memorarus autor teftatur.&fefè verbis cifdemaditciens1
irmcilem e'fle fmilitem nutri tum tenerc.ôc dplitiis affiiç-
rum,prçferens tanqaam aptiorem plebem rufticam,quç
fob dio & in labore nutrifcur, folis patiens', néglige ns
vmbræ.bàinéorumnefciadgnaradeliriarumjfimplicisa-
nimi, paruo contenta cibo, duratis ad omnern labbrufn
coleranriam membris. Cui geftareferirû.foflàm ducere,
onusferre,confuerudodcrureeft. Nunquid cantor«,
aleacores, nuaucupes, cum opiisfuetïty ad hæc inue-
nieaturidoneiîPlane pifcâtores.f dulcoarios’, l
linteones, & omnes qui aliqüid traâtafle videbuntur ad
gynæccaperdnens^à militari officio ficrcpellit.vt fabros
iërrarios,kemqueiignarios,ceruoruhiâprorumquevcnatores,
in vfum militiæ cenfeat eligendos. Nam 5c
Hiccobaal vt figuralium myfteria taceantur , Dotnino
mandante prohibituseftin multitudine timida, Scinex-
ercitatahabere fiduciam, & iilos folos aduerfus Madia-
nitasprodücere,quos robur animi, 8c exercitium corpo-
ris approbaret. Cum ergo Gedeon cumftis aadîentibus
prôclaiharet.qui formidbiofusSc timidus eft reuercatur,
receflèrunt ex populo viginti & duo millia virorum, Sc
tantum decem millia rernanfèrunt. Sed ab his decem
raillibusillos folos tanquam expeditiores ad bella indicium
Domini præelegit, qui infitHua velue caues feftïni
lamberent, manu ad os proiiciente aquas, his reliais,
qui dçflexo poplité biberant. In trecenis itaque viris fa-
<fta eftli beratio populi, hoffes cæfi.cap tiuati reges, 5c in-
terfcifti non tain militiæ quàm maliciæ principes, per-
cuflitqi Zêbee,8c Salmana in ore gladii , 8c tulitornàmé
ta 8c bullas, quibus collaregalium camelorum decorari
folentjOrnamenta quoq-, monilia Sc veftem purpuream» |
quibus reges Madian vti confueberânt, ftbique.de tanta
præda (bias maures aureas Hifmaelitarum reièruauit,cç-
teris ex ratione populo diffributis. Vicit ergo innumera-
biles. hoftium copias, in expedita paucitate virorum fo.r-
tium, quos non facile crediderim in deiitiis vrbium aur
regalibus epulis quotidianifque conuiuiis didiciffè yt a-
quam lamberent, vnde eos Dominus prx cæteris cenfuit
eligendos.Si tameninterdum neceffitasexigit, vrbanos
delicaciorefquc ad arma compelli, ex quo primum no- :
mendedere militiælaborare,decurrere,portare pondus, !
8c Solem pulueremque ferre coridifeant, parcoyiiftu v- :
tantur 8c ruftico. Interdum fub dio -, interdum fub pa-
pilionibuscommorentur, tunederaumad vfum èrudi-
antur armorum.Et fi longior expedîtîo emergit,in anga-
riis plurimumdeiinendi fupt , proculq,habendi ab file- ]
cebris ciuitaiis, vteomodo & corporibus eorum robur
accedatj&animis.Necinficiandum eff,poft vrlem con-
ditamRomanos ex ciUiraté lèmper pf <<?fe$:os effè àd bel-
lutUjfed nuncnullisdeliriisfungebancur.fndoiem cnrfu j
&campeftriexercitio cplleftum, ,; nan.di vfus inuentus ;
abluebatinTiberi. IdembelIator,idemq-, agricolafied
gcneràtantumcommutabatarmOrum. Qupd vfqj adéo
verum eft, vt aranti Quthtîo t Cincinnacodieftatufam
confiât oblatam,
guern trépida ante boues diftaturam induit vxor,
Etfua aratradont uni liïïor tuht. ''
Exagrisergoroburexercitus præcipue fupplendumeft.
Vt enim ait.nefcio quo paifto mortem minus timet, qui
delitiarum minus nouit in vita.
C a p . I I I .
Demtliùbutgloriofis, qui militia inutilesfunt.
TT1 Rubefcéntforte militesgloriofi, &quiThïafonem
J->comicum potius vita 6c moribus, quam profeffione
& nomine repræfentcnr,hæcarmatæ militiæ munia,quç
non tam fvt eis videtur) difeiplinam redôlctmilitarçm,
quam ignominiofæ feruitutis anguftias. Ineo nam que
militarem glôriam conftare opinan tur ,fi nitidiori fpîeri-
deant habuu ÿ vt lineasfuas veftefue {èricas, fie perftrin-
gant & torquëant,' vtquàfî eurem ceriifàtam, aliifiiëfu-
cisobnoxiam carni faciant cohierere, fi gradâKis equis
infidant mollius, fi calamifirati , curatme Adæo non
cedapt Apolüni , & debdis ftnt magis , quam virtute
præfîgnes. Êoium fi forte Éonftruxeris aciem , caftrum
Thaidis.quàm'Hanhibàlistütiusexfibgnabis. Qvjifquis g
.eprum in aula ia&antiErëft, eumad prælii diferimeri ac-
ceditur,I.'a’cQnes duceSàhga tûrroatim præmittetad pu-
- grt'am , noui(Timospræ'fidii caufafubfequens, cumfun-
dàtoribusaliifque,qüi in hoftem tels eminus mittere,
quam mâriUm conferere volunt. Cum vero fine vül-
^nerè &c cicatrice (quod frequentius cuenit) domum
redeunt, ‘ '
, Tune txhaußa canunt fr&lu Marte graui.
■ iBu.Æ^idés^lbettnàtffaiAiè^tft; '• , .
Et pinguntfiuidoPergdmatota mero,
Et.quifque mortes mille circatemppra fuaerraffe glöriatur.
Exinde gloriam eorurn ferre non pop.çris.Fabiita hç.
in annum centéfimùm.protelabitur. Filii quöque qui
nafeentur & exurgent,enarrabunt'filiis fuis.Sihaftas ali| -
quot, quas f ad modumeanabisfragiles, j^iligehsinercia
profcurauit, quis fregerir,fiaurum, miniu,color iræa- tas
lius, quocunq-, i<3:u, cafuue à clypeo exçidir,hoc garrula b'
lingua,fi liçuerit, memoriale faciant in ($culum (æculi,
Ifti primos recubitus habent in cpînis.&quiçquid Rena- p
tus nofter de re militari tradiderit » epujantur fi fortuna
permitcit.quotidie fplendidc . omnemq; laboré &exer- .
eitationem.quem non inuincibilis neceffitas ingerit, cane
& an gué deterius fugiunt,& quicquid.imminetdiffi-
cultatisi rciiciüntin fubiedtos. Interim clypeos fiçinau-
ranr,fic exornanc omnia inftrumétacaftrorüm.vt quetn-
libeç eorum noh tam cultorero quampræfidemMartis *
•credas.Cuiqis iftorum ctypeus derrahatur aut galea,fpo -
lia eius ipfamMatrera poterunt honorare.
C a p IV.
Qturum rerum fcienùm & txmïtutm oportettbabere milites,
& quod eos ociari non lu et, EtdeAugufio, quiplias fuas fecit
. tnß.tutin Untfecio'.
T7 Gregie quidem Sîipio Africanus, ficut in libro ftra-
i —-'tagematum Iufius Fiontinusrefert, cum feutum ele-
gancius euiûfdam vidiffèt ptnacum, dixit nonmirariiè
quod tanta cura ornaffet, in quo plus præfidii,quam in
gladio haberet. Sed nec faftuni illordmperferrepoteris,
nifi fueris patientiægtandioris. Nain vt inépdaS eorum G
non rideas,nulla modeftiâ poterit ephibere. Quis O&a-
uiano Auguftofélicior aut maiorPFilios & fi nön genue.
ïit.adoptauitquibus ètfi jufificere poflèc claruslanguis
adgloriàm,& bona hereditaria magis ad copiam, quam
ad vfüm, eatàmëndiligentiainftitutifunr, ac fi (ua reti-
neri,vel aliéna acquirï nequaquam poflint,nifi per virtu-
rem. Eosergoadgradummilitarem, dccurfiim , &fal-
tum feeic êxcitar!, v{umquenarandi,& cæfim & pun-
j <ftim fcnendiÔciacicndimiffijia,&lapides manuvelfun-
! da docuit,& qualiter bellum omne aut fuftin’eri debeat,
aut infcrri.Nouitenîm prudentiifimus & diligcnsimpe-
rator,quia
Quo femelcft imluta reetns [érudit odorem
Teßadiu, T, ' ►
$c quod npn tantum celeîifis, léd etiam perfèdi&s îm-
buuntur,quæd;fcuntipuens.Deinde militarisalacritas
laltus, & curfus, ahte comparànda eft, & temperanda,
quam eorpusærate pïgrefçat Veiocitas enim quæperce-
pta & firmataeftexërcitip/ftrenum efficit bellatorem.
Necmultumrefertftcæcera probitatis concurrant infi-
gnia, proçeri ïjn.t, an ftatuiæ bi euioris. Vciljiis eft enim
milites fortes elfe, quam grandes. Deledtori fuo fertur
dixifle'Pyrrhus.: Tu grandes.elige,ego eos forcesred-
dam^ Ad turoulum Archémori dum ludos folemnes
Græciacelebraret, Tydcum Capaneo præftitiffc per célébré
eft, quia
Maior i» exiguo regnabat cor pore virtm. g
De exercitto Mc-.gni Pompcii memoratSalîuftius, quod
cum alacribus (ai tu, cum velocibus curfu, cû validis ve-
6te,certabat, Neq; enim file aliter potûiffèc par effè Ser-r'
torio,nifife &<hiiïtesfuosfrequcntibusexerçitiiis præ-
paraffètadprælia. Recedcndi,affulcandi,infiliendiars
1 nômcdiocriseftjCuius bénéficié ilia feruatur cautela, vr
H
miles
miles ad inferendumvulnus , fie »nftirgàt in hoftenf, vt
eidero ex aliqua parte nonpateat ad plagam. Ex|rcitiùm
natandi percommodum teft , cum in terreftjri prælio
vel nauali, qUöd eüinece{Etäsparet,neminiperfpicuiim
fit,neceft promptum quempiam artem,quam non didiv
cit,à periculis expediri.Miflilium quoque vfiis maximus
eft, quibus hoftis eminus læditur, aut te rte tur, & exerci-
tioeonim, lacértis roburaccrefcit, & iàcnlandi peritià
arque vfiis acquiritur. - Hoc antemtantiexercitii aflidua
meditatio conferebàt, vtin tumulcu bellico ytilitèr vér^-
farenturintrepidj , qui in pace fueranttam ftudio{eîn-
ftrudi. Filias quoque lègitür pfæfatus Auguftus fie in la-
nificio fëciflèinftitui, vtfipræierfpem eas inextremam
paupertatem fortuna proieciflet, vitam poflèntante de-
dinftisfacuitatibusexbibere' Nam 5c nendi,texendi,&
acum cxercendi, véftefque formandi, fingendi,compo-
nendi, non m ^ o artem fed vlum habebant, & çônfnë-
tudinem.Vtique qui ocia non mdulgebat virginibus he-
quaquam permitcëbàt milites ociari, quorum profèllio
inftituta eft ad laborem; Nec credo eum de molliori nà-
bitu militum gloriari.ad quëm nifi {eueribrivultuÔd ho-
neftiori habjtùaccedere,filia non audebat.Lueanus bre-
uiquodamf præconio commendat Catônçm,&mili*
tiam Romanotum,adiiciens inter cætera, quod ci veftin
fuerat pretiofê '
al. tefta.
end.
.. Uirtam membra fuper, Romani more Quiritu>
InduxtJptBgam.
bilis,fi pluribus ftipendiis moretur in caftris ? Nunquam
exereitus prpficit in tempore belli, cuius in probldis ty-
ronibus claüdicauit eleiftio.Et quantum.vlu experimen-
tifque cognouimus , hinctot vbiqüe ab hoftibus illacae
funt clades •, dum longa pax militem inCUriofius legit,
dum inutiies quique ciuilia feiftantur officia,dum f indi-
iftt poflefloribus tyrones per gratiam aut diffimularid-
nemprobantium,talesfociahrur armis,quales domini
habete faftidiunti A m agnis ergo viris magnaq-, diligen-
tia.idoneos conuenit elegifiuniores.Cum vero diligcnsft a‘:
eleiftio iudicio fueric approbata, fignandi funt, & affeti-
bendi militiae,qui ad eani inueniecur idonei. Nam 5c veiocitas
Qupdprofe&onon diceret, nifi durions togævfus, de
Quiricum cofuetudine proceffiffèt. Sed modo qui mol-
libus veftiuntur, in dpmibus regum fur. c, imo in caftriS,
& fie ad bella procedunt, quafi ad nuptias dealbati. Ma-
gnis antiquæ militiæ priuilegiisfc tuentur, quoniam in
eo imitàntur,plurimum qupd iura ignorante Et hpc quidem
tolerabile effet > nifi zqué diuinas 8c humanas conte
m neren t leges, vt, velis nolis, Saty ricum illud tibi frequenter
occurrat, q
Dinomacbts e g o f u m caniidm,eßoi
Dum non detenusfitpiat P unmet* Baucis,
Cum bene dßintto cantauertt oejma verna.
Cap. V.
Duo ejfepracipua qua militent faciunt, deleäumfetiket &
inftrumentum. ;
V T E me tarnen putes inimicari militiç & vitiaperfona-
iN rum in officia retorquere , ego patrocinium eins
quouis renitente fufcipio, &-eam autore domino, fuffi-
cientiflïme excufabo. Prófèflió namquetam laudabilis
eft, quataneceflaria., & quam nemovitupetarepoteft
faliifl veuerentia Dei, à quo eft inftituta. Veteris "f inftru-
menti reuolue Ièriem,&inUenicsitaeffe vt dico. Ninil
enim ad rem.attinet, 6 ifti præuaricantur, quoniam eis
lëx militiæ ppfica non eft, nec aliqtiis eorum, vt reifte lo-
quamur, miles eft. Lege libros tam ecclefiafticps quam
mundanos,quitus agitur de re militari y8c manifefte in-
uenies duo efle,quæmilitem.faciunr,eie<ftionem fcilicet
& Iàcramcntum,HæcenIm duo communia fiint his,qui
ifnititualem & corporalem militiam exercent. Hos enim
adminifterium altacis, & cultüm ecclëfiç vocatlingua
pontifias,illos ad dëfenfiôncmrcipublicæeligitjingua
duds. De quibus olficiis, & locis, quales & qualiter ad
alterucrum officium eligendi fint ;maiorum fçripta declarant.
Sed quia nunc fæêülaris militia verlatur in ma-
! nibus, vel V égetius'rcnatus fiiper eleiftiohë militum äu-
i diatur. Ait érgó : In hoc totius rçipublieæ (àlusveçtitur,
vt tyrones tv5 tantum cörporibus, fed etiam animis præ-
ftantiffimideieganrär : vires fegni & ‘Ro'mahi nöminis
fundamentum, inprimadcleétuscxarninationeconfi-i
ftunt. Nec leuehocputetütofficium,autpàflim quibus
cunq; mandandum , quod apud vetetesinter tam varia
généra virtutum præcipue conftat effè laudatum.Iuüen-
tus enim, cui defenfio prbuinèiarum im minet, 5c mori-
bus excellere debet Sc viribus. Honeftäs enim idoneum
militem redditj&verecuhdia dum prohiber fugere,fepe
facit effe viiftorc. Quid enim prodeft fi exerceaturignoij*
al.io fli- I
.Ais p o flü fi|
fionibus. j
requirenda eft,& robur,Sc vtrum armorüm difti-
plinamquisedifeere valeat, &anhabeatconfidentiam
militarem. Pleriq; enim qüamuis non improbabiles vi-
deantur fpecie, tarnen experimetis comprobantur indi
gni. Repcllendi ergo minus vtiles,Sc irilocü eorum ftre-
n ui ffi m i fubrogandi. In omnj n. con fliftu.non tam prodeft
multitude quam virtus. In qtia explbridajförtöart-
da,& promouenda,ducisVcrtitur tarn opera,quam iudh
cium.Signatisnamq;tyronibus,perquotidianaexerci-
tiaarmor umeft dem on ftranda dp iftrina,vt le ui ärmatu-
ra&graui, terra item & pelago pedites fine an cquitcs:
fttenuum militem poffinc implcre.
Cap. Vf.
QujtmaUproueniaht noßris ntgUäo deleStu militum,& qualiler
Haraldus VValenfes fubegerit.
SE d huius difciplinx vfus in defue tudinem abiit,au t ex
indulgentia longx fe curitatis, aut irruente m olii t ie,&
virorum animos drangente luxuria , aur ignauia iur
uentutis Sc inertia ducum temporis noftri. Quem e-
nim inuenies.quiftrenuc docerepoffit,quodip(enon
didicit i
Nunc patimur longa pacts mala, fautor armis
luxuria incubuit, viftuntfa riet feit ur or bim.
Antiquar Scmodernas reuolue hiftorias, Sc plane inue-
nies,quia concutfio populofum, armorum collifio, clades
hominum, & plaga terribilis, luxuriam fern per aut
cpmitaturautiequitur.Ne loiige petantur exempla,Ni-
uicollini Britonesirruunt, Sc iam protenduntterminos
fuos,& egrefii de caüernis lüis lacebrifque filuarum,plana
occupant »^nobilium procerum videntibusipfisim-
pugnar,expugnant, 8c diruun t,aut fibi retinent munitio-
nes, eoquodiuuentus noftra
— - Quateftogaudet&Vmbris,
nata fruges confiimere,in lucem dormidnsftortationi
honeftapoftponehsbfficia,tota die infeiftans volupta-
cem, citharam, Iyram, ßctympanum,Sc vocem organi in
conuiuiis magisagnofeit, quam lituum aut tubath iu ca-
ftris.lnquaautuon füit,aut errauit ducis eleftiö/ccffauit
aut lariguit ddciplina.Nam fi manuconferere oporteat
in armatura leui parurh habehi fiducixjSC in grant mini
mum aläcritads. Hac itaque onerantur vt hoftem fe;qui
hon poflint; illa exabimaritur, vt eum tanquärn adVul-
niisexpofitihequeantfuftiriere. Depopulahturilli fines
noftcos, dumiuuencushöftrainftruitur, 8cdumfiobis
milesarmatur,hpftis ctiadit, 8cvtdiciftilet, dum canis
muflitat.tucaslutebrasingrediturlupusiNoeftqui com-
prehendat abeüntem, aut infequätiir hoftem, eo quod
impeditus necfüfficit, necproficit aduerfusexpeditum.
Ille tarnen noh murbrum, foffarümue petit prxfidia,{ed
locum qui militi meoficot 8c fib i, etfi non xque no'cuis,
tarnen acceflibilis eft.Vtiq; tutus eft illi,quia miles meui
n on in propria yirtute,{ed in pr^fidio confidit armorum.
Anglorum recens närrat hiftoria, quod cum Britones
irruprione faiäa Angliam depöpularentür , a piiflimc
reget Eduardo ad eos expugnados miffiis eft dux Hara]-
dusiyir quidem armis ftrenuus, Sc q tam fua quam fiioru.
hoffet apud pofteros gloriam dilatarc, nifi meritorum
tituios nequitiam pacris imitans » perfide prxfumpro
regno , decoloraret. Cum ergo gentis cognclceret lcui-
i tatem,quafi pari certamine militiam eligens expediram,