npiifl
f efto.
t al.offi-
[ciuxn.
4 0 4 De nngù curùttium
Stnùtij patine iugum,toltrabis iriiquas
interim leges, tunc omnia iure tentbis
. CÙmpoterârexejfetuipprodiHiorvfus
In peiora dafür,fuadetquelicentia luxum,
lïïecebruque eff rendfaute, tunc viucrecaße
Avenus,cum prompt* Venus,cum dur ins ira
Confulitur,cum poenapatet:fed comprime mottes,
Ne c tibi quid liçeat | fed qutdfeciffi decebit
Occur rat y mèntemquedomet rejptäus hotiefii. 1
Vt vero in laude Traianifacilius acquiefcanr, qui alios ei
præferendos opinantur, virtutes eius legitur commen-
dalle fan&ilfimus papa Gr©gorius,& fufispro eolachry-
mis.infcrorum corapcfcuiille incendia § domino rémunérante
in mifericordia vberi iuftitiam, quam vidua: flê-
ti exhibuerat Traianus. Cum enim memoratus Impera
torjiamcquumafcendiflet, ad bellumprofecfcurus, vj-
dua apprehenfo pede illius,miferabiliter lugens, lîbi iuftitiam
fieri petiity de his qui filium éius optimum,& in-
nocentiffimumiuueneminiuftèocciderant. Tu.inquir,
Augufte imperas, &ego tamatrocem iniuriam patior?
Ego , in quit Imperator, fatisfàciam tibi cum rcdiero.
Quid,inquit illa.fi non redieris?Succeffbr meus,ait T ra-
ianus.fadsfaciettibi. Et ilia, Quid tibi pröderir,fi alius
benefeceritiTumihi debitor es , fee und um opera mer-
cedem recepturus. F raus vtique eft,nolle redaere quod
debetur. Succeflortuusiniuriampatientibus,,prolete-
nebitur.Te nonliberabitiuftitia aliéna. Bene agetur cö
tucceftore tuo, filiberauerit le iplùm. 'His verbis motus
Imperator,defeenditde equo, ï&.caulam prælentîaliter
examinauit, Sc condigna (atisfadione viduam confola-
tus eft.Fertur autem beatilfimus GregoriusPa pa tamdiu
pro eo fudifle lachrymas, donee ei reuelatione nuritiatü
lirTraianumàpoenisinfernifiberatum , lubeâ tarnen
conditione,nc vlteriuspro aliquo infideli Deum follici-
tàre praefumeret. Vnae & merito prxfertur aliis, cuius
virtus prae cæteris ita fandlis placuit, v t eorum meritis/o-
lus fit liberatus. Ethæc quidem dc capite reipublicæ di-
ffcafunt.
C A IX .
De bis qui in repub lica obtinent locum cordis, & quod ini qui ar-
jeendifunt à con film pot eft at um, & de timoré Dei,&
fapientia & Pbilojfophia,
Ordislocum,autorePlutarcho , Senatus obtinet.
Senatus vero,ficut maioribus placuit, officii nomen'
eft,& habetætatis notam. Siquidcm fie dicitur à fene-
âute. Eum vero Athenienlcs Areopagum dice bant,eo
quod in illistotius populi virtus confifteret, & cum ab
rumquefcientia.Huic vero infiftere philofophari eft,eo
quodPhilofophia fit ftudium fapientia?. Vt ergo antiquis
placuit, ad oftium laptentizphilolbpbia pulfat,& cumei
c. pertum fuerit,mima rerum luce dulciterilluftrata,no-
; men Philofqphia: euanefeit. Ant ficut perlpicacioribus
I vifum eft,voluntatis appetitusimpletur, cum fibs ftudii
vergitin fruit um. Nam philofophitefinis, fapientia eft.
„Sedncfcio quo nara pa&o verfamur in fine illiiis, cuius
initium non dum agnouimus , qiiod in rebus omnibus
potentiffima pars elte cenfetur. Veruntamen quifinem
nouitjinitium ignorate non poteft,cum radixinitii’y per
multiplices virtutis tramites , vfqiie ad coronam finis,
frudtufque dulcedraem , viuacitatisfutefolidita'eper-
tranfeat. Ecce,inquit beatuslob, timordomini iplaeft
fapientia,& recedere a malo intelligentia.. Aliam vero
radicemfapientiaemunquaminuenio,cumin eoconfen-
riantomnes, quod initiu.mlapientixtimor Domini.. Timor
ergo initium^, & in timore procefliis eft,& omnium
virtutum culmen,fiue illud chariracem.fiue lapientiam
dicas , non vfquequaque alienum eft a timore. A filiali,
feruilem diuidecinhocinitium, inillo lapientia:corifti-
tueprofe«3:um, &exirideperfc61:ionem. Qgocunque
mbdofe luxus verbotum extollat, verum eft,quia lapie-
tiainitiatbtm timore , & quod landustimor Domini
permanec in fieculum fieculi. Manetjtaque radix,&in-
crementis grati^ inualefcens in ramos virtutum prpficit,
& vis .eius ad frustum perfeift» charitatisvfque pertin-
gir,quaepcenarum nefciraculeos, cum non fit metus in
charitate,qui pcenam habet,& fit timoris indicium, f &
bona opera iiigiterfacit, 8c iuftitis continent eandem
apprebendir. Metusergovidctur.ccdere, dum gratia
proficitad virtutem,quiaiam non timet feruiliter, qui
filiali affedu ad reuerentiam , & bona opera incitatuh
Semper, iriquit beatuslob, quafi tumentes fludus fuper
me cimuiDeum j & ponduseiusferre non potui. Vtique
fe non quandoque.dicittimuiilejled lemper,&eum per-
feSum efle nondubiras cui ipfius Domini teftimonioj
vir fimilis no erit in terra. Nec eum metu pcenarum cha-
ritatcdedu(fta,credibile eft amalis remperafie , quern in
perfe&ione iuftitiae fuifie nonambigis conluminatum.
Iam in commendatione timorislermo proceflit, & non
duminnotuit, quidfittimor. Sed vtinamconfiftaci#
corde,cuius appellatio totiens verfatur in ore. Si enim
mentem ille tetigerit, lingua efficacius, & fibi lalubrius
difpu ra bit. Nam in ore fruftra voluun tur verba,li virtu,
tis deficiunt opera. Eft autem timorDei,ficut beatiffi-
mus Papa Gregorius aflerit y nihil eornm qua: agenda
iunt.praetermittere. Hot vtique praetermittituci quod
nec opere,necvoluntate impletur. Quicquid enim vis,
l& non potes , factum Deusreputat,eo quod voluntas
eispr<eclaraplurimainuentafint , nihilfalubrius, nihil I plena totms.operismercedemconlequitur. Certumeft
gloriofiusinftitutumeftquam Senatus. Quid enim n o -! aut quia qui Deum timet, nihil negligit , &bonafacir.
bbiilliiuuss eèfftt cccoesttuu fleennuumm ,.,. aquuii eemmeerriittii aa vvuullgpaarriibhuuss ooffffiicciiiiss,. Qui verodiligenter omnia inueftigat, & cognitis rebus,
ad confilii ®iminis officium cranleunt,&in tnareido
corpore exerunt .mentis vires t eo lapienciz magisapti
negotiis,quoin exerciriiscorporishiinuspofiunc. Eorü
vtique tantus honorextititapud Grecos; vt ducesRei-
pub licae nufquam proeedererit,nihil egregiu m ageretur,
quod fenes infticuti non indiicerent, aut approbarent,
& quod magis eft ab initio vrbis conditg,nomina eorum
aureisliteris feripta Hint. Ipfique patres conferipti ap-
pellati, qui alios lapientia,*tatc,& affe&u paterno pra:-
cedebant.Penes iftos confiliorum crat autoritas, & omnium
pübiicègercndorum. CaEtetumlicetabaetate.no-
mi nis videatur éllè origo,hanc ego arbitror tam c orporis
eftequam mentis.iEtasnamque mentis lapientia eft, in
ijua omnium pfficiorum cohliftitdiftributio,& t arcifi-
cium totius vitae. Arsnamquereóte viuendi ( vt Stoicis
placet) ars artium èft.Nullam veto efle artem maxima-
rum rerum, cum in minimis quoqueartem cllè nullus i-
gnorëtjopinio eft hominum parum confideratè loqué-
tium & in maxi mis rebus errantium , omnia magis pro
libiro ftatuentium,quam pro veritate. Eft autem, vt antiquis
Philolophisplacet, fapientia, rerumdiuinarum
humanarumqueprinceps, & gerendorum omittendoqiiaefuntagenda,
exequitur,proculdubio fapiens eft, &
aptiftïmus confiliisprincipum,[feuàpræ!ationenoneft
arcendusjfi morum grauitate illuftratur.] Vbi rant» mo-
rum grauitas innotueri r, ætatem corporis fruftra quifqj
caula tur.Hic eft enim lènex,quern præeligendum confi-
liis,fapientia:monita docent. Ait enim:Seneâus venera-
bilis eft, non diuturna,neque numéro annprum compu-
tata.f Gloriafenum canities. Cani funt lenfushominis,
& aetas feneâutis vita i m macula ta.Beatus plane qui hâc
apprehendit ætatem,vt de innocentia vitæ, confcietatiæ
fuæ teftimonio gaüdeat. Sed dicisforte : Quis efthie,&
laudabinms eumî Vtique non eum arbitror expedandü
dandunfpbnfiliis, quipeccatumnonfcccrit,fcdquera
peccare n o iuuat,qui peccatum oderit, virture gaudéar,
& earn magn o deliderio con cupïfcar, hominem fei li ce t
bons? voluntatis. Sed nec iftud ad vnguem refecandum
cft,benigniori potiusvtdiciturMinerua , quinonfim-
pliciter,ledaliorum collationeinnocensvideatur. Qius
enim gloriabitur , le vfquequaque caftum habere cor,
cum & aftra munda non fint in conlpeâuillius , qui in
angelis fuis reperit prauitatem.?! niqui ergo arcendi funt,
fuperbi & auari, & omnishuiufmodipeftishominmn.
“ NihU
•{• al. quoi); ’i
fal.abfunt ;
f a l digni'
f al.hæc-
«efunt..
NjfeU«ni» nçÈi^cipfiuà.eft.u^Uo-'â-bit^.cbnfiliarie.
Omnijinquit.cuftodiaferua cor tuum, quoniamexipfo
vita proéèdit.Èftitaque prouidc ndum-pote ft a ti,ne con-
fiiiarjieiusindigeant,rtealiéna immoderatius concupi-
fcant.Q^ôd etiam adeos vfque protenditur, quiin cor-
pore reipublica:,inreriorum obtinent vicem, quosquæ-
ftorés 8c commentarienlès, 8c reruui priuatarum comités
efle praèdiximus. Hæcénim omnia adfaiietatem refi-
ciéndàuint,& hancex neceftîtate,&: vfif, habita rationé
perlonàrumiopôttet interprerari. Si enim reficiantur a-
uidius, & mindsdigerantigencrantmorbos,autinçûra-
biles,au^difficiles,Impôlfibile fiqüideni cft,quemquam
iuftitiaift&pecuniam fèqui.Autehim^yniiftorum quiii-4
betadhærebit,& alterum contemnet, auttorquebitur
altero, melioris expérs. Àuaro namque,telle fapientia,
nihil iceïeftius, ôcnihiliniquiusquam amare pecuniàm.
f Hic enim animam fuam venalem habet, & in yica fu»
pcoiecit intima fua. ■ Et fprte-idéo ctatçs^peâïoris,cofta-
rurnque foiiditatem,& extremæcùtis clauftrum, natura
djligentiffiiqa parens,circumpofuit iriteftinis , quo adr
uerlus omnëm exteriorçm yioientiam fiere,nttutiora, &
cis,quodneceftè cft , miniftratjnecvnquam ühefàlutis
fuædifpendio,exterioribusexponuntur.Oport.et autem
inrepublicahàncnaturæppifiéjsferuariimaginera-, ÖC
hisnecelTariotura copiamde publicominiftrari, |
De lateribmpoteßaium,quorum neeeßttas explenda eß , malitu
repnmenda , [ &de caufid]cis,quorum,imgifa d&mnifica, ntfi
funibusargenteisvmSafueru , de munerum acceptoribm,
& quod munut eßd manu^caufa, d tempo-
': j. v v - reft loco,v$ tyódo,~ \ , y
SE D 8c in Iateribus V hisfcilicet qpi principibus de-
benc äffiftece,hxc na.tursefprmula feruandaeft. C6-
ftat enira quiäa cpnuifturaoresforrnantur. Qui tangit
j picem,inquinab i t ur ab ea.
Vuaque contaftaliuoremdu it ab vua. :
Needomiiliorum iuftitiära.ctedas , auf veritatera,aut
pietatem,apud q.uos vides omnia e(lèayenalia. Chriftus
ipfcexclufüseft.cuipulfat adoftiura,npn aperitur ei,fu-
giunt&fugantgratiam, qui omhiäadpretiuraj&gratis
faciunt nihii.Si precesporrigendx (uht,, li caufa exami-
nanda.fi exeeutioni mandanda lehtentia,li conficienda
cautio, omnia numrausagit,veritas c*caeft,pictas man;
ca, dum
Quantum quifquefua nummorum ferüat in area,
- Tantum habet & fidei. ----- ,
/ L Contemner efulmina pauper
Credituratque deosjiis ignofctntibus ipfis.
flat era. Nifi eum præmulferis,occurret tibi nori fideliter
rei geftseconcepta ferieS,aut ftilus incultus oberit, aut à
publica forma notarii vellcriniarii diuertens benighitas,
aut negligentia iuris j & aliquis femper nodus pécunia
yindiee indigçbit. Vt vero minimum lædat, longapxpe-
6lationerorqueberis,dum fdiffisrt quodnegari nonpo-
teft. Experto crede.in manus eorum millies incidi,& vt
aliquid dé fabulis rautuemur.portitor immitis Charon;
c[uinemimpepercit vnquarii ,illislongeclementioi:eft.
Stipe fiquideip veltriente folet efle ConcentU^ At iftiaf-
fes in tegros fibi mulciplfeati iubent. Sed quid eft, quod
apud curiales omnia querpt.efie venalia, cum ea etiarh
quae non lira t,rerum fcilicetpriuatipnes, venalitio con-
ftet efie pbndxios ? ' Non opus,non fermo.gratuitus eft,
lion tacetur nifi ad pretium. Silëntium namque resve'-
nalis eft. Hoc forte 9, Demofthene aCceperunt.qui cum
Anftpdimùm aârorèm fabularum interrbgaftêt, quantû
mcrcedis vtiageretaccepifletj&relponderetur ei talbii-
tumiat ego,in quit Demofthenes,plus accepi vt tacerem
Caufid icorum fiquidem eft lingua dam nifica, nifi earn,
vtdici folet,funibus argenteis vincias.Nec vnum fi forté
pocentiffimus fit,profi cit illaq ueare muneribus, quia in
quo vnips tibi Côciliatur gratia,aliorfiinuidia cô citatur.
Sibinamquepræreptum arbitraotur quod aliiscrogatur.
Hoc autemàmaximispertranfitad minimos, qui nifi
mulceanturobfequiis , &reficiantur muneribus,fibi
fieri iniuriam fulpicancùr.
Qui corrupdpr motibus, & cotrumpentior mu,neribus:
apudiftpsbeatioreft.Si principum n)anus euaferis,grä‘- ftx rcprehenfionis non habet notam, quod deubtio lij
dis tibi reftat via, arfta,&ardua, antequara tÖrtpres ex- bcralitatts pbi:ulir,n'on improbiras deprccantjs extprlitl
tremos effugiasjfudandum eft nbi..Ecceinftrumenta tua Icatamen injquorum mUnera hop accepter,cum ingrari
confic.it Cofliis , fi eura lälutare licuerit,pro,magnp re'- | hominis fit , votis non Foupre beneficium, 8ciropium
puta.Sifcedulamnpnattuletis,fruftraaccedes.Siaucemp/oraupéribusiuftificare,dicehte domino, fitiniquum.
attuleris,inutilisert, necacquicfcèt yt manus nobilis vf- Vtique beneficium accipereeft.vendere libertatem , 8c
tipmembratuedegeneret. Quid multirStiam necefteeft; dedecenseftferuoseflequidcbent aliisiiiiperare. Yerü-
comparari,cum nec op,era,neccalamus,aut fepiolse, aut ' tarnen 8c caufx ratio habenda eft & perfonae , vtnec i
nigt«ioliginis fucdus,tibi conftet ipemptus. Sed 8c iplas -tufpi,nec turpiteraccipiätur,qöod éx loqoj & tempore,
fyllabas , 8c apices,nifieum tibi propitiumfeceris,fi di- &modolatius Oportet inquiri. :Nam plepunique ä ma-
ftorquebitj cot tibi verborum por.et tcndiculas, vt pro nn.plerumque a.cau(a , a temporc interdum.in terdum a
pacc,bellurh,proquiéte.lïtigium,araiciinftrumentovi- locp.velfno'dc), fplendentrnunèravellordefeunt. At
deatur infcrrbCre.Si cingulum forte tibi venuftius fqeriti : improbitas curialiurn PöplqUe inhotuit, Vt de teftimo-
fi inciforium apcius.fi quidinminuta fupeileäili decen-^j nio Cpnfcientiie' de venuftate motum, dé odöre opi-
tius,rpbuseius£ohnumerä,^ perireyelisopera.m, nionis,defincetitatecaufie,de torrente eloqucnti«, nifi
& impenfam. Äut enim ptecibus e,xtórquebitur,aut ehs . pt^tip interuenicnte,.quisfruftra confidat.
mt&m - \ w .T',, t > ? , • i^fiUatveniasMuliscomitatusRomere,
tW^fffSinibil attuleris, ibU Homereforas.
Non modo leOneS & tigrides,eloquecix beneficio lenif-
fe diiftu? pft Orpheus,fed apud ipfumDitcm vox dulcior
perorauit, canemque tricipitem exorauit caulä fauora-
bilior y^admilfem femel Ëürydicem contra morem
infer orum licerec ediicere.Tu vero licet Orpheus fis,aut
Arion,
Maxima quaque domm feruis efiplena fuperbii,
& eadem cupidis plena eft & auaris. Illi tamen pernicio-
fiusnocentinteromnesCuria:nugatores,quifubpra:te-
xtuhoneflatis,& libertatis , miferiæ fuæ folent ineptias
colorare, qui nitidioresincedunr,qui fplendidius epU-
lantur, qui propriam ad menfam fæpius extraneos comps
Hunt acccdere , humaniores domi.forisbcnigniores,
affabilioresin fermone,liberiores in lententiisjin proxi*
morum cultu m uni fi ci, & omnium virtutum imitatione
prçclari. , Vt enim ait ethicus;totius iniüftitiæ nulla eft
capitalior,quamedrum,quicum maxime décipiunt, id
agunt,vt boni viri elfe videan tur. His vtique virtutis vm-
b ra.licen tiam faci t, &viide vix dportuerat fperati veriia.
glotiam aflequuntur. Pofluut impune plurima extor
quere,qui parnorion poflunt,immonon dignantutefte
contenu, Notuni quidem ell, 8c generale prouerbium;
quia'* '
' Seruiet aternum, qui par uo ntfcüt vti*
N e tamen cum 1r s me bellum inexorabile géréréputes,
fnüneracuriales licehter accipiant,dum non extorquât
im pudenter.Pudor aucem abiieitur, filnul acadexadtio-
nesyentumeft.y erbum inquit verecundum fupplici ac
.febroiflàvoçejdidc.nduiri,rogo,néc gratis tulit, qui cum
rogaretaccépit.Bis enim emit,qui rogat. Ad rei n&mque
yel Ipei pretium^ vc,reçu ndiam vendiditcMunus veroiiiliberalitate
præuçnies.Tandempileum quâleçunquefit,
afportabitamicus in mernoriam eui. Iamy Çofihdigcc-
deris,fed tibi ignis purgaioriUsim^met i ^
ientq,quemmultafeUicit»bisinftantia>& nfagnpartrfi-,
cio gcftus,precum,& munerum * vtte claufodabellpre-,
Ipiciat.Tuncde fingulis verbis in concilium itur, deliber«
rationi præfcribittempus,8c apices finguli ponuritutih:
ï
f al.differ-
tur1,
i
â
H
t amUTam