«Aieuotac
B
C
D
p s
Obferuant, regtincoUimi mens otrimlus vna eft\
Anhfib,ruperefidem,conßruäa^mella
DinpuerejpftetUm cratéifolufrefauorum,
ïlleoperum cufios,ilium admirantur & omnes.
Circumfiant ftrepitu denfofiipantqjeqaentes,
Ftfitpe dttoilunt humeriii&corporabeUo
Obtenant, pulcbranifcpetuntper vulneramortem.
Reipublicç omnes autorespercurre.rerum publicarum
rclolue hiftorias, vita ciuiUsRibi re&ius & eiegantius
nufquam occurret. Euentqjproculdubio beat« çiuita-
tcs,fi hanc fibi viuendrpraicriberentjformam.
C a ^ X X I I .
Quod fine prudent ta & Jôlicitudint nuÜus uugtflratus fubfift'tt
, ä melumis, ntc viget rejpublica tutus caput
infirmatur.
T Ocaquoquevenerabilia, fiapumiafiftant veftigijs,
■ *-'viacompendiofiflHna&expedira,p.pficifcunruiad
vitam.. Videapud Maronëm fundamentaCarthagini.s
&earum collatione beat« vi bis aufpicîâ poteris admi-
rari. Omn jum namqj labbrem commit nem agnofces,&
neminé otiari, iplàmq,'reginam,cuius ope ciui tatis ftru-
tftura confurgit, etfi labon inferiorü man us Tuas nequa-
quam iramilcear, oculos tarne impendiroperi,&totius
mentis exercetfolicitudinem. Nam fineprudétia 8c lo-
licirudinenon modorefpubiica nonpröcedit, led nec
minimaèonfiftitdornus. Vnde in Commendatione V-
lyxis Homerusei comitera dpcet lèmper prujientiand
afFüi(Ie,quam ri tu poetico Mineruam nuncu paiiit. 1 mi-
tacor quoq -, illius Maro vir um in fignem arm is ÔC pietate
defcribens.&quemdignum cenfuit, ytpatrcmfaceret
Romanorum, retfte ci ingerendis omnib. Âchatem fo-
ciauit.eo quod folwârado prudenfiæ,quæ gerendy funt,
redliflime promouet, & viro circumlpeôto fie negetia
fæpe p rocedunt, vt nullis in fidia n t iü dolis præpediatur,
&quafiinuifibilis via gerendorum non publica ta, ad fi-
nemintentionisperueniat deftinatum. Eleganter equi-
dem, cum nec res militaris, ne c pieta tis op us fi ne folici-
tudine & prudentia valeat exercer!. Fidelis vtique con-
traiftus eft.cum folicitudo prudcciæ (ociatur, quia & in-
genium perfpicax rctunditur otio, 8c folicitudo nô pro-
ficit, nilidiuitis venæ fundamento nicatur, Alterius fie
alterapo(citope'mres,&coniutatamicè.Scdcuraslibet
rei quantumlibetre&a initia non.procédant,, Minerua
recedénte.Procedat tibi pceta Man man us,qui fub imagine
fabüjarum totiusphilofophiæ exprimit veritatem;
Attende ergo nouqrum cinfuni diligentiam: *
Quai* apes oefiatenoua per flonarura
■ Exercetfub Solda fror, cumgentis adult os
Educunt foetus,aut cum tiqué t'ametla
■ Sttpant & liquido dtfiendunt neftirtceüas.
Aut outra accipiunt venientum,aut agrume fa flo,
lgnauumjucosptcusàprafepibusanent.
Feruetopus, reiolenttfe tbymofragrantia metta.
Ira varijs tenentur pccupanonibus dues, & dum fie co-
luntur officia fingulorum, vt vniueifitari prolpiciatur,
dumiuftitiacolirur, fines omnium roelleadulcedoper-
fuiyii t. Verun tarnen nullius reipublicç eff diu ti na felici •
tas.nifi vniuerfitatipiofpiciatcapurincolume. Qupd fi
non noueras,vel Didonisdocearisexemplo. Quanta n.
leuitate Æncas admittitur, quantâcito inuenit gratiam
homo ignoras »exul, fugitiuus, cuius caufa ignotaeft,
perfona fufpedta ? Quâra curiofitate excep tæ funt ab au-
ribusprincipumfabulolænarrationes hominis fuam c-
uacuantisculpam,propriam quærentis gloriam,& idca-
ptantis vnde poflet auditorum iubuertere mentes. Pro-
cedunt ergo ad introitum,hominis fermones blandi, il-
lecebræ laudum conciliant hofpitij gratiam,cohuiuium
accuratiusinftruitomnium captata ledulitas, fabulæ fe-
quuntur conuiuia,venandi multiplicisq-, luxuriç leuitas
com itatur inceftum.Pariunthæc>incendium,defolatio-
nepxiuium, & perpetuae hoffilkatis prorogant caufas.
tis habuerit fundamentum.fuccedentibus profperis minime
potuitinuénirè proceflum. fceuiter adnfiffùs eft, '
qui quamuis ex pictansofficio vt hoipesnonfueratexclude
nd us, oportunius tarnen fuerateum vt ad uenam,
nbn quafi iudicem inttoire. *. v J*
C a p . X X I I I .. 1 %
Lmtatemficut loqutndi, ita audiendivitandatn, &quod
finis voluptatis-, poenitentia eft..
OMnia,tnquit, fac cum confilio, & poft faftum non
poenitebis. Praeeteteaficüt principe leuia proferte
non decet, ficnecfadlem quidem elfe ad leuia audien-
da. Aitenim fapientia: Princeps qui libenter audit verba
mendacij,omnes minifteos habet impiös. Confabu-
lationibus & Conuiuijs (e rôtis viribus immifeet Venus,
euitis qui prima miflilia libenter admittit,quin pofferio-
ribus grauiusvulneretur.vix euaditfr-^
Vtfus & düoquium,contdüus & ofcuU,faâum,
procédant ordine,ita & ex neccflitate doloris,
inferun t partu. V oluptatis fiquidé finis, poenitentia eft.
Signihi nô credis, vel Demoftheni crede, qui fan's vrba-
nèhocLaidi dicitur refpondiffè.HçcautemLaisCorin-
thia ob elegantiam venuftatemq; formæ grandem pe-
cunrâdemcrcbat. CoouentuSqvadeam diuuerforû hp-
minûpx omnia Græcia célébrés erant, necadmittebat,
nifi quidabar.quxpofccbantur. Pofcebat autemillani-
n. ium quantum-. Hinc natum eft frequens illud proucr-'
bium apod Græcos, Fruftra quis Corinthum tendit ad
Laidem,nifi queat,autvelit dare,quæ pofeitur. Ad hanc
iileDemofthenes clanculo-adit,Ôc v t copiam fui faccret,
petit, At Lais hocquantu popofcit,quod noftratis num-
mi denarium faciatdecies mille, æquaturque mediecati
talé ti maioris,quod noftratis dënari) viginti millia clau-
dic. Tali petulantiamulicrisatq; pecuniæ magnitudine
iétus,exnr:uidusq j Demofthenes,aucrtitur,& difeedens,
Ego,inqtiit,poenitere tanti non cmo. Visne proximiora?
Nofti quis dixerit, quia habet hoç^voluptas omnis , fti-
mulis agit furentes, apumq-, par volantiûvbi grata media
fuditjfugit & imis tenaci ferit i<5ka corda morfu. Initia
namq-,cnpidinis>dukiafuntfupermel &fauum.Atno-
uiftima riusquouisabfmthioamariorafunt. Quisefte-
nimfimjconfabulationis conuiuiorum,ôC expletae libi-
diniSjpifi pyra incënlà, & quæ in omnes cities defolatio-
nis incendia fpargit?
C a p . X X IV .
'Vitia pottfiatum ferenda funt, to quod m ets aujpic'ta publica fa-
lutis o ’/fiant, & quoddifpenfatores falutis funt, ficut floma-
ebust j corpore animait nutritiuadijpertit,&hoc exfintentia
dominé Adriani Papa.
y Ade,inquit Salomon,ad formicam, o piger, vt pro-
uidenciahabeatur. At Philofophus virum politicü
mi; tic ad apès,vt ab illisfuum difeat officium,cui fi Ty rij
acquieuiffent,nequaquâ Itixüri* indullïflen t,& de gen-
tis perpétua incolumitategauderent.Sedquia vitium in
muliere domina rad(cauit, effoeminaci ciues fubduxc-
runc colla vircuti.Porro ecfiin officio virtutum fit remifi
fior principatus,colen dus tarnen eft : Sc ficut apes in hu-
meris regem fuum atcollunc, ita fubieâi, quos pedes &
membra pra-diximus elle,dummodo vitijsperniciofus
nonfit,omnimodumexhibeantfamulatum.Nam 8c fi
laboret vitijs,ferendus eft tanquam in quo falutis aulpi-
cia prouincialibus extant.
Rege intolumi mens omnibus vna ;
Amifo, ruperefidem,
Iljyrici ÔC Th races quotidian o exercitio indurati gloria
bellicæ 1 audis finicimos Macedones terrebac, qui praslio
pulfi,regc fuo regis defunéli filio in cunisprôlato, &.po-
ne aciem polito, acrius certamen repetiere, tanqua idco
viéli fui fient, quod bellantibus def uerancaufpicia regis
Hic finis fcçminei&effoéminâEi regnijq^dlicetvirtu- fuLViëtores futuri, vel propterea quod ex fuporftitionc
Ä animum vincendi ceperanr. Nam i8c miferatio ;J feriorés,quëm agnita falutis via, mo«ps odnhi&âs ànts-
Infahtiseos tenébat|;quoniam fi«v,idi eflêntf.çaptimim cednnt.Qujaergo inftasivrgei5,prisi^j^i's, cum cërturo fit
de rege facere videbanturiGonlërto itaq; prçlio, magna quodSpiritul fan<ftofmentiri non licët,fatcor',quîa quocl
cadelllyricosfuderunt.oftentleubus hoftib. fuis priore præcipïSjfaciefidumeft,etfi non fitis omnibus operibuS
belloregem,nonvntutemMacedonibüsdefuiflè.Qua- | imirandi.Namquiàdo&rina veftràdiflentit,aüth^rc-
ti ergo eflfe debet iam proueéèus aerate & dignitate, fi ta* ticus,autfehifmaticuscft.Sed Deo propitio, fuht qui no
ti habetur vtroqj prouehendusîLicec autem duriufcule ! omnium veftruni opera imitentur. Paucorum ergo lavideatur
craófcare populu m, tamé autoritas dignitatis, 8c
offieijvti|itas debet prduincialiü animosmitigare. Me-
mihi me caufa vifiiadi Dominüm Adrianum Pontrficë
qdartum, quime in vlteriorem familiaritatem admifè-
rat,profe<5turnin Apuliam, maniiq^cume^o Beneuenti
ferme tres menf^S.Cum iraq^vt fieri fdlëtjinter amitjos,
fiëpeplurimisconferremüs,& iplë quiddelè ÖCccclefia
Romanafentirent homincs,a me familiarius,&diiigen-
tiuS'quteréret.ego apud eum vfus Ipiritns libertate, ma-
lajqujeindiuerfis prouineiis audicrain . patenter expo-
fui.Sicucenim dicebatura muleis Romanaecc’léfia^ua;
mater omnium ccclcfiarum efl, fc non tam matrem 'ex-
hibetaliis,qüamnoüercam.Sedcntin eaScnb«& Pha-
rifiei,ponétes onera importabiliain hu mei is horriinum,
qutedigitonbncontinguht. Dominanturin clero^tièc
bes fincerismaciilam,&vniuerlaliècclefia* ingerit. Et
in ea opinionc, frequentius moriuntur, ne cocatn^br-
rumpant ecclefiam.Sed 8c boni rapiunturinter4drr' »n®
malitia im mutétur,& quiaRoma corrupta apudDeum,
his reperitur indigna.T uergoquia id habes officïj,qua;-
re&inferehumilcsvanse gloriæ& pecuniae cpcempro-
1 es.Sed rimeo ne dum përgis quçrere qu* vis,ab imprudente
amico audias quae non vis; Qujd eft pater quod
aliorum difeutis vitam,& tclpfum minime perferutaris)
Omnes applaudut tibi,pater omnium vocaris & Dominus
, & capiti tuo in-funditur omne oleum peccaforis.Si
ergo pater es, quareàtiliismuhëra & retributiones ex-
peétasYSi Dominus, quàreRortianistiiis timorem non
incutis,&temerita'erepreffa,eosad fidem non reuocas?
At vrbem yisEcclc fix tuis miineribus cönferuare;Nunforma
fiant gregi,qui refto callc pergit ad vitam. pretio- j quid earn ficSiltrefter muneribusacquifuiitïln inuio pafam
fupellcét lem congeiunt, auro argento onerant
mênfaSjfiJ^fetiam ab auaritia nimis parci.1'N^mpauper
aut nullûs,aut taras adraitritur, qtiérn jnterdum nô tam
Chriftus,quamvanagloriaintiodticic. Concutiuntec-
clefiaSjlitesexcitant,collidunt clerum. & pbpulum ,1a-
boribus& milèriisaffl ôtorum ncquaquam compatiun-
tur,ecclefiarumlætanturfpoliis,& qusftum omnem rc-
putant pietatem. Iullitiam non tam vetitati,quam pre-
cioreddunt.Omnianamquc-cum ptetiohodic,fed nec
eras aliquitïfine pretio obunebis. Nocéc fæpius,& in eo
dæmonesimitantur, quod tune ptodeflè putantur cum
nocere defiftunt,c xceptis paucis,qui nomen &officium
ter es,8c non in via.Eisdem eft cbhleraanda^muneribus;
quibuseftacquifita. Quod gratisaccepifti,gratisdatoi
lullitia regina virtutum eft, &erubelcit quouis pretto
permutari. Si gratiofafutura eft, firgratuita.NequaqtiS
proihtuatur ad pretium, quaecorrunipi nonppteft. Integra
eft,&femperincorrupra. Dum premis alios, 8c tii
grauius qpprimeris. Rifit Pontifex,& tanrascongratula-
tuseftliDertatijpraecipiensvrquotiensfiriiftrumaiiquid
de ipfo meis auribus infonaret,hoc ei fine moraniincia-
rem.Ec cum plurimapuncpro fe,nunc contra ferefpon-
diflec,apologumhuiufmodimihi propofuit. Air ergo#
Accidit vtaduerfus ftbmachum membra omnia totius
paftoris implent.Sed 8c ipiè Romanus Pontifex omnib» corpotis confpirarenr,tanquam aduerfus eum qui vdra-
grâuis,&fereintolerabiliseft. Praeterea omnes arguun- j citatefualaboresomniumexhauriret Non fatiaturocutur,
quodruentibus 8c collabentibus ecclefiis, quas pa-
trum conftruxic deuotid,altaribus quoque incultis, pa-
latiaextruitj&ipfe non modopurpuratus,(eddeauiatus
incedit.Paiatia Iplendent facerdotum,&in manibus eo-
rum Chriftifordidaturecclefia. Prouinciarum deripiut
fpolia,ac fi thefauros Crccfi ftudeantreparare. Sed rerfte
cum eis agit altiffimus, quoniam &ipfi aliis, 8c laepe vi-
liffimis hominibus dati funt in direptionem; Et vt opi
lus'vifu,nec auris auditu,laboribus infiftunr man us, pedes
abitinere eallum induunr, ip^aque lingua vtilitcr
fermor.em & filétitim moderatur. Omnia deniq; mem“'
bra publicisiruiigilanr commpdis,& imtanta folicitudi
ne omnium & labo:e,fol\K quiefeit venter, 8c cum cm
n ia parata fuermt q;.« labortmilciplcx acqbifiuit, lolus
omnia deuorat & conlumir.Quid multa ? Condixerunt
vtalaboribhsabftincrerit, & graui jnedia conficetenc
nôr.dumfic in inuio errauerinr,nunquamdeeriteisffa- ! il|üinertem& publicum hoftem.Exaâa eft fiovhàdies;
gellumDomini-Osfiquidem Dominilocutumeft,quia :f cutaeftalcerataediefibr.Tertia adeoperniciofafiiit.yt
quoiudicioiudicauerint,iudic2buntur,&fua menlura fereomnibus d;Fcftum indièerër. Vrgenteiraq;necéf-
remetietureis.Antiquusdierum métirinon noiiit.Ha:c, fitate.frarresiterum invrjum conuerierunt, aâüridè là-1'
inquam,pater loquitur populus,quandôquidem visvt ; lute lua,&.hoftispiibliciftatu. Cum yerobmnes alfifte-
illius tibi fententias proreram. Et tu j in quit,quid fentis? rent,oculi langucrunt, pcs tnolem cbtpo , is non erexit,
Angufti®inqUamfuntvndiqv.Vereorenimne menda- j torpebant brathia,feff & iplalingua inets& deficient)
cij vel adulationis contraham notam, fi foluspopulo ' palarolociata.cautfamconimuncm exponerc nonpræ-
contradixero.Sin autcreatum verçor maieftatis,ne tan- ’ iumpfir>Ad cordis'ergo cotifiliiim omniared.'ertint,ibi-
quam qui os meum in toelum poluerim, cruceni videar . que habita deliberaqone jTaciqparêfecit i*qiioniam hæc
meruiflç.VenintàraenquiaGuidoClemensSanélæPo- | malaingembat, qui ante dëjnunciatus fuerac puhiicus
tentiânæprcsbyterCardinalispopüloteftimonium per- 1 hoftis.Ex quoeniiri eitribütalubtraâafii'hr^&'plèqua .
hibet,eivfquequaquecontradicere non præfumo.Affe- ; fi publi<itfsdifpenratorf'bmnib«salinientafubduxit. Etf
ritenimin Romana ecClcfia quandam dupl ticatis efle qlua nemopptefl'fifie.ftipendiis'militare,curb ftipendia
radicert), & fomenturo auaritiæ. quae caput & radix eft.’ ‘non procédant,de.bftitatür&frâgitur miles. Scdnec in
omnium malorum.'Ncq; idqùi'dem in-angnlo, fed con- j difpenlatorempO.terac culparcFifhdi,qui quod nbn ac--'
fidentibus fratribus, Fanébo Eugenioproehdenre, quâdo [ c'eperatjtnihime potueritaliiserogareiLohgeque tutiuS'
aduerfus innoccntiammeam Ferentini gratisexcand'u-1 elle, vtei quod diftribuatminjftrerur,q'ûamill6eüacàa-
erant,hoc publice proteftatuseft. Vnum tame audaéter l to omniàmembra elurianr.Faâumqueeft ita; fuadéiirc
confcientia tcftc profi ceot,quia nufqna honeftiores cle- j ratione impletus eft venter, reFocillata membra, 8c pax
ricosvidi.quam in ecclefia Romana , aut qui tfiagis'aua- Lomnium reformata; .AbfoIutus cftitatj',ftomaèhus,qui
ritiam deteftcntur.Qjris Bernardi Rfedonétrfi>j<àM<ft:or.ü • licet vorax fic,&auidus alieni, non fibi tamen pétië,/e.d
Côfraæ &. pimiani diaconi CaLdinalis conxinenttam, aliis.quaecoexinanito nequeunt iuftcntari. Talé eft in- ■
contemptumq; pecuniæ nonmiretur.'JSlon^um’natus
eft à quo munus acceperi t. Quod camen a coin munione
fratrpm finceriore iure proueniebat, interdumaccipere-
perfuafuseft.Quis non itupcarEpifcbpumPi çricftinum,
qui lcrupuluna confeientix metuens ,öci participatiötie
bonorum ebmmunium abftinebat ? Plürium tarrta mo-
deftia, tantagraüitas eftvt Fabriconon inücnianturinquit
ftaterfi reifteattédas in corpore reipublicç,vbi licet v
plurimumapperat magiftratusinontàm fibi qüam aliis
coaceruat.Si enim exinanitusfuerit,' nihilift qiiod mem
bris yaleatimpartiri: Nam ftomachi in fcbrpörè, & ptin-
cipis inrepubLidem officium eftiüxta illud Q.Serehi;
Quifiomachum regem totius corporis tffe
ContenduntyVeranitirafmevidentur.
•Nn 4 iitfius