eft ; & vir fapiens non contemnet earn. Nemo fiquidem
magisneceflariuseft autvtiliot medico, dummodo fit
fideiis & prudens. Quis enim praeconia illius dedama-
re fufhciat.qui falutis artifex, pr ocreator vitae, in eo D o-
rainum imitatur,& vices cius agir, qui faiu te m,quam file
operatur, & quafi Dominus & princcps d on at, fit e cc-
conomus & mini fier procurât & dfipenfat ? Ne cad rem
attinet,fiqui pfêudogratiam vendunt, & qui iuftiorcs
videri volunt,dum nihil accipiant, antequam arger con-
ualefcat ,in eo iniquiore* font, quod beneficium temporis,
imo munus Dei, manibus iuis adferibun t, cum file
quem Dens erjgit& vigor naturae conualefcentis, ci-
tra operam eius tuerat erigendus. Quamuis iftud iam
paucorum fit,fibiinuicem fuadentibus & repJicantibas
medicis,dum doletaccipe.Nec moucorfi opera eorum
in fecompugnent, cum feientia contrario rum plerum-
que elTe eundem affeékum. Sed cum inter manus eorum
quis in fata collapfus eft, tunc nece(Farias producent rationes,
quibusapparebit, quod vitaeius non fueratvl-
terius protendenda. Et vt dicitur, quos longa afflixe-
runt inedia,iam m or tuis for bi tiun culas faciunt,& vtiles
&deiicatóspr«parantcibos. Exfpeófcas forte vt dicam
quod dicit populus, quia hi (unt qui homines ofhciofif-
fimeoccidunt. Sedfruftra. Abfit enim,vt banc oxntu-
mcliam proferam, quam fi forte audire volueris, Sene-
cam.Plinium adeas,&Sidonium,qui hoc in auribus tuis
clamore valido replicabunt.
Finitur liber fecundtu.
Inch"oatur
L IB E R . T É R T lV S
POLICR A TICI
IO H A N N I S S ^ R E S B E R I E N S I S -
F r o io g t s .
H O STI S multarum fio , dutn ineptias nugatorum excu-
tio. Qu* de sauf a ociari decrtueram & filtre. Sei alt er um
mibinegotiorum tumultus excutit, alter um motus antmi interrompit.
Qty mm fub poteftate eonftitutus efl fifapit obtempérât
tmperio prafidtntis. Quemftimuli affeäuumpungunt, dißi-
muUre nonpotefl, quin moueatur ad fomam paßionis. Exultât
ergo quemgaudij auradcmulcet, ß>es tndudt btlaritatem, metus
trépidât, dolentis animas marore corifunditur. Hoc apudfingulos
alternatfacies boni aut malt. Verumfenfus malorum altiorefl,&
ftpius in omnesincurrir : quis eil enim qui malorum ajperitatefit
pius non vratur, quam dmulceaturfomento bonorum? Rarus efl,
qui totius fortune, impetum à ft toto pußit euere. Qui fuis viribus
fraudlet,aut in amiei aut familiäris corpore, vel forte tentâtur.
Licetparumbumanusfit,quemextratieorum taüurx nonconcu-
titi Non fittis homoefl quem aliéna non mouent. Sedfitpient mi-
bus iam venit in du bi um, an quiequm hominis, redefit homini
alienum. Virtutis vero procejfus, ambiguitatis hum nodum filmt,
cum & comicus nibil humant alienum à fe reput et, &~magt-
ßer caleßit hämmern homini diligendum docuerit vtfi ipftîm. Vn-
depitet indtgnum eff? tanto magtßro difi ipulum,qui vert tau non
eongaudet, &aduerfus publica falutis bofles non * excandejcit.
los veropro parte prafintisopufculi, aliquatenus tangit int ent io:
& nugas eorum, quopotefl & confueuit, telo decutiet.
C a p. I.
Quid fit falus vniuerfaits <$* publica.
S t igitur falus publica, qua; vniuerfos fouet , & fin-
gulos, incolumitas vitae. Nihil homini præftantius
▼ ira eius ; incolumitate v it«, nihil falubrius, Homi-
neni vero conftare ex anima rationali, & came corru-
ptibili > aatiqui iapientes definierunt. Caro fiquidem
viuit ab anima, cüm aliunde corpori vita cflcnonpof'
fit, quod fern per inertia; fuae torpore quie feit ,nifi fpiri-
tualis natur* beneficio moueatur. Hæcautem habet &
ipfa vitam fùam.Deus etenim vita animæeft.Quam tèn-
tentiam modernorum quidam grauirer quidem Severe,
licet me trica leuitate com plexus eft, *
Vita anima Deus efl, bac corporis, bac fügitntc
Soluitur hoc, périt hoc defiituenteDeo.
Sicut ergo corpori viùere eft vegetari, moueri ab anima,
&difpofitione fui motibus anim* acquicfcere, &
ci quadam obediendi nece (State con cor dare i Sic &
anima ex eo viuit,quod fuo modo vegetatur,& verè
mouetur àDeo, & e i fubieda deuotione obtempérât,
&in omnibus acquiefcit. Si quo minus, 8c eo minus viuit.
Nam & corpui.qua parte (ut non moüetur ab anima
, iam in ea torporem mords incurrir. Dum ergo tp-
tum vtuir, ad cam totum difponi tur, qu« fe non pe^>at-
tesinfundit partibus, fed cota eft, 8c opera turin vniuer-
fis&fingulis. Sic&Deusanimam perfedte yiuentem,
cotam occupât, totam poffidet, régnât& viget in to-
ta. Nulluseianguluscxceptus eft. Sed quid in anima
angulum vel partem dico ? Partium expets cft,fimpli-
cisque naturæ, ôctotius duplicitatis ignara. fartes tarnen
quaspotuir, fibi à difteibutore bonorum vendi-
caùit. Quas ? in quis. V irtutes v tique, quibus viget le
operatur, &fuiexperimentumfacir. Sine ergo tnulti-
plicitate partium , & quantitads quadam diftenfione
crefçit, racione tarnen & intelleftu, appetitu boni.auer-
fione mali,manente fimplicitatis natura dilatacur.Cum
vero parjes iftas fpiritus implet, Deusenimipirirus eft,
folida & petfefta eft vira animas. Cura enim incelleâus
Dcum ,quifumme bonus eft vifusfui acumine,quantum
valet & licet apprehendit,& bonum quidem file
vider, incorrupta voluntas appétit, & ratio ne declinet
ad dexteram vel finiftram,qui fanoaffedbu ad bonum
trahitur, viam apetit,iam quandam immortalitatis afte-
cutaeftgloriam. Quod force iam fenriebat, qui fb fua-
uitate confcientiæfuæ dicebat, Cor meum, & caro mea
exultauerunt in Deum viuum. Vtique qui hac via in-
cedit, non (perat aut exdmefcic, non contriftatur
condoletalicuieorum,quæ à fummo&vero bonore-
eedendo deficiunt. Eo forte fideies animas inuicat fer-
mopropheticus.dicens, Conuerdmini ad me in toto
corde veftro, vt fcilicet angélus gaudij autmoeroxis, ti-
moris aur fpei, non auertatur àfaciemea, me« non dif-
pliceat volunrad. Implet autem h«c vita omnem
créa tu ram, quia fine ea nuila eft fubftantia ereatuirae. O-
mne enim quod eft, etuspartidpationeeftidquodeft,
Sed cum fit in omnibus per naturam, fola rationalia inhabit
c per gratiam. Sunt ergo, quia in eis veritas eft.
llluftrantur, quia in eis fapientia eft. Bonum diligunt,
quia in eisfonsbonitatis,& charitatiseft. Omnis etenim
virtuS angelica vel humana ,quoddam diuinitatis
veftigium eft, rationali creatur« quodammodo impref-
fum. Spiritus fanâus inhabitans imprimit animæ fan-
cäicatem, eiufdemque riaulosmulcifariam ipargit, di-
uerfarum exerccns charifmata gratiarum. Et hæc inihi
videtur vera, & vnica incolumitas vit«, cum mens, vi-
uificante (piritu, ad rerum notitiam illuftratur, & ac-
cendit ur ad amorem honeftacis & culrum Virtutis. Præ-
cedit ergo feientia virtutis cultum, quia nemo poteft fi-
deliter appetere, quod ignorât, & malum nifi cognitum
fit, vtiliter non cauetur. Porro feienti« thcfaUrus nobis
duobus modis exponitur : Cum aut radonisexercitio,
quod feiri poteftintclleiäus inuenit: aut quod abfcon-
ditutn eft reuelans gratia oculisingerenspatefecir. Sic
vriqae autpernaturâ, âut per gratiam ad veritatisagni-
tionem, & feientiam eorum ,quæ neceftaria fiant, vnuf-
quifque poteftaccedere. Quodque magis mirere, qui-
libct quafi quendam librum feiendorum officio ratio-
nis apertum geris in corde. In quo nod modo vifibfii-
um fpecies, rerumque omnium natura dçpingirar, fed
ipfius opificis omnium inuifibilia Dei digito conferi-
buntur. Adeo quidem vt- nequaquam valcant per i - ,
gnoranriam exeufari, quibus bcneficio nature, vel
.._________• • . ’ gratis
gratis.geréndorum feries innotelcit. Sicut leriptum eft ;
Quod enim notum eft Dci,manifeftum eft’in fills.Deus
cnimwfieW^j^'Nontamen corrupræ nature aducr-
fus gratiam magnifico fimbrias,aut phalcras erigo,quafi
ipfa aliqifid boni habeat quod non acceperit : cum cer-
tum fit, quia fine ça nihil poflumusfacerë.' Agnitio igitur
veritàtis, cultüsqvie virtutis, publiçàfingulprùm, &
omniü.&rationalis nature, vtilis incplumitas eft.Con-
trarium vero eius ignorântia, & odibilis & inimiça pro-
pâgo eius, vitiura eft. Etrefte quidé mater vitij eft, quia
nunquara ab eofterilis e ft,vt non odibiliumfructum
pariât infelicem. Inquit Ethiçus,Tu adeo
nullo thure litabù,
Hareatinfiultùbreuisvtfemiumiaretti, •
Agnitio quidem certitudinem habet,& velutin feientia
vcltn fide cohfiftit. Sed fidei régula pàulifperdiffera-
tur, quoniam earn tempus,& locus fuus expeitat.Gece-
rum feientia fui notitiam habet, Quodcuenire non po-
çcftjfinon raetiatur vires fuas,fiïguorat aliénas. \
Quidfitcontemplatio hominis fapient iam affe fiant û,&quis
■ ' fitfruSmffeculamnishuius.
ESt, ergo primum hominis fapienciam affddantis,
quid jpfe fit, quid intra fè, quid extra fe, quid infra,
quidfiipça, quid cbntra, qu‘>d ance.véj poftea fi,t,côcem-
plari. Inde eft fp,rtequod illi qui prima cotius phfiöfo'
phieelementapoftetis tradere curauerunt,fubftantiam
fingulorum arbitrati funt intuendam, quantitatém,ad
ali quid, qualitatem, fi turn éfleïÿbi, quando, habere,fa-*
cere, & pati, & fuas in omnibus his proprietâtes an in-
tenfionem admitrant,&fixfceptibilia fine contrkrïbrum,
& an in eis ipfis'aliqüid inueniatur aduerfiim. Proinde
quidem hsc & diligçncer, et'fi in eo ncgligentiores exti-
terint,quod (uiipliusnotitiamintantarerumlücenon
allé cuti funt, & lu eis inâçcéflibilis notitia pérdiderunt,*
dum. euanuerunt in cogitationibus fuis, & dicentes fe
eftè (àpientes,ftulti faéli funt,§tobfcuratum eft infipiens
cor èorum.Quod ex eo connincitur.quod traditi in pa(-
fi ones igripmini«,faciebant qus nec fexui,neca;tati,nec
fortunæ conuenjant, nec datura;, & perfonas omnium
operis teftimonio deuenuftenc. Dati fiquidem funt 'in
(enfiim reprobum, quod planum eft his qui-Apoftolum
plenius noucrunt. Argiirhentüad omhiavalidifljmutn
eft, vtdéüde & finceritate fingulorum credatur operi-
bus fuis. Qpera enim quç facit aliquis,teftimohiumper-
hibent de eo. Verum qui (èipfum ignorât, quid vtiliter
nouit îSiignoras te,inquit,pulcherrima inter mulicres,
abi poft veftigia fodahumj&poftgreges. Oraculum A-
pollinis eft,& defcendilfe de ççlo credirur,^«9j rtew-nv,
idcft,fcitoteipfum. Nonnefciuithoc Ethicus dicens,
Difciteo miferi, & caufits cognof tte rerum, ■
Qujfl\fumus,aut quidnam vtâurigigmmur,ordo
Quis datus,aut meta * quam tnoUu flexus & vniet/
Quit modus argent0, quid fai optare quid after
Vtilenummus habet,* pueris charû% propmquie
Quantum élargir,ideceat, quem te Deus effi
lufiit,ér bumana quaparte locatuses in re.
Hæc etenim concemplatio quadripartitii m pâtit fruâü,
vtdiratcm lui* çharitàtem proximi, contemptum rtun-
di,amorem Dei.An non eft arbor bona,quç fantam Fcut
61 u um dulcedine m affett,tan cam affért vtiHtatèm ? Gerte
non (upeçbit,qui paruus eftin oculis fuis. Dum quifi
quis qoæ^dfunr vel %bfunt, expetibilium numerum to-
gitat^quisde fuapaqpertate non erubèfcit i ' Si quis non
appetendafixi rccenleat, ei iugis materia mödefti dolq-
ri%& humilit^tis occurrit. Quocunque fe vertat, in(è-
ipfoidçijcituç,quipetit àDomino,confôrtari,dicens,
Humiliatus fum vfquequaqj, viuificame (êcundum%,
clqquiumtuum. Itemque, Ego,inquit,in fla-
1 _^ellaparatus (um,&dolor meus
in .contpcâu meo
feniper. ______•
C a p . I I I .
Quod fitperbia radix efl omnium malorum , & concupifctnUd
lepra generalis, qua omnesinficit.
CVperbia vero radix omnium malorum eft, mortisque
1 v3 fo men turn. A refeunc riuuli, fi foncis vena pr*(cindi-
tur. Nec rami conuale(cunt,radicc fuccifa. Deficiunt vi-
tia, fi elatio iugulatur. At fi ftercora radici congerantur,
pinguefeunt rami,& arentium fterilitas refiluefeit. Si
fontiliquentiafuperfundas, acceflio tranfit in riuulos.
Si camino ignem adijeias, in lignaincendium recrude-
feir. Si.cfi vitiat« naturae elationis in nat« toxic üfoueas,
quin vitaliaipfa mortiferum virus inficiat, nec fi yolue
ris,po teris im pedice. Eft enim omnibus non tarn cogna-
cus,quatn innatusamor fiui. Qupdfimodum exceflerit,
vergitad culpam. Omnis enim virtus fuis finibuv limi-
tatur, & in modo confiftit; Si exce(Ieri?iin inuio.es., '&
no,ninvia. SiamorHieinualuerftinemofperetde cura;
Lepra fiquidem efi,jncurabdi6r omni lepra. An nefcis
concupifcentiam lepram efleJ Gie.551confulej Sfeqx-
buerit confiteri, quod fentir, coriuince eum mäeula corporis.
Sed quid-dico G iezi eonfu:lenc|um>5'c fi folus fit m
Or bem conueni,quia totus infedtus eft..Meipfum jnter-
roga, qui miferorum vnusfum. Certe concupificnda
miiera ÖC miferabilislepra eft. Nefcis forte quid dicam;
C 6 cupifcend«.peftem,nefcius infirmiratis ignöras.Ho-
mo non concupifcens,& in eo fuprahominem conftitutus
,* fed teftis meus in ccelo fideiis, mecum aflerit, quia
omnes corrupti funt,&a bominabiles fa 6fci funt, n&neft
qui faciat bonum,non eft vfq; ad vnum. An tu fisfile, tu
videris. Scioenim non efle huncPaulum, qui huius pe-
ftis incurfu clamat,8c ingeraifcit,Infclix ego homo,quis
me liberabit de corpore mortis huius? Scio hunc no efle
ilium,qui depeäore yeritatis fapienti«flucnta potauit,
cum orbem infedhim hac labe intonet,dicens; qu«cun-
que in hoc mundo (unt, concupifcentiam oculoiü efle,
autcarnis,aut (uperbiam vit«. Qm ergo hunc amorem
non temperat ,timeat lepram, 8c cascicatem oculorum,
qu«exeaimminet,pertimefcat. Si icaqj illi,qui non re-
primunt concupifcentiam,rdalörutnvtiqjfontem&fo-
mitem,difpendium falutis incurrunt, quidericillis, qui
caroaflentatovum inflammant ftimulisi& quafi fomen-
tavitiorum apeendunt? Qhjd facient, autpotius quid
patientur, qui d veritate auertuntauditum,inadmirati-
one rerum corruptibiiium &corrumpentium,non clau-
dunt oculos,manus'expanduntj&omnium fenfuumvi-
uaciratem c xercen t. Deinde qua fi diei non fiifficiat ma-
litiafua,fallacia vniusalterius fallaciä trudir. Teietiano
fiquidem verbo libentius vtor ,-dum ad concupilcenti«
fornacem fiicQcnden'dumcpnücniuntadulatöres,&re-
;latores.de|atores>& detra61pres,inuidi,ambitiofi,elati,
fa6tiofi,& (upcrftiripfijflagitiofi, qmniumq-, pfficiprum
prauavieatores; qups quia fete vbique terrarum funt,
ßtiliuseftinuenire.quamdinumerarc.Aduerfushuiuf-
mpdi eft omnis lex, mhos-omnia iuraconiurant, & in
eofdem qua fi in public* falutis hoftes quandoq; omnis
armabicur creatura.
C a p . IV ,
Quid adulator, aJfintator,&palpo,&quodeU
nihil pemciofiusi
S Dulator enim omnis virtutis inimicus eft, & quafi
clauumfigit in oculoillius,cum quo fermonc con-
ferit Eoque magis cauenduseft,quo fubamantisfpecic.
nocere non definit,donectationis obtundatacumc,
& modicum id fum*nis. quod ad«flc videbarar, cxrm-
2 U « . Adhscauditorumauresobmtac, ne audlantvc-
rum;quo quidpo(fiteirepcrniCioiius, non faciledixctim.
Scicum eft üiuid L slij auc pot.«, Ciceronis: Cums
aures daufe funt vecitati vt veruin audire non polhe.
eius falus defpetanda eftl Quid vero infidelius quam
cum,cui fidfcradebeas,citcumuentte verborum blanditijs,
hidibriohabitus^geftastransfiguratiope,&cotius