promiflionis fide liter memioit,cum feriptum fie: i tamen mirabilium Dei fidem vel autoritateminfringo-
f'r «« T tmo Ar <1*1 kc.&tvËatamen auae lcd. altitudinem diuitiarum iapientix & feientiæ fua*
1:E
iunc ligna in Sole,££.Luna,&ftcHis>ôtc,Eatamenqux
hicprxnunçiantur.fine præiudicio fententiæ melioris,
ea intell igenda arbitror, quæin hts contra natura fiunr,
quale eft quod in palfione Domini Sol obfcuratus eft,
velum fciuumipctrxruptx,apertamonumenta> fitfan-
âorum corpora qui dormierant furrexerunt. Naturalis
etcnim eclipfis cfle non potuit,qux lunar is corporis ob-
ie<&ucontmgit»cum confletpiidieLunam X I Y.exti-
t;fl'.’,nifi forte quis de ludaica perfidiaincrcdulitatis fus
folatiummutuetur;aflerens cum eis Venerem tune in-
eclipcica linea Soli fui fie oppofitam, qux quidem magna
eft, fit vt aftrologi cradunt.fola de quinque fideribus
de noûeivnibram de £èernitrit,vtLuna.Qux>d quianec
ratio probat,nccautoritas,autfidcsapprobar, répudia-
cur ve futile. Si enimadeoluminofum eft Veneris corpus,
quqmodo tantas park tenebrasï Dionyfius Areo-
pagitainEpiftolaadPülÿcarpumferi.bit,fe&plurcsalios
phi 1 ol'op han tes tune vidiflè Lunam Soli in cidentem. Et
quidem contra naturam, n.on enim erat coitus tempos.
Quod ei poftmôdum Paulo prædicante, conuerfionis
dédie ocofionem.Scio tame plures aliter tune loçutus;
lèdDionÿfium prxfero vn iuerfis, quia quod vidic* fcri-
pfîc;alij proprias lèquunturopiniones.Suntautemfigna
plerumque non modo yniuèrfàlia,(èd fit generalia.ficut
ilîud quodDeo morientetenebrx.fa&x funt per vni-
uerfam terrain, ab hÀa fex ta vfque ad nonam, fit quod
lacis p at ticulare eft, aut minus .yniqerfale, capa ci t a tem
generis,teiqporisperpetuitace compenfar.Moisetenim
ilia, Moyft faciem detexit vniuerfts, perpetuam durit ia
feidir,fit reiurre «ftionis primitias in æternam lçticiam in-
troduxit. Illaquoq; quædiem iudicij præuenire dicun-
tur, per die s X V. fi tamen futura funr;quoniam de feri-
ptura Canonica firmamentum non habent, natutæ le-
gibus minime fûbiacebùnt, dum tamen naturam hic,
vtin locisquam pluribus dicamus , folitum curium rc-
rum.aut caùias occultas euentuum, quarum ratio reddi
poteft.
C a p . X II.
JXibil contra naturam^sutore Platane* cou t ingéré, qui
naturam dicitDtivoluntatem.
SI yero Platoncm /equimur qui aflèrit naturam eflè
Dei voluhtàtem ,profedlo nihii iftorum cuenit côtra
naturam,cumiHe omnia quaccunque voluitfecerir. Il le
quidem dum return caufas exequitur, finemomnium
diuinâ aftruit bonicarem. Opcimus eft, inquit. Porro ab
optimo longe relègata eft omnis inuidia. Icaquc con fc-
quencer eun<fta lui fimilia,prout naturacuiufque beati-
tudiniscapax cfle poterat.effici volujt,quamquidem
Dei yblütatem,certiflïmam rerum originem elle, fi quis
ponat je<fte eum putarc confen tiam.E: quidem fapien-
ti#Dei oc bonicas,qux rebus omnibus originem pixber,
natura rebUflïmeappqllatür; contra quam vriquenihil
lit,quia difpofitionem Dei nihil euapuar, aut caufas quæ
in mente illius, qui fecit coelos in i n tclleélu, ab xremo.
conftiterunt, fito priuatefFe&u. Inlunt itaque rebus, lè-
minales euentuum çâulx, fit originariæ raciones,qux
prxordinato tempore in fuosprocedunt efFedus,exeo
quidem mirabiles, non quod nullas,fed quod occultil-
ft mas liabeant ratio nés. Humor liquidé de iutimfs terrx
vifeetibus, ab arborum vel vinearum radicibus, appeti-
tiuaonadam virtute attrahitur ,deinde quadam diftri-
butione naturx, dirigiturpet plantarum,membra, St
cum de fua de codione proie ceric, turgefei t in furculos,
fie quo ad fuftcnt?itionem fui, non indiget, in-folia St
fiudus emittit,qui cum maturaerinr, in muftadelpu-
manr,&fie per interualli tem porum,confucto vfu vina
parturiun t.Si yero occulta difpofirionc Dei,quibu fdam
naturx cuniculis, digeftus fit maturatus humorabfque
te m poris in ter fti t io,inopinatum yertatur in vinum, mi-
aculum quidem eft,quia altirudo diuinç difpenfationis
loftrum tranlcédit Intel ledum.Scd,vt ait làpiens,cedit
nfcitixnubilus error,cefftntprofedo miravideri.Non ,
plena humilitate veneror fie admiror, feiens quia quod
ftulcum eftDei,fapientius eft hominibus. In muitisete-
nimlabijhumana infirranaseftyficut in nullo aliter fen.
tire,quam res le habcat,angelica vel diuina peefedio.
G a p . X H I .
QuiaDeusJtgnùfuam pramunirtdigttatur
1 treaturam.
T l Oc quoqj diuinx miferationis eft, quod lignorum
- Afiiorum indicioignorantiarn noftram quandoquç
prxm unit.Co me ta fiquidem apparente, credunturim-
minçte •fcomitia.An ignoras '
terris mutant em régna Cometem î
Italix quoque imminente excidio , qux fignacontige-
rint,nonnelcit quifquisaliquatcnus rerum publicatum
hiftotias attigit. Hiftoricorum volumina, qux de rebus
memorabilibus fctibuntur,prodigiis plena funt Sc ofté-
tis. Denique fubHelia fie Helilèomultafideifiçvirtutis
lîgb^ pr*cçfli(ïè non ambigis.Niniuitx qupquefigno-
rumindiciis,poeniié;iamegeruntinprxdicationeIonæ.
Infidelitasnaraque lignorum argumentisexigitur,Scfi-
Hes tçnera eifdem roboratur.Vndc illud, Quod fignum
oftendis nobis i fit Iudxi ligna quxrunt, Grxci lapicn
tiam.
&iïidfignumt&defomnio.
Hic vero intelliguntur ligna, quxcunque quouis in
dicio diuinam homini innuunc voluntatem. Si
gn um liquide eft,quod fcipfum fcnfui , & prxter fe ali-
quidanimo oftendit. Quxdam tamen ligna funt,qux
nuHicorporalium fenfuü Jliquidoftcndunc,fcdanimo
cuiufcunquc rei fpecic medianté, aut citramedijdiffi-
cu{utem,verum fallumue frequenteringetunt. Signa
etenimintetdum vera, interdumfalfafunt. Quis nclcit
fomnioi ü varias eftè fignificationes,quas Sc vfus approb
a t e maiotum confirmât autoritas/ In eis vtiqoe quo-
niam (omnus eft, aniroales virtutes, fcilicet lènfus,qui
dicuntur corporis fit funt animx quiefcunt, fed naturales
intenduntur. Comingir interim vt animus corporis
exercitio rcleuatus,in leiplum liberius redeat,&: veritatc
nüncperfiguras fit ænigmata,nunc immediara facieli-
çen t ius;coruem pletur.Quod & ilium non latuit, qui 1b-
mni depingens portas,alteram cburneam,dlteranrcor-
neam finxit Cumfit cornu fit perukim vifui,qui non fre-
quenrererratjôt ebur naturx denfioris, fitvfqueadex-
nemam tenuitatem rafum, nullo vilùs acuminepene-,
trctur.Hoc quidem «dentibus,illud oculis vciioribus û-
miiius eft.Hin c vera fomnia.hinc falfa,
ad i oelüm mittunt infomnia thanes.
C a p . X V .
DeJptciebus fomniorum, & eau fis, &ßgHTÜ,
&fignificationibus.
SVn t au tem multx fpccies fomniorum, fitmuhipHces
caulxjfit yàrix figurx,6t fignificationcs. Aut enim in--
fom nium,aut phan tafma, aux (omnium, aux oraculu tu,
aux vilio eft. Porro infomniaex ebrietate, vel çrapula»
auxvariis paflionibuscorporis,affeâuumque tumulti-
bus, fit reliqùiis côgitationum frequen tillime oriuntur.
Vnde fit mâle fanisamantiummentibus infomnianun-
quamdefunt. Quod prudenter innuit Maro:
Anna foror qua me fujpenfam infomnia tenenti
Huit a vtri virius anime,multufjutrecurfat
Cent is bonos, parent infix's in pettore vultus,
Verbaque,nec plac dam membus dat dura quietens,
Hxcquoque dolentium aut gaudentium,aut quosti-
motisvexatanguftia,autimmoderatx cupidinis ardor
accendit.non prxtereuntpaflionem. Phantafma, cum
rerum ignotx videncur fpe cics,quali täte vel quantitate,
àut partium modo vel numéro à natura difcrepàntes, vt
fi force neepes nec capux vni reddatur formx,dum
tetrum
Définit inptfiem niulttrfomofa friper ne.
Has qüidé Iptcies ex infirmitate mentis fit corporis,tra-
duntphyficiperuenirc jCarumque caufas magis àteen-
dunr,qnam ex eis aliquas fignificationes. In quo genere
fitephialtem,quo quis variis prefluris quodam quafi in-
ceruig'lio,fed fomno potius inquieto, Opinas fc vigilare
cum dormiat putaturab aliquo intérim pixgrauari.cô- i
nürnerâdum àrbitràntur. Qux quidem omnia medico-1
rum potius indiget cura,qùam ventilatione noftrajprx-
ferrim cum niHil in eis vetum appareac.nifi quo d verilîi-
mxlûntfit moleftilfimçpaffiones.Spmqium vero cuius
a ppcllatio communis eft, Meet in fpccie propria cènfeà-
tùr,jJcr$pixdâm inuolucra rerum getit imaginesjin qui-
bus conieiStbrum prxcipue difciplina verlatur, fit nunc
fuum ciimlq; élt, nunc aliemim,nunc commune, inter-
dûm publicum,aut generale eft.Ifihis vero omnib.qua-
litas perfonarum, rerüm , fit tempbrüm diligcntiffime
oblêruatur. Vt’enim ait Nfcftor, de ftatu pùblicô regis
credâtur fomniô,aut eis qui magfftratum gerit,yelre
quidé vel rei vicinaprædeftinatione, aut fi publicx fop
tunç fignumoftenfurn eftmultis,vt in eo quod plünbus
Romahis ciüibus,leeundum quofdârri Sibylla interprète
de myfterio incarnationis, reuelatum fcribicur. Et
quidem non modo incarnacidhis jlèdpaflionis, afeen-
fiohis poft refiirréâionem, aduentus quoque fccundi
interpresvdocente ôtdiâ:ante Ipiritu, patefacit arcana,
liait in vei fibus Sibyllinis maniféfte reperies. Quorum
ifludjficut in pleriTque patrum 1er: peut is inuenicur, ini-
tium eftî - 7
ludicijfignumJcIUufuioremailefcet.
Si veto apices capitales lîngulorum verfuum ex ordine
coniungantur,ad confundendam perfidiam Iudæorum
hocinuenitur exprelïum.Icfus Chriftus©Mf,2 a7^:nili
quod in lingua Latina Grxcàrum literal um propiietas
àd plenum'non potui t ob feruai i. Ip(çsver o v erfu s, v t'o-
pinor,apud Beatum Augurtinum in libro de ciuitateDei
inuenies.Eft ergo mÿfticx vifionis eiüs caput fit fiimina
intentiojefum qui prxfigurabatur,ïndubitariter eflè fi-
lium Dei viui.hominem verum,iudicem omnium, regé
æternum,remunerantem Iperantium in fc, autorem vita:,
St æternxbeatitudinis ex gratia largicorem. Re qui
dem velrei.vicinapyçdéftinàtione.ideddiâüm eft;quia
magiftratus nunc præfens intclligi tu r,nunc fuÉtirus. Ex-
cidium quippe Numantix iuniori innotuit Africano,
dum effet adhucpene miles.Dum aucumnusadultus eft
autpræruptuSjiomniafrequendus euanefeunt. Arborü
nam que la bent ibus föliis,'in(bmniorum Vanitas domi-
narur:quod& VirgiliuS jinlibroinquo totius Philofo-
phix rimatur arcana,lenfiffe vifus e ft,dum labe n tia folia
apud inferos, variis fomniis ornauit. Loco ru m quoque
diuerfitas,varias figuras quictis admiccir,v t alia aliis.nûc
horum nunc illorum fomniorum, yberiora fint. Locus
namqj paluftrisaut delèrtus, eminentiori aut celebrio-
riphâtafmaticatum imaginum foecundior cft.Resquo-
queinterdum manifeftius,interdum obfcurius apefiturj
fit nunc feipfamanimoingerit,nunc intimante aliode-
claraturtcum vero lùcé immediara feipfa'm irifundït, vi-
fio eft.ex eo quod plena fit vera fpe cic lui, oculis videa-
tur elfe fubftant ia jquale eft, quod Caflandrum om nino
non rifum,à quo Alexander, haufto veneno perimedus
erat,agnouit,quia eum quies ei repraèfentauerar.“ Porro
vifibhmn alia mânifc'ftior eft,vtqux clara rci occurrit
imaginé'; alia profundibrém dcfiderac intelleÀum , yt
cum rem admixta fpccies figurarum obnubilat;ficut eft,
quodC.Cxfarc tranfito Rubicone bellum.patrixinfe-
rente, ad defignandum terrotem druium, qui étant per
con ciuis iniuriam o pprime ndi,
Ingens vifs duci,patm trepidantis imago.
duafuo denuncians, ne conclues armis.ciuilibus impà-
gnarct .Publici nam que imago imperij.publici metus,ôt
Cxlareo nomine proftratævibis eràt fudicio. ' Qiipd fi
Itppérij ntiïlam in veritarej qùxfic apparerer, créèlidic
quis fuiflè imaginera,hiftoriarum fide cerdorabitur.Cû
enimmaieftatem vrbis principes vifibili fpecie cenfue-
rint honorandam, exquifito artificio muliebrem foc*
mam,qux orbem dextracontinent, in xris materia fieri
ftuduerunt.Eaveropeifeftainforma égregia, venufta
quantitate, aptapartium dilpofitioheimémbris quoque
condecentibus,fitfibi inuicem congcuentibus vniuerlïs,
cum non tam populi cxaminationem,quam admiratio-
nem,plena fui commendatione depofeerec,quidam fo-
, las tibias tamx moli perferendx inhabiles eflè eaulàti
' fun r.Quib us faber refpondit, eas vfquequaque 1 uffi.ee-
re,doneevirgoparerec, omnino credens impoflîbilcnv
virginiçpartum.Quod fit Ghtifto nato impletum eft,ea
corruente fit fraâa,quia humanum contrahitur,vbi di-
uinum imperium dilatatur. Cum vero res per quietem
alio nuncianxe elarefeie, fi tamen euuncjantis honefta
cuiq; perfona fir fit venerabilis, in oxaculorum fpeciem
cadir.Eft enim oraculum, vr aie quidam, diuina voluntas
ore hominis enunciata. Hominis vero appcllatione
cenfetur,quicquid in fpecie hominis videtur,homo,angélus
fit., au Deus.an quxuis alia creatura. Perfona auté
cuique honefta eftfitvenetabilis,aut natura, vt patences;
aut conditione,vt Domini, autmöf ibus, vt reiigiofi aut
fortuna,vtmagiftratus;autréligione,vcDei,Àngeli,ho-
minifue.facris fit ceremoniis diuinis confecraci. Ex quo
apparet,etfi non fimpliciter,tamen fecundum quod,
perlbnasatte conic éforia non modo honeftas,ledfit de-
tcftàbiles venerabilium nomine claudL Sicutenim Ga-
tholicx religionis viri 5vero Deo, eifq; qux munere eius
facta funt,piam veneracio ne m impendunt.ita hxreticx,
fit fupérftitiblx religionis homines, fiäis numinibus,
immopotius vêtis dxmonibus,fit execrabilibus facris
eorum.non debitam reuerentiam,qux nulla eft,fed tut-
piffimumexhibentfamulatum.Quod lariusex gentili-
u m 1 ibris colligi: ur.Æneas oraculorum indicio,promit
fam St quxficam inuén jt Italiam, .fit in ea non tam nu-
minum, quara dxmomléi nutu,federn ftacuit.fit fern entern
Romani generis, in horto quieiscomplacuerat,lè-
minauit.Quid enim aliud agit in fomnispater Anchifet,
quid Iupiter.quid Apollo,quidalij,quoslongumçftre-
citare i Vnde fi de femme ilio ge nus oritur toxicàtum,
impium in Dcum.crùdele in homines,perfecutionifan-
fitorum inuigilans,fidè iara,follemni perfidia, feruilc
moribuSjfalturegale,fxdum auaritia , cupidicatibusin.
ligne, fupei b ia turn idum, omnimodo nequitia non fe-
rendum,miraculis non debet aferibi; cum autor eorum
hoiïiîcïda fucrit ab iiiîtio,fit à veritatc déficiens,inuidix
Ipiculoorbiterrârum infixerit mortem. Qui ergoexco
pâtre fuhr,etli eius nequeanr impie re meniuraro, folent
tamen illius imitaii ma!itiam -. licet in horto illo nô nuiras
plantas,qux virtujcisfiuâum irrigatione Apoftolicx
facidnt, mànu Domirfl con lier elle infertas. Sed fi quis
ab initio vrbis conditx rotam reuoluac hiftoriam, eos
ambitione fit 'auaritia prx céteris gentibus inueni£t labors
lie,fit variis lèdnionïbus fit plagfs totutn concuflit
lcorbcm.lp.fi quôque tyrânnidisfit fcditionum fuarum,
tam çrebra damna lènlèrut, vt vix quifquam ptincipum
èorum ad exitum vitx natura duçeme,peruencrit. Vnde
fit illud Satyricum,illisaptlflimefacit: . ;.
Ad genet Um Cereris,fineeade & [anguine, pauci
Dejiendunt reges, & ficca morte ty rannt.
Irifcripturis quoque éanonicis inuehiunturplurima o-
racula.-Vt cum Ioleph in fomnisab angelo fxpius erudi-
tur:Magisinterdicitur, ne redeantadHerodem :Doce-
tur Petrus in reptiliumdinteamine plenitudinem gentium
colligeddam.Et eumvifitaro ab Apoftolis Çon-
ftantino,crucis erefitum eftin imperii arce vexiUum, fit
pace Ecclefiis reftituta, maieftas orbis publica voce feri-
niariorum .aduocatorum fitiudicum omnem vidoriam,
regnurfi St imperium Chrifti efle perfonuir. Verum quia
dùx primx fpccies omnino vanxlunc, St in poftremis
quafijvilibili fpecie yeritas menti occurrit, raediam
qux corpbri veritatis quafivelum figurarum,
oppan dir diligentius
exequitur.