminæ euftodia énutriri Moni-
cam forcé contigiftet, haud facile crediderim ad tantum
illam vircutum cumulum,âd tantam demum fahdicatis
excellcntiam peruenire potuifle, neq; enim alios quiuif-
fet ilia morés im bibere.qu â a b âltrice,cuius à lacère nun-
quam difièdebat, accepillct, Quis tanci igicur fad i imi-
tatione non ftudeatciulcemQdi cuftodeslibetis fuis prç-
ficere, vt iifdem poftea etiam inoribus 8c virtutibus præ-
ditos eos aliquando habere læcetur ? Quis nâfumas laudes
vili huiclicét ôcabiedæ mulierculæattribuat, cuius
caufâ præcipuè tanti meriti atq; fanditatis fæmiham ha-
buiffenosfateiinecelTefnJnâfiMcMÛrffingulari.exirhiaq;
laude dign^m putamus, quod fitium nobis Auguftinum
fiiis precibus, lachrymis pepererit, quis non maxim e ej-
iam lohgæuam hancfamulam laudec atq; extollat ? quæ
talem nobis illam, quainter mulieres mirificentius nihil
dici poteft, ftudio fandæ fuç cducationis attulerît.Ofàn-
d itn igitur ëducatricem ! O anum veneranda ! Ö laude
ömniextollenda i Ö q u i amare,Colère »imiràri & al trices
8c mattes merito omnes debeant,qfandà fuainftitutio-
ne tam p’ftàntem mundo ; tamq; excellentem fanditate
Àuguftini macrem dédit ; qualem neq; û u s admirari;
neqüe dignevnquam laudare quifquam pofiît..
Bibliotb. Vet. Patr.Tom. 15. D d d d z