pgs qua petfe Aamiam virtutc aflecucosfuifle atteftetur;
neli imSoderatiuslandgntux inaniter geftientes effluat,
difloiuatufq;ajc plus fibi qua par fit, falfo defi? indicates,
affumat :cpnte nde tefq; fuas obnixe taerifententias,n^-| |
tictes.quoqj fxpiusac feipfqs ia(ftaces multa,qu? vera no
funt,CQtum^ipfefibiatrogareminimeerub,efcatQ^o4
in tenerj orioffaeiiius annis cot^git^propterdproinante
natutre qalore, qui altioris eos cordis fpeiqilogio.ris red-
d it, quae res vti'omni astati ita illi praeferam maxitnuaf-
fett nocumetu , cu quod nulla fit rn<upt,p?rniciofiorque
deccp"tipquiqu*infeipfumcQmittitur,tuquQdten.er£
mctc.s quae a d ^ f e ^ “ littetarutotp oppre.quafi adftadiu
equi currete^enitjitnr, duad quod tendj&t fe pefu'enifie
deeeptiopinjonefuaarbirracur,inipfp,eonatud.eficint,
ac veluti vmbraquandaeruditiuculae fuseillqufruftran-
tut nenitus^tqi euanelcuht. -Q3?S^qui re6te vegere 4i*
fdipulos. vo let, neqj aiifteriqre ineos obiurgatipne (tie
ab,iediufdeprimantur)neq;efFufipreetial^
dati^^iumefekut,
_fuatuKqnalesetiad|fpicra
nifi'eis.deferatuBjpeifequatur; quod maxime ir> «?a aitate
p r^ a u e d um eft, ne ita afluefaSlpetpetup poftea p^fi-
fta|ir’, prerfiftentefq; denipingrati inuifiq-, omnib.hant ,
nihil ell n.qiibd grauius mp|eftiu(^ijqu?ni hpiufcpmojjfi
hominu genqs |eratur:& qug mjrabilis e is.v ^ iy ise ft^ u ,
qadmirdlbe t^celeru confc^i mptuofe amet , nun qua m-
me.^eripotuit vf arrpgas ^ ^ ifo le n s quifqna pari m p jb
jJ|Sa|eama;te_t itq ifp ftm e re t^ a e rg ^m o ^
lunCjVtlaudlsarnoreaequales fups virtutc &Jiiteris ftipe-
rate n?pn^nftignari iU)S-, aut iraCci >.a
contendancv Tal6 in4 im ma fee x ^
fcipiilis: vt fi^aufterusfinet'ri ra tii, qptq/s fine fcurrilita-
te^pc'rujefiaj&cundic ate^p^n^ cp f e u e r i t ^ IrM?!'*'
turafedmodfceibbiurgct.fp.npycontumgliofejpbrrigac,
lednpac^ibefdiffimuletinter
ia.fed no^rofu fius,b 1 adia t ur quoq;, fed grapiu?,rctnic-
tat,(e4 'np jic&ius.e^ortptur IfequetifclSjmopeat f^pius,
multa de h oft\ftate!p.quatur, mulradpintcgritate vjt*
pwfera t, multaquotisie quae ipwr rp.4|Ccipuli4 ifcut|at.
Habet n. v iua vo j? nefcio quid quod vberius pafeat, fit
afljduus,np'nalpern6tur labbre, rogahtes audiat huma-
niter^non rogatusyj.tro ipfe.etiamomnes ipuiter. ,
rus ctat rôgabanir, difcncicbaturque ab atgutis vc fîhi vi-
debantur iud icibus: acq; vt èprum fententia quiltj; pto-
batusextitiflètprëccptoridemumïefcrebatur : cuius ex j
arbitrio poftca,an ad vlteriorcita gradum ptouehendus,
eflet pendèbat,operx precium eraç viderje qgaiito dede-
cori, infàmixq; adlcrifaebàtur fîabeaexatniuiscjpnfura
improbatus quifqugm 4ifc^flc equam.pr§iö^e .s^lä -l
tius nemonon ftudiis fuis infudabat,vt probari atq-, ab
omnibus laude diguus iudicari pofl^t. Prxcer hsc^qupd
& in fcKolis iurifconfiütorum poftèaQbferu^tumvidi J
inftitueracquido&iores aliis étant, proponere ante aliquot
lin pu cris
Jfpcs norcf
jlàudanda:
dies coröllatia, q u* die praefixo goftea eptra quol-
uis eaimpugnantesdefenfiirieflent:earesnonparuum
difeipulis profèâiurn afterebat: qüpd apimos ipforu plu-
rimufn acuefet. Laudis quoq; amö*e,qux in éo cercàmi-
nc maxima illispropoiita etat,a4ftudia litterarum magis
animaret, diuerfacrat haêc ab ea quam fupra retuli,primi
magiftti décettâfîô:fèd vtraq;ytilisadmöuü atq; adlaudis
ftudium cuius caufa hxc dixifle vpluidilci|)ùlos ex-
hortans longe atq; ipeedens. Ridcbitfortafle quifpiam
quqd hsçferibam multum àmagnisgraUibufq; virisali-
e’na : fèd agè rideac, dummodo feiat & ranarum nVatiuq;
pugnam H ometum eleganti fli m efcripfifle-^ber ib ^ m
quoq; ex ea quam mulfbs, qui bellum.g:gantum expofuete
laudemcorifetucumfuilïè. Quare cüdelaq,d?nai&pu^-
ris férmoîbfceptus fit,- in ftabpetiam^magi^atq^aliaquè
puer,o mibi iub
mptam. Cum énim £ primo do&pre,a^quq^
Grammatiçes rudiments p^rccperam tranfiflemin fetp-
di màgifiridficiplïnara, acprppcer breqiores annps(no
dum enim vndceiifSum annpmattigeram )_ videcet ip/e
è â q u x minime ignofabam-ypræpudpEeaRçénbn fenp-
î'areiubticebam, edoceqdus-.vbnlkaniroaduejtit & çeleriter
q u s m?e d o c e b a ted ifc e re ^& /c ite p tii^ u ^ e.tiJ
dpcetet ad omnia quaefiçarelpodere,tpirari aÜ eo ccepir,
vt & fûbdocentes vitroaduocans in adm iratianemdeeu
dqceteit: & magna fæpipsàç prsplara de fât^i^Gnii bu-
hkatë(çum loir^e tam^f^îlerecui^prædicarec^ finëret
mdltdptPlnde etiam mmf pro arbitrio liccre. Eius ego
rnàgiftri ambre atq; humani%é, illis ego,laùdiBüs allé-j
élu&ad litteratuiB tancum ftùdiainçenfus fiii, quantum j
fi fùb primo pfxccptôre perftitiflèfa ,lperandum dè me
nihilynquam prorfi^fui'iret. Erat enfin ^(pçr, rigidus, i-
racundus; qui & diligeptius me curafe exiftimans fieuic-
bat fispius p]agis;e.tiam vbi opus non erat,minis dejertc-
b a t, terrorë deprimebafofolitiidine çqnftiingebat;_ani-
muni vix vnquam relaxare permittebat. Ejc illius itaqpe
difciplinatanquanî^carcerequ6dâmliberatus,,atqjad
alterum humanioréAuIciorçrnq; prsceptorerh.T^qsls-,
tus, mirum'eft quam erexi nie animp, quam |itteÿs r oto»
me dedi ftttdio, quam laborem vitro ômn^mdiicendÿj
caufa fufcepi:adco vt & nonnullaiaro ipfe poetarum vp.-|
Iumina euoluerem, ^.earraim’s aliqùid noul.( a4 jquod
miravifiatutæimpellebarjquotidiereinpèr excuderepi,
nemihe etiam docente. Neq; enim^erat quifquam eius
negocii gnarus. ^Ita prpfuit Jenem, blandum,acipfius
qualecunque eilet ingenii lauda^orem admiratqreqjq',
magiftrum habuiflè.
éÀpy^T X.
De 7)io der nt tone adbibtnda in latfdando puero.
EXcitandi igicur diicipulos laudibus -præSpua çrit
præceptoribus cura,ie4 moderatis tarnen, ac tajibus
quidero quibus augeantur magis eoium, animiac fpem
in bonam erefii m e lio r^ d ftugem incendamur. Qjiare
aliorum de eis in primis laudes quafiJam vânàS & popul-
lares, quæ & abeequalibus falfo etiamfæpius & cum exultât
i one quadam licentiorc fiu n t, atiertere&prppu-
laré curabunt. Neq* n. cuiufquam magifquam magiftti
iudicio cre derè difcipûlumçonueniet : à.cuius ore etiam
tanquam ab oracülo quo dam fempër pendere debebit.
Ipfivproëos cuoporcueritita,laudabunt;vt multas quoqiie
laudib- rëptcnenfionesimmirc|ant:itacomnicnda-
bünt'vr âcàjiprummulto atnpliores.etia^ncômendatio-
tlës refera pbfle cqmmèmqrent, ita prbbitatem,ingçniu
exràll5t:Vnndolé quäclä mägis fu^urç VirtutiSprotederc
C a p t t 5$I.
..Duxer'citationefcrlben^
A Ddi infuper debebit pueris exertitatiqf^ribenqi.
puperbi putuofefe pdeiuot. !
Tiia n.legimus Ariftptcle dixifle puefis effehbtef-
(ariajqu^^aPlqtarchp.mpfporaturrn^wtS.rf^pii^^)
e*#mf<iboK^quofuquihbetfiquidexhisdcfitj)rpfe(ftio-;
ncm nulla habere pQteft, naiur.m n.ih pmnixe.por^if-
firo a impe riolfffi maqi'e (fern po nftac. Sunty.qUjda ta|co
ingenir acumme & celeritate, quibm d«ig£saccedatdi-
fciplina ,pjxftantesnimir5euadunt,vi_ri,4chac %tisfupra^
diximu§,.fine exercitatione am^cbrnnia^paliterdcfi-
i P ■
^tiuavox ]
fcnagis qua;
muti magi
cereyidentur ac fine nauigatore egtegfo qu?uis fabricata j
egregio naui inftru^aq; np omittet igitur exercitatione
puerr. fine qua & Diogenes nifiil dicebat in vita.omnifio
perftci:atqi earn omnia exuperarepofledn quae tia cqm-1
modiffirneeo que fupra meminimus moderato ac cafti-'
gato l^pdisftudio excitabutur^guin v.parumpfodejfet mul-
ta didictjfe, ntjwr per ftqeu/% nonnihiltnuefltre, cogitattotie/ife
fuas apte exprimere ac lucultnter feriptis mandate feitet• Qj^atC
pr^ceptbtifiuefaciet difcipulos ifemperaliquid fcnbcre,
nunc profam vnunc carmen, mifeeda eftn.vttiufqj exeiv
citatipjna eft & ptolequcnda qua: au|ib.tqagi$4 iiu4 |c u t
qua-verbis explicari poteft modplatiorquam& faciliusJ
| proculdubio qui carminis conficiundi dotftus exticerit,
afiequetur. lllud quoq-, Cpmpertueftquj carmini fe af-
fuefecerint prala etiam prationecu voluerint re<ftefcti-
bere potuiflc, hon ecpntra, quodalteru natura ,atq},al'
ceriim magis atte cpnftarec. Proderit a.vt quod Angufti*
nus puetofibi faditatu rcferc,proponantur cuiufpiam e-
legantis p o e ts vei'fus,^upturn leutetia verbis -folutis ag
congruenterearn veftientib. in aliamibrmam transferri
iubeatur. Vbi v^quippiam ediderint, fi quaemedatione
- .^.indige-'
fStyli excr*
lciraiio,qul
jeft dicendi
magifter
sopt. Gic.
h. Natura.
p Exerci-^
Ermo.
M
Lib.Wc,».
raGi9c-. l.T-O>U
$cnfa mé-i
leis com ®®
Beeloqui i
a^npolfc»
>Os tenerq
pucri bal-j
‘buinqj po®
la figurât-71
Horatius..
Hinc quij
damàpooj
p aufpica-
p putant-
B
Memoria excoleada.
.. Alios
doeëspro-
Moemo- ;
(ynsMufa-
Vide Ag'H.
GymnofInodpih.
iftaj
ind ig eb u n t,v t locus quifq; exiget aut muta bit, aut toilet
: aut iis aliquid fui addet ; aut denuo ea nonnun quam
feribi mandabit. Ipfe quoq; qua: imitari debebunt, tota
atq; integra fiepius feriptadidtabit, oftetidetq; & verbo-
rum & (enfuum rationes. V bi modus adhibendus,vbi v-
bertas exigenda erit, quid res etiam q u sq j aut locus: aut
perfona poftulabit. Laudabi t a. quæ limate corredleque
ab eis feripta efle ahimaduercerit;atq*, ita laudabit vt quo
limatius etiam modocorredtiufq; ea feribi potuerinto-
ftendat, q u s & pro rati one ætatis probare fimul affirma-
b it, futurumq; efle vt quae nunc placeant aiiquando im-
probaturus fit. Ira & adlittcras faudis Audio magis ani
mabùntur : & redte de le iudicantes nimia ingenii fui co-
fideutiaminus cxtollentur.
f C a p v t X I I.
Doceantur ptieri multa ab aliis fertpta memoriter tenire :fep'tus
quocfe cum aqualibus difieptare : ac qua leger int frequenter
etiamfecum repetae.
PR s te t haec quod Diogenem in Xeniade filios quorfi
eruditot fiiit, feciflè tradunt, alTuefaciec eostenere
poetarum ac aliorum ferip tor urn di£ta plura memoriter:
quximiraeionem eis prompriflima, facilimam,& ad nutum
ièmpër paratiflimam prsftabunt,quodqy Scillefa-
ciebat d o â r in s omnem rationçm quae bréüiter colleda
ipfisinfinuanda eric, quofacilius memoria teneaturedi-
fcere. Q uare adolefcenti cuidam, cum commentariola
perdidiflet, redle Ancifthené Arhcniénfem dixifle ferût:
oportebat animo ifla magis quam ebartit infer there. C u iu s# il-
lud non inelegans ditftum memoratur, quo in alium etiä
adolefcentem Ponticum vius fuit,quem cum in difcipli-
nam fufeepiflet rogatus, qua nam re illi opuseflèt :ltbro
inquit nom, &ßylo nouo:nouaq3 tabella : animutn fcilicet fi-
gnificans. Çui rei proderic frequens cum aequalibusde
ftudiorum recentiorum ratione difeentatio, q u s non tä
memoriam reddit firmiorem, quam lingttam etiadifcre-
tiorem. Adiuuabuntur quoq; magis, fi q u s didicerint a-
lios docebunt. Omnium v.optimumefle videtur, quod
ÔC d C atone obferuatum fu it, fiquæcunq-,interdiù vifa
letftaq; hierin t fub noélem animoaccuratilfimerepetä-
tu r: diurniq; omnis ftudiitacira fecum &diligens ratio
exigatur, ita ergoexereenda erit memoria, quælanâtif-
fima eft humans v its interpres, cuftos difciplinarum,
preciofilfimulq; natu rs thefaurus: v tn o n ab re a poecis
etia Mulàrum mater fueritappellata. Sed & magiftrorü
prseipua debebit elleh{çc cura, vc à difcipuliscun&a
quç per exaélam diem vel per multos etiam dies illi didi-
cerint, diligenter audiant, ac tanquam iniunëts cuiufdâ
villicationis ratione exigant ; exemplo eorum qui apud'
Indos Gymnofophiftæ vocwitur:quiciimnecprofcin-
dere folum notint, nec aruum colere, ncc, aurum colare,
nec equum d omare .nec taurum fubiicere, nec ouem
to n d e te , mjrum tarnen elle dicit Apuleius quam làpi-
entiam colant, & magiftri fenes, & difcipuli fimul iumo-
tesmihil tam odio habentes quam corporem animi & o-
cium. Vbi enim menla pofitaeftpfmfquam eduliaappo-
nan tur,om nes adolefccntes ex diuerfis locis &officiis ad
dapem conueniunt, tu magiftri rogant quid boni à lucis
ortuadilluddieifecerint. Hicalius fe commémorât inter
duos arbitrum deledhim lànata iimultace réconcilia
tagratia, purgatafufpicione amicoscx infenfis rcddidif ■
fe.Itidem alius feparentibus quippiamimperantibuso-
bediil’e: & alius aliquid meditatione fua reperiflè, vel al-
terius demonftrationq didicifle : Dcniq; & cætcri commémorant.
Qui nihil h abet,aftètre cur prandeac, im-
pranlus ad opus foras extruditur.
C a p v t X I I I .
Nevelextempore y vel diu prameditatipueriUquiaJfuefcant.
MOdus quoq; puerisadhibebitur, ne vel-ex tëpore,
vel quaii diu prsmeditati loqui àflùelcanc, hinc n.
fuperftitiofa quçdâ fuiexiftjmario affetftataq; fapientia,
illinc leuis Sc vana garrulitas ridiculaq; acinuerecunda
temçritas-innalci videtur. Ncq; veroincönfultum fimul
& pulchrum quicquam efle poteft, quod in feribendi
cxerçitatione maxime pcscauendum eft. Sut enim quo-
tundam ita yelociaingenia, vc nifi magna cationic mo- j
Biblioth.Vei.Pat. Tom. 15.
¥Auguftus
deratio fuccurrat, quscunq; inbuccam venerintdigna
fimul atq; indigna, mirabili quadam celeritate.atque
impetu feriptis fuis'coaceruent, ficutille, qui vt Flaccus
refert,inborafepe ducentos Vt magnum, verfus dtäabatflans
pedeinvno. Quemadmodum & Apelles niiletocuidapi-
<ftori(, dum imaginem quam ei oftendebat reccntqr ac
fubito a (e depiótam gloriaretur, relpondit: Ef te etiam ta-
tente quod dicis verum ejfe intelligd, qtiin& multasplures huiuf-
cemodi a tenon depiUas ejft demiror. Quia Vera cerce eft atq;
animo Ièmpër Agenda Catonis ilia fententia, fat cito f i fat
benei quam & crebroiaótareAuguftusfolituserai,af-
firmans id etiam, nihil minus petfcéfo Duci quam fefti-
nationem temeritatemq; conuenire.Extemporalitatem
veto licet ad ram aptuseflèt, adeo tantum euitauit,*yt
neq;infenatu, neq; apud populum, neq; apud milites
vnquam verbafecerknifiprsmcditatus,necnififefiptbs
fermones quos cum fingulis grauiores habitùrus erat,-
edebat ac compofita oratiohe, ne fi extemporaliter lo-
queretur,velfuperfluus, vêl detruncàtuseflet, Capvt X IV .
Vt doceanturpuerigrauitatefententiarttmproprietateq. verhorn,
acperflnaiitate oration» vti.
QVare docendi erunt fentçntiarum magis pondéré
quam verborum ihani crepitu chartas implere, ad-
uocareq; ka lenten tias verbis, vt vitro le tanquam ex lo-
cis ip fis n a ts admittipoftulare, non violenter trahi ,a c Phrafis ter-
quafi extero ab orbeyenientes compelli videantur.Vcr- |fa fit k pa-
borum autem rationem ica habere, vt &ipla vitro fe of- ira> Vide
ferant, vt apte fedeant, vt non nifi propria,ele&a^c quç i
ab antiquis eruditifq; locutoribus obferiiatafiht,reci- A^SchÓ!
piantiir. Docebuntur quoq,- vt oratio lit leuis&püra, |ti$oè.I.
quod C. Caligula cui non minus irrlitterisqnaminmo^ 1
ribus çorruptum eratiudiciumdamnabat:adeo vt&Se-1 ^u<jtou. in
necam approbäs maxime diceret arenam efle fine calce : -, al‘g‘
vt enim affedfcata ac fuperftitiofius exquifîta. Qupd ità
oblèruauir Tiberius, vt q u s ex tempore diceret longe !
magis qua quæex prçmeditato,prsftareputarentur, vt
emendata &terfa: Sc varia Sc figurata : vc ornataacipfo
verborum fplendoreilluftria. ' Ante omnia vero ( q u s G
prima eft Eloqùentis virtus) vt plana, perfpicua, dil uci- j
da, milliufq; interptetis indigens auxilio. Quare difcent
verba no vno contextu claudere, fed diftinguere magis, j
variafq; in claufulas difpertire, atq; ita alterum alteri cô-
iungere vc prxeedenti fequens quadam quafi affihitäte
rite conueniat.obferuareqfitain omnibus ordinê Qu o *
vbi cum ornatu cohiungitur, nihil apudanimoshomi- Ördorenum
plus valere dicit Cicero. Stu4cbuntq; prscipue no rum- '
tarn verbis vti propriis atq; antiquis, quam domefticis & j
vfitatis: ne dum anciquitaci (q u s materingeniorum eft )
deferre volumus, non tam antiquam quam décrépira !
magis ( vt ita dicam ) ac ab extremis abolitifq; iam longe V erb is in
retro fecula euocatavideantur,neq;taliafinequaliavix ufuansat
ipfe etiam O edipusintelligat, nam tanquam fcopulum Ainendfi,
lie fogiendum c ffè infrequens atq; infolehs verbum prç-
cepic Csfat in his libris quos dè Analogiafcriptosreli-
quit. Auguftus quoq; abrogata&recpndita verba tanquam
fcecores(vtipleappellabat)exhorriJit, fuitq;ilii
prscipuacuraapertiflimolèrmoneexpriiperequicquîd [Àugüfti
fçntiret.vt nulla ex patte interlegendum aut audiendum de Mçce-
quifquam obturbarerur. Quare & Mscènaté &Tiberiu I T**
carpebat, irridënfq; Ispius exagitabat,quodexculcata j An eôt^i
qusq;&abftrufayerbanimmoftudioaucupareiitur.In-. ftyi0 j “.
crepabat quoq; M". Anconium,actanquam inlànisda- diciu Sue-
mnabat, quod ea fcriptic mandaret q u s m iraripptias
quifq, quam tntelligere pollet. Ad Agrippinam vero ne-
ptem fcribensiO/iw (inquit) eft dareteoperam nefnolefiefiri-
bas & loquaris. Probauit illc nimirum genus Eloquentiç
purum, darum, dilucidum, putauitq; nihil perfpicuita-
te orationis àpertaq; diôtioneprSclarius. Q ü s & ira! pla-
cuit Epicuro, v t nihil ali ud monuerit in libro quèm de 0- I ^ a^nanus*
Markcompolüic LicetcpntraHaldrianus( quod mini-
melaudieiafcribitur ) amauérit vetuftumobfcurumq,*
genus dicendi ; adeo Vt Ciceroni CatPnem, Virgilip
Ennium,SaluflioCslium pciferrct." Q u i perfaccte a.
irrifum tradit Cic eroSifennam ilium, qniinufitatisli-
I C c c c , X bentet
guft.
Sifcn'na
verbo rum
ffcóïator.'