$âO
al. officia
pcribunt.
Denugur CurUlium
rationc iudictum. Inteilc&us ttaque alus deficientibus,|
txeritviresfuas,8cquafiinarceanim* conftitutus omnia
inferi ora cop le&itur, curaabjnfcrioribus foperiora
nequeanc comprehendi. Et nunc quidem res vc font,
: nunc aliter intuetur.hunc fimpliciter, min,c compofite,
i nuncdiftinda coniungit, nuncconiun&a diftrahit,&
* difiungir.Simplicicerergoinceditintellc£fcus, dum rem
quamlibet contemplamr,putahominem,equunme co-
cipiens. Cum vero res plures gradatim comple&icur,
compofitioniobnoxiuseft.Putahocincelle&uinhominem
album equumue currcremente comple&cns. Dif-
iun&a coniungit,vt fi
Humana capiti ceruicem iungat equinam
Farias mducensvndiqueplutnas.
Yt,iuxtapoetam,
Tarpiteratrum
Befmat inpifeem muHerformofifuperne.
Hunc vero ad auditor« fuos verba traiiciunt Poet*, cu
hircoceruum,centautum defcribunt,& chim*rarn.Go-
i'unaavero difiungit,vt fi forraam teneat abfque materia,
cum tamen fine ea forma omnino efle non poflif, mfi
forma eflendi,&eiadh*rentes form* formarqm, ex
quibus ill* fluxerunt,qu*in materia font & corpus efociunt.
Porro cum res aliter quam fint, compotendo inj
fpici t,eo quod caflus efti& d rerum veritatedeficiens.ad
opinionis crroremvergit,& fiefiba(ferit,vel non efle,
pfeno nomine opinio eftSed licet aliter quam fint,dum
tamen fimpliciter coniumfta diffungar »non inanis erit
conceptiojqu*totiusinueftigauonis-fapicnti* expediriffimam
parit viam.Hic eft enim rotitis philofophi*in-
fttumentum,quod Sc irecem mira fobtiluate exa,cuir& j
resfingulas afe inuice natur* fo* proptietate diftinguic. j
Si abftrahentem tuleris intelle&um, liberalium aitiura
f officina peribif, cum citraipfius operate nulla earu rite
haberi valcat.aut doceri. Hie itaqv ficiitformam fine
materia, fic&materiamaggreditur fine-forma ;& quod
propri* virtutis potentia tenere non foffi.it-, fu.o qupda
dcKiStu interdum cbmprehedit,vt fi videantur tenebr*
non videndo,& non audiendo filentium aiidiatur.Ecce
nbn eft homo qfli non fit albus.aut niger, aut medij colons
patficeps, neepottft efle hom»,qui non flatim fit
aliquis l^omo,cum idem fit alicui efle & vnum numero
^efle. Veruntamen fichominem intcHe&usauingit * yt
ad neminem hominum afpe&us illius defcedat.genera-
liter intuens.quod no n nififingulariter efle poteft.Sicut
enim difoendi & fignificandijfic & inceHigchdi diuerfi-
tas,fobfiftendi modosfoinumerofitate tranfcendit,&
homo,qui n6 poteft nifi fingulariter efle.vniuerfali elau
ditur mentiscoceptione.Diffinitergo ratio quod< oci-
pit intelledus,animal rationale mortale, quod in folos
fobditos cadere| neminirc&e fapietium ambiguum eft.
Dum itaqj rerum fimilitudines 8c diffimiUiudiftes col-
ligit,dum diflerentium conueniendas,& coucntionum
differefitias altius perferutatur, dum quid fint fingula
cum pluribus,quid cum paucioribus commune’habear,
diligentius irfueftigat,qu*ue rebus fingulis adefle ne-
cetefit, qu* abefle nonpoflint,perfpicaciuscontem-
platur,mu!cos apud fereruminuenitftatus,alibs qui-
dem vniuerfalcs,aliosfingulares. Quos pro atbitrio foo
definiens.Scmultifariam diuidcns,ad ipfiusarcana natur*,
mentis tranfmittit afpe&um, v t nihil naturalium
picricabfeonditum fit ab ocdliseius- Et prime fobftan-
tiam,qu* omnibus fobeft,acutiusintuetur, in qua ma-
nus natur* probatur arti ficis.dum earn yatiis proprieta-
tibus,& formis quafi fuisquibufdam veftibus induit, &
Tuis fenfoum perceptibilibus;infofmat,quo jpoffit aptius
humano ingenio coprehendi. Querd igitur lenfos perci-
P -pit jfbrmifque fubieiftum eft,fingularis Sc. prima fob-
ftantia efold vero fine quo ilia nec efle,ncc iritelligi poteft,
ei fubftaptialeeftV& pleruibquefecuhda'fubftantia
nomiriatur; Hoc auteni quod adeft quidem fubftantiae,
Sceamanente abefle pbteft, aeddenribus aggregatur.
Siflguiate qirtdeih fi vnustahtum fir. Vniderfilcfcilicet
non natur* cobformitate tamen fit commiine multorum.
Qupdfortefaciliusinintelledu, quam in natura
rèrum poterit inuentri, in quo genera Sc fpecies, diffe-
rentias,propria, & accidentia, qu* vniucrlaliter dicun-1
tur,planum eft inuenire,cum in a&u return fobftantiam
vniuerfalium qu*rereexiguusfrudusfit,Sc labor infi-
nitus,in mente vero vtiliter èc facilime reperiuntu^ Si
enim folo rerum numéro diflerentium fobftantialem fi- '
militudiné qjuis mentepcrtradet,ipeciem tcnet:Si vero
etiamfpecic differçntium côueniéntia menti occucrat,
generis iaiimdo mere diffunditur.Deniquë dum rcrum,
Iquas natura (ubftantialiter vcl accidentaliter affimila-
uit, conformitatempercipit intelledus, vniuerfalium
comprehenfione liiouetur. Gutn vero fimilium difleie-
tias aguac.quâro expreffius.tantb ad opera natur*, qu*
fingularia funt,familiarius accèdit \ fi fob flat i am fuis vc-
fticam proprietatibus infpici t , a natur* condi tione non
diuertir.Sin autenvdetra&a (pecie,eam quafi formarum
exuit veftimento,acumen quidem foum.exercet.&rerü
naruram, quid fcilicct in fe, quid in aliis.fint, liberius &
fidclius con tern platur,dum return fobftantiam„quanti-
tatem adaliquid, qualitatem, fltum ,efle,vbi,quando,
habere,facere,pati,iingillàtim difeutit Sc difcernit.Qu*
etfi fingiilatim efle non poffintvfing’llatim tamen inue-
: fligari queant,&adtotius Plulofophi* compendium.
Vtiliflimaeft h *c ffeculatio,in qua magnitiidinis, &
mill t i t udio is, qu* duo totum orbcmcoropleduntur &
ambiuntinaturadifciititut. Numquid abfiraheriiintcl
JeduSjdum h*c agir,ociofuteft,imt inutdrs , per quern
amfoushoneftaium artiumgradibus,ad thronum confomroar*
Phiioiophi* conlcTendit? Muiritudinemergo
qu* potentiafoi in infinitum crcfcir, fient econtra teà-
guitudo decrcfcit in infinitum,bimembri diuifione pareil
ujr,dum ea nunefiroplicitet & per fe,^nunc ad aliud relata
contuetur, alteram remandans Arithmetic* »alteram
Mufic* plenoiurereferuans.Magnitudincin quo-
que fecat in duaS fpecies2alteram immobilem, fubiiciens
geombtrisjalteram fcilicct mobilem,his qui aftcorum&
coeleftfom icienriam profiiétur.In hjs veroquatuor fpecjebus,
mathefiSj,ideft,dodt|nalis iOta.cbnfiftit,&quau
quatuor Phiioiophi* limitibus,mödan*fapienti* petfedionem
aflèquitur.Priroùsdtâq; grad'us eftab Acith-
metica numerorum virtuteiflmutuare. Secundus pro-
portionu m gratiam a Mufica nähere. T e rti u s o bn ne r e
feientiam à Geomettica menfurarum. Quirtus, idemq;
nouiflimus veram pofitionem fyderum aflèquituri Sc
vim cce'efliuro perfcrtttatu^Eoi^^ro^quif^nfia*»
profi;entur aftrorum,alij opinionis errore prolabuntur
ad fabulas,>n quo deptehenditur & Hyginus ; abj iola
imaginationisvirture contenri font, quidverumfiedo-
diorûmiudicio referuàntes jfàfis agentes fibi, dumrnodo
veri fimilitudinem tenca.nti tVttofq; ialterutra Aflrologia
e i uditionis fo* tecipicptof: flores*Sunt al'j q u i jn
' profwffione 2ftrorumveritati quidem inuigilantieo lolo
contenti.fi pbfitionem veram,motumqifydwute,»tionemque
fignorum viuacitcr affequuntur.
£ C a p , XIX.- i
Dc differentia Mathematica dottrinalit.&tnathißsrtpro-
b*t*,&traditioneMatbematicorum,&
emrihuseorum.
VErum, quia probabilceft, cceleftium aliquapa efle
virtutcm,cum&in terra non crcdatur aliquidgigni,
quod a manu opificis Dei, bonum aliquenj non lorua-
tur effedumi Qujs cùriofiote? font çoeléftiuro. pbfentlf
inueftigant,&de fingulis, qu* in foblunari globo gm-
ueniunt,Aftronomi* fo* regulis,nitnntur rcdderc ra
tionbm. Eft autem Aftronomi* nobilis Scgloriolaici-
entia,fi chentelam foam, iptrarooderationis metas co-
hibeat,quam fi licentiori vanitate excedir.non tam gh»'
lofophi* fpecies.quam impietitis dceipula eft.
dem milita font mathefi dparinali, & diùinatori*
thefi communia ,fcd dum diuinatib fobrietatis mepin-
ram exccdit.toto diffidens fine n öi n ft r u it,fe d /nb n1 ° c
docet pröfeflorem. Quod>ehim zbnas partiuntur.p»'
j X- , -rallelos
ratîclôS difterminànt , cum fingulis fois obliqult zodia-
cum,quodorbem fere to turn colurMcmgunt.quod la-.i
bbrèm mentranturpi^netajçunï.quod Àplaniem nullius
erroris paitidpem fotiunit, quod à polo ardico, ad an-;
târdfeûfo axemducut,quod fignaper gradus & punda
diuidünt,quod orientiùm 8c occidentiü fignorum,& fi-
derum proportionate tenant,Vtriq; cpramuneefoYtta’
qaetame in eo phyficis acquiefcit, quod teneritudinem
fabntium cprporutb, in:quafoa m fedas vias, Sc circulo-
ram capedinçsnon^ftimatdiïfipari. Aflcrunt quoqùe
cominunicerfolem «loris autorem effc,humoruro que
augmentum,&dèfedum,qûôd id fenfus probac, motui
lunari accommodant, & in hunc modum plurima.C*
tcrummathefis,qu*futurorumpollicetur iqdieiuftV,ab
dementis philofophi*(v.t pr*didum e’ftjtrahetis owgi-
né,Vhraprogreditur,Sç elationis fus temericate,in pr*-
rbgatiuam dus prôtum^it,;qui ftellàs.numerat quarfim
ïpfe nomina folus,figna,pQteftates,curfos,loca, tempo-
ra9nouiri Quoniamhocipfum aftronbmi*fo*benefi
ciojfibiàftrelbgusxepromittit.T antoque longiusàfci-
entiaVleritatis aberrant,quanto ad cam tumidius irtum-
pere mbliuntur^ Signotum5ergonàt"ùtam reüoluentes,
profit earn forte hpuerafit, dum in ftèliis comparions
Euiàuafé:nt,altt ^citàttiaàteulmi gënerfir,^fi^minini^
effentque forfitan mûltiplicata per foboîem ,nifi quià
diffocidtalocisib coitecbnuenice^oh poflupt. Planc-
tarumquoque confilia,quoniatn & otbïs moderatorcs
eôs habentjdiligenterciplorant, quidexaffedione ep-
rum,& motu.&appltcatione vniusadalterum,choreif-
quèftellarumfaGileeftmuenire.SiturnusbrgQ,quiafrigidfis
eft & feûcx^grauis eft & nocuus, & de natu^mâlif
tiam.morofitateracontrahitabçtate.©mnib.igitarinf^
micus.vix etiam foisfehoUfticis par ce t.Sùcccdic ei Iupir
ter,contràpropitius& Xaluber.tan t*que benignitatis in
ânes, vt nec de malitiàpàtris, née matrisferocitate fob-
icdi^uemquam offendat'jnifi force &ipfeihbrbis fub-
iedi difpendia,(lacionarius fadus iit.retrogradusuc, aut
adulcionemmiferabilempatiatur.Mars ferpx, naturaq-,
indomitus, omnespræter fcholafticos fuos perfeqùitür,
mitigatùrcamenintcrdûIoùisaccefltiiveiVeneris,quo-
niam & ipfa propitia eft & benigna.Merçurius vero calis
eft,quale m vie n planer* permiferunt?cum 8c ipfe con-
uercibilis natur*iitlpotentioribufque cohæreat. -Vnde
plerique çum ptzfolem eloquenti* ppinantur,eo quod
ilia iunda fapientiç plurimum profit, malitiç fociata no-
ceat plurimum.H*c quidemetfinon d ocuic, fedam ta.
men erroris àttigit Lttcanus, cum timorem vrbis deferi-
béret,bellumq; ciuile nieceflatiis aftronomi* argumen
tis ineuitab;liter appropinquante Cæfare futurum de
.nunciaret.Innuit enim Poetadodiflimus,fi tamen Poe-
ta dicendus eft,qui vera narratione rerum ad hiftoriços
m agis acccdir,illius malitiam irrefragabilitér aditeplen-
dam,qui f lus in throno foi domicilij refidêbac. Et licet
figulus Parcarum confilia difeutiat, mentemque ftella-
ru m,corporum tamen qii* videntur, non dum plenam
notitiam tradidit.cum in cota Mathematicorum domo,
adhuc non fit quaeftio expedita, an ex elementis fydera
conftenr,ah ex quinta eflèntiâ, quam Atiftoteles intro-
ducit.Nam quod eispbiiciunt pueri,mollia fint, an dura,&
fi quid huïufmodi eft, etiam audirp dedignantur,
quamuisaliquosfamoloî,& fuo iudicio fàpientes,ia ta-
libus viderim miferrime laborare. Expcdiunt tamen, Sc
fuis mifêrationibùs probant,quid fata delibcrent,& de-
prehenfa voluntas fyderum , quem in foblunari globo
fortiaèur effe$utn.Et forte fontentia nfiminis irrita eft,
quam non machematicus profc> t:aic ergoj
, ,£u à d ila d isgènus ôfupeti, quapejltparatk .
Sau.tiam ? | attrni ntuh orum tempos in vnutn
Co'ttuenere diesffummofifrigidacoelo
Stella nocens nigros Saturnï accenderet tgnts,
Üeucalioneosfudffitaqitmusim'jrcs,
> : Totaquediffufo !a:uiffet ina.,uore tetius>
Si f m i -n rudiù Neme^ttm Phcebe leonm !
Mtmcpremeres, totofl.t'erentinctndia mundo>,
___Succehfii/qùe tüU flagrajfet curribus other ^
WceJJantigdest tuquijffturante f minanfem .j ~ J è;1
Scorpion incendkcaudx,weUfqueperurù; ^al.miu^
Quid tantum Gradiueparas i nammitum alto
Jupiter occafu premitur, Ventrifque fàlubrç
Sydus hebet,motuque teler Cylltn.us b*xei\
% t ccelum Mari film habetyCurfigna méat iis
i>tferuerefuos,mundoque obfi ùrafthnturl •
^EnfifirimmiurnfuigetUtmCïïïonii,
tmmmet armorum rabièffirrïqUepôttflati
Confundet m omnemam fctlerique né fin ie , .
Jüôihen a i t virtm,multo/qiiitxib,t in annot. ^
Écce ex quahtatePlanetàrumj&pofitionè fîgnorum,&
concur!u caufarum, quam mànifeftus belli incuitabilis
fequàtur euentus. Hoc etenîm ad âftis tràtfitipn e ro pl u-
rim fi fp édac, vt de n am rail vel caufa! t ç uhfte cd p m ic t liô
Pranetarum.Omncs ffquidem pratter S qlcm & EunqnV,
qui foil fingulis coUtemi font, doobus domiciles gàù*
dent, natutali feilicet Sc accidentali. Natûtaîe qu d_em
cuiq;domiçiliüfùeft,inquo^ui^»creàtionisfo* p il1^ f .
cipïum habuitjfi tamen t genethliaci cpnfetttiunitOs«.
Domino eflè cieatos.Lunæcrgo domicilium càncçrcft,
te b Solis?Mcrqifij V irgo-, tite a Veneris,Sço’rpjo Marcis,
Sagittarius louts, Sat urni Capricorn us, 8c hóc'natü-
râlïter. Cafualicer veroSaturnocedit Aquarius, pi fees
Ioui',arieiNtarrïi Venerî raurus,inMercurij forte gemini
cedunt-.Luna vctP cofemodâ eft,quam cum al,ns ftéUis,
quicquid illi garriant, cfe^uît Deus vt prieuethpifti;
Quid enim de âole dicam qui dux &princepseft , Sc
moderator luminum reliquoru m? eùm veique rèclam â-
tibus omnibus his planetàtilis,non timeo bohû&necef-
fatium profitent Cum 8c diem VidéntiousçüntÀis tHu*
ftret jtemperet orbem ,anni tempora diuidat, inducat
rerum viciificudittesi& aliâ plurima, qu* nunc ionguni
eft enarrare.Sed fleet rntiltarû v tilitàtuni in eo&ih cite-
ris cauf* tefideant,ipforürà cateen&omhi'um qn* refte
fun t,v n a eft & jittma caufa, cjui? iimndum fecit propri*
m.âieftatis pôtehtia,e,umc[ue ia^ienti* fu* v irtuic 5ç im-
menfitate formauit,& fitmàuit.îk vreitamfolîftîmtiàm
quàmfotmafocohferret.fôlainduàaeftbonitatc. Vé-
rum mathematici Velplàrtetàrij, dum.proft ffionisiuae
poreritiam dilatare nituntut.inêrroris Sc impietaris me- , w
daciaperqiciofifltme corrun t.fîec cuiiifcuriquc at'tisrc -
gula feruatur ill*fe,hifi ddm infra prbprij geheris afiifii-
tura cohibetur,pr?efcrcim cum iuxta fapien tem, frequés
lit aliquid extra regulateihuCniri. Ôranis ttiàm régula
alicui generi rerum aeçomteodata eft. Si vero traduça-
tur ad aliud,ftatim in veritârem impingit obnoîiarofal-
fitati.Si erg o mathematici probabîlis mâthéfeos, ideft,
dodrinalis eflént fine cbOtéhti.ScVcrim poffentaflequi
pofitionem ftellaram, & exfignisfois.fobria erudittone
tecundum quod naturalitcr pcoueniûtqualitatem pr*-
feirç temporum , 8c fpetulationis fo* iufeundiffimum
cacpere fruétum. Cumvcrô’ dilatant phylaâeria foa &
magnificant fimbtiâs,‘dum conftellatiönibus &planetis
niroium virtutis afleiribunt.,, eis hçfoio quam autbrita-
tdm operum afletibentes, in creatoris prbrumpunt iti-
iuriam,& dum coeleftià qu* traéf itit adfob ri e caje m no
fapiunt j iüxtâ Apoftolum ftulti font; Vide in quantam
errorisabyflum,abipfisceéjeffibuscadant. Çonftella-
tionibus foisadferifiuntomnia, fûvidcris anfiateiin-
iuria.qui fecitcoelum& tçrram ôcpmnia qùæin eis font.
/Deinde cam-çonftellatio rebus neceffitatemindicit ^vt
arbitrij périmât Iibertatem.An 8chocrcéke,î«icumdeH-
betai A4 tantam denique quidam peruenerç vefaniam,
vt e t diuerfis ftellarum pofitionibfis dtcantimagiréab
hominc pofle formati ? qu* fi per ittterùalla temporumj
Sc quadam ratione ptoportionum in coiiftellaribne fér-
ùata formetur, ftellarum riueu recipiet fpiritufft vitx,$c
confulentibus occult* vèritaüs rtanifeftablt arcatià. Et
licet quandoqj,qü* hönéfta Vel re£ka font j vt fe in lbCb
teundo veile feruati i vél folum Deüm, qüando ahquid
quætitur précibtts,ÔC muneribuS iriùocâdute praectpfet»
maligni tamen fpiricus hanccfle fellatiam certiffimute
eft,qui vt minaS\Caueatur,innotchciçveliuftiü*pr*ccptapleranque
Videtus âfferfe. Haüe quidem iaololatri*